Home / Knowledge : บรรดาปราชญ์ผู้ประเสริฐ

01. บทนำ: บรรดาปราชญ์ผู้ประเสริฐ

Title Thumbnail & Hero Image: ประมวลภาพจากโปรแกรม "Adobe Firefly" เมื่อ 3 พฤษภาคม 2567.
01. บทนำ: บรรดาปราชญ์ผู้ประเสริฐ⁰¹.

First revision: Mar.28, 2024
Last change: May 15, 2024
สืบค้น รวบรวม เรียบเรียง และปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา.

หน้าที่ 01

มีผู้ให้ความเห็น ความหมายที่ครอบคลุมหลายคำ มีนิยามเกี่ยวกับคำว่า ปรัชญา (อังกฤษ: Philosophy, กรีก: φιλοσοφία) ไว้มาก อย่างเช่น

"ปัญญา" (ภาษาสันสกฤตหมายถึง "ความรู้แจ้ง" "ความรอบรู้" "ความสุขุม" "ความฉลาด") "หลักแห่งความรู้", "วิชชา", "ความจริง", "สัจจธรรม", "สภาวะที่แท้", และ "สุทธิ" ้เป็นต้น โดยต่างสังคมมีพัฒนาการในเรื่องปรัชญาที่เกี่ยวกับความกระจ่างแจ้งในเรื่องของความรู้และความจริง.⁰².
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานของไทยให้นิยาม "ปรัชญา" ว่า "วิชาว่าด้วยหลักแห่งความรู้และความจริง" ตามการแปลจากภาษาอังกฤษ คือ philosophy ที่ยืมภาษาฝรั่งเศสและมีรากฐานจากภาษากรีกและลาติน ทั้งคำว่า "ปรัชญา" ยังเกี่ยวโยงกับคำว่า "Wisdom" ที่หมายความว่า การวินิจฉัยอย่างถูกต้อง ปัญญา และความฉลาด.⁰².
สำหรับสังคมไทยคำว่า "ปรัชญา" สามารถพิจารณาเชื่อมโยงกับคำในพุทธศาสนา เช่น "โพธิ" (สันสกฤต) หมายถึง แสงสว่าง, กระจ่างแจ้ง, ความรู้แจ้ง, ความเข้าใจ และสอดรับกับการจำแนกของพลาโต (บ้างก็อ่านเพลโต) นักปรัชญากรีกที่ให้นิยามคำว่า "พีลสโซเพืย" ว่า "การแสวงที่จะรู้แจ้งเห็นจริงว่าอะไรเป็นยอดแห่งสภาวะทั้งหลาย" หรือ "อภิจิต" ซึ่งเป็นยอดสูงสุดที่อยู่เหนือสิ่งสามัญ.⁰².
ระหว่าง เทววิทยา กับ วิทยาศาสตร์ นั่นคือ ปรัชญา.⁰³.
เป็นคำมาจากคำในภาษาสันสกฤต 2 คำคือ “ปร”กับ “ชะญา” ปร แปลว่า ประเสริฐ เลิศ วิเศษ ส่วน ชญา แปลว่า ความรู้ ดังนั้น เมื่อรวมปร กับ ชญา เข้าด้วยกันจึงเป็น ปรัชญา แปลว่า “ความรู้อันประเสริฐ” ซึ่งหมายถึง “ความรอบรู้, ความรู้ทั่ว, ความฉลาดอันเกิดแต่การเรียนและคิด”⁰⁴.

       หากเรานิ่งสงบ และมีเวลาไตร่ตรอง เราก็อาจจะอดสงสัยไม่ได้เกี่ยวกับตัวเรา โลกรอบ ๆ ตัวเรา และตำแหน่งที่เราอยู่ในโลก ด้วยความสามารถทางปัญญาของเราก็ช่วยให้เราหาเหตุผลและข้อสงสัยได้ ไม่ว่าเราอาจจะรู้สึกตระหนักรู้หรือไม่ก็ตาม แต่เมื่อใดที่เราใช้เหตุผล เราก็กำลังคิดตามหลักปรัชญา. ปรัชญาเป็นเรื่องของกระบวนการหาคำตอบโดยใช้เหตุผล นักปรัชญาจะไม่พอใจกับคำอธิบายเดิม ๆ ที่กำหนดไว้ตามศาสนาและประเพณีหรือกลุ่มอำนาจเดิม ๆ ในสมัยกรีกและจีนโบราณ. มีการจัดตั้ง "สำนักแนวคิด - School" ซึ่งมิได้มีแค่หาข้อสรุปเท่านั้น แต่มีการสนับสนุนการวิพากษ์วิจารณ์แนวคิดต่าง ๆ แนวคิดใหม่เกิดขึ้นจากการอภิปราย การตรวจสอบ การวิเคราะห์ และการวิจารณ์แนวคิดของผู้อื่น.

การอภิปรายและการสนทนา (Debate and dialogue)
       นักปรัชญาที่เป็นแบบฉบับในเรื่องนี้ คือ โสกราตีส ท่านจะวางเฉย ท่านไม่ทิ้งงานเขียนใด ๆ หรือแม้แต่แนวคิดสำคัญใด ๆ มาเป็นข้อสรุปถึงแนวความคิดของท่าน แท้จริงแล้ว ท่านภูมิใจและตระหนักอยู่แล้วว่าตนนั้นฉลาด เพราะท่านทราบดีว่าตนไม่รู้อะไรเลย (ในบริบทที่กำลังจะอภิปราย). ท่านได้สร้างมรดกด้วยการเป็นประเพณีกำหนดไว้ในการถกเถียงอภิปราย โดยตั้งคำถามถึงสมมติฐานของผู้อื่นเพื่อให้ได้รับความเข้าใจอย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้นและดึงความจริงพื้นฐานออกมา. งานเขียนของเพลโตซึ่งเป็นศิษย์คนสำคัญของท่าน มักจะอยู่ในรูปแบบของบทสนทนาเสมอ โดยมีท่าน (โสกราตีส) เป็นตัวละครหลัก. ซึ่งปราชญ์รุ่นหลัง ๆ ได้นำแนวการเสวนาเช่นนี้มาใช้เพื่อนำเสนอแนวคิดของตน โดยมีการโต้แย้งระหว่างกันไปมา มากกว่าการใช้เหตุผลและข้อสรุปง่าย ๆ .

       นักปรัชญาที่นำเสนอแนวคิดของตนต่อโลกจะต้องพบกับความคิดเห็นที่ขึ้นต้นด้วยคำว่า "ใช่ แต่ ..." หรือ "จะเป็นอย่างไร ถ้า ..." แทนที่จะยอมรับอย่างสุดจิตสุดใจ. แต่ในความเป็นจริงแล้ว นักปรัชญามีความเห็นที่ขัดแย้งกันอย่างรุนแรงในเกือบทุกแง่มุมของปรัชญา. ตัวอย่างเช่น เพลโต กับ อริสโตเติล ซึ่งเป็นลูกศิษย์คนสำคัญของท่าน มีมุมมองที่ขัดแย้งกันแบบตรงข้าม คนละมุม (Diametrically) เลยทีเดียว เกี่ยวกับคำถามเชิงปรัชญาพื้นฐาน และแนวคิดที่แตกต่างกับของทั้งสองได้แบ่งความคิดเห็นในหมู่นักปรัชญานับตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา. ซึ่งสิ่งนี้ได้กระตุ้นให้เกิดการอภิปรายและแนวคิดใหม่ ๆ มากขึ้น.

       แต่เป็นไปได้อย่างไรที่คำถามเชิงปรัชญาเหล่านี้ยังคงถูกเถียงและอภิปราบกันอยู่เล่า? เหตุใดนักคิดจึงไม่มีคำตอบที่ชัดเจน? "คำถามพื้นฐาน" เหล่านี้ที่ปราชญ์ทุกยุคทุกสมัยต้องต่อสู้ดิ้นรนคืออะไร?

หน้าที่ 02

การดำรงอยู่และองค์ความรู้ (Existence and knowledge)
        เมื่อปราชญ์ที่แท้จริงกลุ่มแรกปรากฎตัวขึ้นในสมัยกรีกโบราณ (ซึ่งแท้จริงแล้วยังมีมหาคุรุจากหลากหลายสำนักบังเกิดขึ้นส่วนใหญ่เป็นเทวนิยมยุคเริ่มแรก ก่อนหน้านี้หรือระยะเวลาใกล้เคียงกันในภารตะชมพูทวีป ทั้งที่เป็นนักพรตพระเวท และนักพรตในลัทธิบูชาไฟ - Zoroaster ซึ่งเคลื่อนย้ายจากพื้นที่ในอาณาจักรเปอร์เซียข้ามเทือกเขาฮินดูกูชมายังภารตะ) เมื่อประมาณ 2,500 ปีมาแล้ว โลกรอบตัวเหล่าปราชญ์เองแหละที่กระตุ้นให้เกิดความรู้สึกประหลาดใจ พวกเขาเห็นโลกและสิ่งมีชีวิตรูปแบบต่าง ๆ ที่อาศัยอยู่ ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดาวเคราะห์ และดวงดาวต่าง ๆ ; และปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ เช่น สภาพอากาศ แผ่นดินไหว และสุริยุปราคา เหล่าปราชญ์แสวงหาคำอธิบายสำหรับสิ่งเหล่านี้ทั้งหมด ไม่ใช่ตำนานและตำนานดั้งเดิมเกี่ยวกับเทพเจ้า แต่เป็นสิ่งที่จะสนองความอยากรู้อยากเห็นและสติปัญญาของพวกเขา คำถามแรกที่ครอบงำนักปรัชญายุคแรกเหล่านี้คือ "จักรวาลประกอบด้วยอะไร" ซึ่งในไม่ช้าก็ขยายออกไปจนกลายเป็นคำถามที่กว้างกว่าที่ว่า "สิ่งที่มีอยู่ตามธรรมชาตินี้เป็นอย่างไร?".

       นี่คือสาขาหนึ่งของปรัชญาที่เราเรียกว่าอภิปรัชญา (Metaphysics) แม้ว่าตั้งแต่นั้นมาคำถามดั้งเดิมส่วนใหญ่ได้รับการอธิบายโดยวิทยาศาสตร์สมัยใหม่ แต่คำถามที่เกี่ยวข้องกับอภิปรัชญาเช่น "ทำไมถึงมีบางสิ่งมากกว่าไม่มีอะไรเลย" นั้น กลับไม่ได้รับคำตอบง่าย ๆ .

       เนื่องจากเราเองก็เป็นส่วนหนึ่งของจักรวาลเช่นกัน อภิปรัชญาจึงพิจารณาธรรมชาติของการดำรงอยู่ของมนุษย์และความหมายของการมีสติ เรารับรู้โลกรอบตัวเราอย่างไร และสิ่งต่าง ๆ มีอยู่โดยไม่ขึ้นอยู่กับการรับรู้ของเราอย่างไร? ความสัมพันธ์ระหว่างจิตใจและร่างกายของเราคืออะไร และมีสิ่งที่เรียกว่าจิตวิญญาณอมตะหรือไม่? สาขาวิชาอภิปรัชญาที่เกี่ยวข้องกับคำถามเกี่ยวกับการดำรงอยู่ ภววิทยา (Ontology) เป็นหัวข้อใหญ่และเป็นพื้นฐานสำหรับปรัชญาตะวันตกส่วนใหญ่.

       เมื่อนักปรัชญาเริ่มนำความรู้ที่ได้รับมาทดสอบการตรวจสอบอย่างมีเหตุผล คำถามพื้นฐานอีกข้อหนึ่งก็ชัดเจน: “เราจะรู้ได้อย่างไร” การศึกษาธรรมชาติและข้อจำกัดของความรู้เป็นสาขาหลักที่สองของปรัชญา ญาณวิทยา (epistemology).

       หัวใจของคำถามอยู่ที่ว่าเราได้มาซึ่งความรู้ได้อย่างไร เราจะรู้สิ่งที่เรารู้ได้อย่างไร ความรู้บางส่วน (หรือทั้งหมด) มีมาแต่กำเนิด หรือเราเรียนรู้ทุกอย่างจากประสบการณ์? เราจะรู้บางสิ่งบางอย่างจากการให้เหตุผลเพียงอย่างเดียวได้หรือไม่? คำถามเหล่านี้มีความสำคัญต่อการคิดเชิงปรัชญา เนื่องจากเราต้องสามารถตอบความรู้ของเราเพื่อที่จะให้เหตุผลได้อย่างถูกต้อง เรายังจำเป็นต้องกำหนดขอบเขตและขีดจำกัดของความรู้ของเราด้วย มิฉะนั้น เราไม่สามารถแน่ใจได้ว่าเรารู้จริง ๆ ในสิ่งที่เราคิดว่าเรารู้ และไม่ถูก "หลอก" ให้เชื่อด้วยประสาทสัมผัสของเรา.

หน้าที่ 03

ตรรกะและภาษา (Logic and language)
       การใช้เหตุผลขึ้นอยู่กับการสร้างความจริงของข้อความ ซึ่งสามารถนำมาใช้สร้างขบวนความคิดที่นำไปสู่ข้อสรุปได้. สิ่งนี้อาจดูเหมือนชัดเจนสำหรับเราในตอนนี้ แต่แนวคิดในการสร้างข้อโต้แย้งที่มีเหตุผลได้แยกปรัชญาออกจากคำอธิบายที่เชื่อโชคลางและทางศาสนาที่มีอยู่ก่อนนักปรัชญายุคแรก. นักคิดเหล่านี้ต้องคิดค้นวิธีที่จะทำให้ความคิดของตนมีความถูกต้อง.

       สิ่งที่เกิดขึ้นจากการคิดของเหล่าปราชญ์คือ ตรรกะ ซึ่งเป็นเทคนิคในการให้เหตุผลซึ่งค่อย ๆ ได้รับการขัดเกลาเมื่อวันเวลาผ่านไป. ซึ่งตอนแรกนั้น ตรรกะเป็นเพียงเครื่องมือที่มีประโยชน์ในการวิเคราะห์ว่าข้อโต้แย้งเป็นชิ้นเป็นอันหรือไม่ ตรรกะได้พัฒนากฎเกณฑ์และแบบแผน และในไม่ใช้ก็กลายเป็นสาขาวิชาอีกแขนงหนึ่งของวิชาปรัชญาที่ขยายตัวออกไป.

       เช่นเดียวกับวิชาปรัชญาอื่น ๆ ตรรกะมีความเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับวิทยาศาสตร์ และโดยเฉพาะคณิตศาสตร์ โครงสร้างพื้นฐานของการโต้แย้งเชิงตรรกะ เริ่มต้นจากหลักฐานและดำเนินการตามขั้นตอนต่าง ๆ จนถึงข้อสรุป ซึ่งจะเหมือนกับการพิสูจน์ทางคณิตศาสตร์ จึงไม่น่าแปลกใจที่นักปรัชญามักจะหันมาใช้คณิตศาสตร์เพื่อเป็นตัวอย่างของความจริงที่ชัดเจนและไม่อาจโต้แย้งได้ หรือนักคิดที่ยิ่งใหญ่หลายท่าน ตั้งแต่พีทาโกรัส จนไปถึง เรอเน เดส์คาร์ต์ส์ ตลอดจน กอทท์ฟรีด ไลป์นิซ ต่างก็เป็นนักคณิตศาสตร์ที่ประสบความสำเร็จเช่นกัน.

       แม้ว่าตรรกะอาจจะดูเหมือนเป็นสาขาปรัชญาที่ "เป็นวิทยาศาสตร์" แม่นยำที่สุด แต่เป็นสาขาที่มักจะกำหนดว่าสิ่งนั้นถูกสิ่งนั้นผิด ทว่าเมื่อพิจารณาในรายละเอียดลงลึกก็แสดงให้เห็นว่ามันไม่ได้ง่ายเช่นนั้น. ความก้าวหน้าทางคณิตศาสตร์ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 ก่อให้เกิดคำถามต่อกฎเกณฑ์ตรรกะที่ อริสโตเติล กำหนดไว้ แม้แต่ในสมัยโบราณ ความขัดแย้งอันโด่งดังของ ซีโนแห่งเอเลีย (Zeno of Elea) ก็บรรลุข้อสรุปที่ไร้สาระจากการโต้แย้งที่ดูเหมือนจะไม่มีข้อบกพร่อง.

       ปัญหาส่วนใหญ่คือตรรกะทางปัญญานั้น ไม่เหมือนคณิตศาสตร์ คือแสดงออกมาเป็นคำมากกว่าตัวเลขหรือสัญลักษณ์ และอยู่ภายใต้ความคลุมเครือและรายละเอียดปลีกย่อยทั้งหมดที่มีอยู่ในภาษา. การสร้างข้อโต้แย้งที่มีเหตุผลเกี่ยวข้องกับการใช้ภาษาอย่างรอบคอบและถูกต้อง ตรวจสอบข้อความและข้อโต้แย้งของเราเพื่อให้แน่ใจว่าสิ่งเหล่านั้น หมายถึงสิ่งที่เราคิดว่าหมายถึง และเมื่อเราศึกษาข้อโต้แย้งของผู้อื่น เราก็ต้องวิเคราะห์ไม่เพียงแต่ขั้นตอนเชิงตรรกะที่พวกเขาทำ แต่ยังรวมถึงภาษาที่พวกเขาใช้ด้วย เพื่อดูว่าข้อสรุปของพวกเขาเป็นชิ้นเป็นอันหรือไม่. จากกระบวนการนี้ยังมีปรัชญาอีกสาขาหนึ่งที่รุ่งเรืองในคริสต์ศตวรรษที่ 20 ซึ่งก็คือ ปรัชญาของภาษา (The Philosophy of language) ซึ่งตรวจสอบคำศัพท์และความหมาย.

หน้าที่ 04

คุณธรรม ศิลปะ และการเมือง (Morality, art, and politics)
       เนื่องจากภาษาของเราไม่ชัดเจน นักปรัชญาจึงพยายามอธิบายความหมายให้กระจ่างในการค้นหาคำตอบสำหรับคำถามเชิงปรัชญา คำถามประเภทที่โสกราตีสถามชาวเอเธนส์ ซึ่งท่านพยายามจะเข้าใจถึงสิ่งที่พวกเขาเชื่อจริง ๆ ว่าเป็นแนวคิดบางอย่าง ท่านจะถามคำถามที่ดูเรียบง่าย เช่น "ความยุติธรรมคืออะไร" หรือ "ความงามคืออะไร" ไม่เพียงแต่เพื่อล้วงเอาความหมายเท่านั้น แต่ยังเพื่อสำรวจแนวคิดด้วย. ในการอภิปรายประเภทนี้ โสกราตีสท้าทายสมมติฐานเกี่ยวกับวิธีการใช้ชีวิตของเรา และสิ่งที่เราถือว่ามีความสำคัญ.

       การตรวจสอบความหมายของการมีชีวิตที่ "ดี" แนวคิดเช่น ความยุติธรรมและความสุขหมายถึงอะไรจริง ๆ และวิธีที่เราจะบรรลุเป้าหมายดังกล่าว และวิธีที่เราควรปฏิบัติตน ก่อให้เกิดพื้นฐานสำหรับสาขาปรัชญาที่เรียกว่าจริยธรรม (ethics) (หรือปรัชญาทางศีลธรรม - moral philosophy); และสาขาที่เกี่ยวข้องอันเนื่องมาจากคำถามว่าอะไรคือความงามและศิลปะ ที่เรียกว่า สุนทรียศาสตร์ (aesthetics).

       จากการพิจารณาคำถามด้านจริยธรรมเกี่ยวกับชีวิตของแต่ละบุคคล ถือเป็นขั้นตอนปกติที่จะเริ่มคิดถึงสังคมที่เราอยากอยู่ - ควรปกครองอย่างไร สิทธิและความรับผิดชอบของพลเมือง และอื่น ๆ . ปรัชญาการเมือง (Political philosophy) ซึ่งเป็นสาขาหลักสุดท้ายของปรัชญา เกี่ยวข้องกับแนวคิดเหล่านี้ และนักปรัชญาได้เสนอแบบจำลองว่าพวกเขาเชื่อว่าสังคมควรได้รับการจัดระเบียบอย่างไร ตั้งแต่หนังสือ "สาธารณรัฐ - Republic" ของ เพลโต ไปจนถึง แถลงการณ์คอมมิวนิสต์ ของ คาร์ล มาร์กซ์ (Karl Marx's Communist Manifesto).

หน้าที่ 05

ศาสนา: ตะวันออกและตะวันตก (Religion: East and West)
สาขาวิชาปรัชญาต่าง ๆ ไม่เพียงแต่เชื่อมโยงถึงกันเท่านั้น แต่ยังทับซ้อนกันอย่างมาก และบางครั้งก็ยากที่จะกล่าวว่าแนวคิดใดเข้าข่ายสำนักใด ปรัชญายังรุกล้ำสาขาวิชาที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง รวมถึงวิทยาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และศิลปะด้วย. จุดเริ่มต้นในการตั้งคำถามต่อหลักคำสอนของศาสนาและความเชื่อทางไสยศาสตร์ ปรัชญายังคงตรวจสอบศาสนาด้วย โดยเฉพาะการถามคำถามเช่น "พระเจ้ามีจริงหรือไม่" และ "เรามีจิตวิญญาณอมตะหรือไม่?" คำถามเหล่านี้เป็นคำถามที่มีรากฐานมาจากอภิปรัชญา แต่มีนัยยะในด้านจริยธรรมด้วย ตัวอย่างเช่น ปราชญ์บางท่านถามว่าศีลธรรมของเรามาจากพระผู้เป็นเจ้าหรือไม่ หรือ เป็นสิ่งที่สร้างขึ้นจากมนุษย์ล้วน ๆ และสิ่งนี้ทำให้เกิดข้อถกเถียงกันทั้งหมดว่ามนุษยชาติมีเจตจำนงเสรีมากน้อยเพียงใด.

ในส่วนของปรัชญาตะวันออกที่พัฒนารังสรรค์ในจีนและภารตะ (โดยเฉพาะลัทธิเต๋าและพระพุทธศาสนา) นั้น มีเส้นแบ่งระหว่างปรัชญากับศาสนาไม่ค่อยชัดเจนนัก อย่างน้อยก็เป็นวิธีคิดแบบตะวันตกอยู่บ้าง. นี่ถือเป็นความแตกต่างที่สำคัญประการหนึ่งระหว่างปรัชญาตะวันตกกับตะวันออก. แม้ว่าโดยทั่วไปแล้วปรัชญาตะวันออกไม่ได้เป็นผลมาจากการเปิดเผยของพระผู้เป็นเจ้าหรือหลักคำสอนทางศาสนา (อเทวนิยม) แต่ก็มักจะเชื่อมโยงอย่างซับซ้อนกับสิ่งที่เราจะถือว่าเป็นเรื่องของศรัทธา แม้ว่าการใช้เหตุผลเชิงปรัชญามักใช้เพื่อพิสูจน์ความศรัทธาในโลกของยิว-คริสเตียนและลัทธิทะเลทราย แต่ความศรัทธาและความเชื่อถือเป็นส่วนสำคัญของปรัชญาตะวันออกที่ไม่คล้ายคลึงกันกับโลกตะวันตกเลย. ปรัชญาตะวันออกและตะวันตกก็มีจุดเริ่มต้นที่แตกต่างกัน. ในขณะที่ชาวกรีกโบราณตั้งคำถามเชิงอภิปรัชญา ปราชญ์จีนกลุ่มแรกถือว่าสิ่งเหล่านี้ได้รับการจัดการอย่างเหมาะสมโดยศาสนา และหันมาสนใจปรัชญาทางศีลธรรมและการเมืองแทน.

เบอร์ทรันด์ รัสเซลล์, ที่มา: commons.wikimedia.org, วันที่เข้าถึง: 24 เมษายน 2567.

หน้าที่ 06

การติดตามการให้เหตุผล (Following the reasoning)
       ปรัชญาได้ให้แนวคิดที่สำคัญและมีอิทธิพลมากที่สุดในประวัติศาสตร์แก่เรา ข้อมูลในบล็อกนี้จะพยายามเสนอชุดแนวคิดจากนักปรัชญาที่มีชื่อเสียงที่สุด ซึ่งห่อหุ้มด้วยคำพูดที่รู้จักกันดีหรือบทสรุปที่ลึกซึ้งถึงแนวคิดของบรรดาท่านเหล่านี้. บางทีคำกล่าวที่รู้จักกันดีที่สุดในปรัชญา (ตะวันตก) ก็คือ "cogito, ergo sum" ของ เดการ์ต์ส์ (มักแปลมาจากภาษาละตินว่า "ฉันคิด ดังนั้น ฉันเป็น - I think, therefore I am") ถือเป็นแนวคิดที่สำคัญที่สุดประการหนึ่งในประวัติศาสตร์ปรัชญา (ตะวันตก) และถือเป็นจุดเปลี่ยนในการคิดอย่างกว้างขวาง ซึ่งนำเราเข้าสู่ยุคสมัยใหม่. อย่างไรก็ตาม คำกล่าวนี้ไม่ได้มีความหมายอะไรมากนัก. มันเป็นบทสรุปของการโต้แย้งเกี่ยวกับธรรมชาติของความแน่นอน และเมื่อเราตรวจสอบเหตุผลที่นำไปสู่สิ่งนั้นเท่านั้น ความคิดจึงจะเริ่มสมเหตุสมผล. และเมื่อเราเห็นว่า เดการ์ต์ส์ เอาแนวคิดนี้ไปทำอะไร - ผลที่ตามมาจากข้อสรุปนั้นเท่านั้นจึงจะมองเห็นความสำคัญของมัน.

แนวคิดหลายประการในบล็อกนี้อาจดูน่าฉงนเมื่อพิจารณาแวบแรก บางอย่างอาจดูชัดเจนในตัวเอง บ้างก็ขัดแย้งหรือมองข้ามสามัญสำนึก เหล่าปราชญ์อาจดูเหมือนพิสูจน์คำพูดทะเล้น ของ เบอร์ทรันด์ รัสเซลล์ ที่ว่า “ประเด็นของปรัชญาคือการเริ่มต้นด้วยบางสิ่งที่เรียบง่ายจนดูเหมือนไม่คุ้มค่าที่จะกล่าวถึง และจบลงด้วยบางสิ่งที่ขัดแย้งจนไม่มีใครเชื่อ” แล้วเหตุใดแนวคิดเหล่านี้จึงสำคัญเล่า?

ระบบความคิด (Systems of thought)
   บางครั้ง ทฤษฎีที่ปรากฎในบล็อกนี้ เป็นทฤษฎีประเภทแรกที่ปรากฏในประวัติศาสตร์แห่งความคิด. แม้ว่าข้อสรุปของเหล่าปราชญ์อาจดูเหมือนชัดเจนสำหรับเราในตอนนี้ แต่หากเมื่อมองย้อนกลับไป บรรดานักปรัชญาก็ยังเป็นคนใหม่ที่น่าตกใจในยุคนั้น และถึงแม้จะดูเรียบง่าย แต่ก็อาจทำให้เราทบทวนสิ่งที่เรามองข้ามไปอีกครั้ง. ทฤษฎีที่นำเสนอในที่นี้ซึ่งดูเหมือนจะขัดแย้งกันและข้อความที่ขัดกับสัญชาตญาณคือ แนวคิดที่ทำให้เกิดคำถามต่อสมมติฐานของเราเกี่ยวกับตัวเราและโลก - และยังทำให้เราคิดในรูปแบบใหม่เกี่ยวกับวิธีที่เรามองสิ่งต่าง ๆ มีแนวคิดมากมายที่นี่ซึ่งก่อให้เกิดประเด็นที่นักปรัชญายังคงไขปริศนาอยู่ แนวคิดบางอย่างอาจเกี่ยวข้องกับความคิดและทฤษฎีอื่นในสาขาต่าง ๆ ของความคิดของนักปรัชญาคนเดียวกัน หรือมาจากการวิเคราะห์หรือวิจารณ์งานของปราชญ์ท่านอื่น. แนวคิดหลังนี้เป็นส่วนหนึ่งของแนวการให้เหตุผลที่อาจขยายออกไปหลายชั่วอายุคนหรือกระทั่งหลายศตวรรษ หรือเป็นแนวคิดหลักของ "สำนัก" ของปรัชญาโดยเฉพาะ.

       นักปรัชญาผู้ยิ่งใหญ่หลายท่านได้ก่อตั้ง "ระบบ" ของปรัชญาที่บูรณาการเข้ากับแนวคิดที่เชื่อมโยงถึงกัน ตัวอย่างเช่น ความคิดเห็นของเหล่าปราชญ์เกี่ยวกับวิธีที่เราได้รับความรู้นำไปสู่มุมมองเชิงอภิปรัชญาโดยเฉพาะเกี่ยวกับจักรวาลและจิตวิญญาณของมนุษย์ ในทางกลับกัน สิ่งนี้มีผลกระทบต่อชีวิตแบบที่นักปรัชญาเชื่อว่าเราควรที่จะนำ และสังคมประเภทใดที่จะเป็นอุดมคติ ระบบความคิดทั้งหมดนี้ถือเป็นจุดเริ่มต้นสำหรับนักปรัชญารุ่นต่อ ๆ ไป.

       เราต้องจำไว้ด้วยว่าแนวคิดเหล่านี้ไม่เคยล้าสมัยเลย บรรดานักปรัชญายังมีอีกมากที่จะบอกเรา แม้ว่านักปรัชญาและนักวิทยาศาสตร์รุ่นต่อ ๆ ไปจะพิสูจน์ว่าข้อสรุปของพวกเขาผิดก็ตาม. แนวคิดมากมายที่ถูกละเลยมานานหลายศตวรรษได้รับการพิสูจน์ในเวลาต่อมาว่าเป็นสิ่งที่น่าตกใจ เช่น ทฤษฎีของนักอะตอมมิกชาวกรีกโบราณ เป็นต้น ที่สำคัญนักคิดเหล่านี้ได้กำหนดกระบวนการทางปรัชญา วิธีคิด และการจัดระเบียบความคิดของเรา. เราต้องจำไว้ว่าแนวคิดเหล่านี้เป็นเพียงส่วนเล็ก ๆ ของความคิดของนักปรัชญา ซึ่งโดยปกติแล้วจะเป็นบทสรุปของการให้เหตุผลที่ยาวกว่า.

หน้าที่ 07

วิทยาศาสตร์และสังคม (Science and Society)
       แนวคิดเหล่านี้แพร่กระจายมีอิทธิพลไปไกลกว่าวิชาด้านปรัชญา. บางส่วนได้ก่อให้เกิดการเคลื่อนไหวทางวิทยาศาสตร์ การเมือง หรือศิลปะกระแสหลัก. ความสัมพันธ์ระหว่างวิทยาศาสตร์และปรัชญามักเป็นเรื่องไปมา โดยความคิดจากคนหนึ่งจะแจ้งอีกฝ่ายหนึ่ง. แท้จริงแล้ว ปรัชญาสาขาทั้งหมดศึกษาแนวคิดเบื้องหลังวิธีการและแนวปฏิบัติทางวิทยาศาสตร์. พัฒนาการของการคิดเชิงตรรกะส่งผลต่อวิวัฒนาการของคณิตศาสตร์และกลายเป็นพื้นฐานของวิธีการทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งต้องอาศัยการสังเกตอย่างเป็นระบบเพื่ออธิบายโลก. ความคิดเกี่ยวกับธรรมชาติของตนเองและจิตสำนึกได้พัฒนาเป็นศาสตร์แห่ง จิตวิทยา (psychology) ขึ้น.

       เช่นเดียวกับความสัมพันธ์ของปรัชญากับสังคม. จริยธรรมทุกแบบที่พบประสบได้จากผู้นำทางการเมืองตลอดระยะเวลาทางประวัติศาสตร์ที่ผ่าน ได้กำหนดรูปแบบทางสังคมที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน และแม้กระตุ้นให้เกิดการปฏิวัติ. การตัดสินใจทางจริยธรรมในวิชาชีพทุกประเภทมีมิติทางศีลธรรมที่ได้รับแนวคิดจากปราชญ์นักคิดผู้ยิ่งใหญ่ทั้งหลาย.

เบื้องหลังแนวความคิด (Behind the ideas)
       แนวคิดต่าง ๆ ที่แสดงในบล็อกนี้นำมาจากผู้คนที่อาศัยอยู่ในธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรมต่าง ๆ ที่หล่อหลอมแนวคิดเหล่านี้. และเมื่อเราตรวจสอบ เราจะเห็นภาพของความเป็นคุณลักษณะเฉพาะในระดับประเทศชาติ ระดับภูมิภาค ตลอดจนรสนิยมในยุคสมัยที่เหล่าปราชญ์ได้ใช้ชีวิตอยู่.

       เหล่าปราชญ์ที่นำเสนอในที่นี้มีบุคลิกลักษณะที่แตกต่างกันออกไป – นักคิดบางท่านมองโลกในแง่ดี ท่านอื่น ๆ ก็อาจจะมองโลกในแง่ร้าย บ้างก็พิถีพิถันในรายละเอียดและวิริยะอุตสาหะ บ้างก็คิดล้างบางอย่างขนานใหญ่ บ้างก็แสดงออกด้วยภาษาที่ชัดเจนและแม่นยำ บ้างก็แสดงออกมาเป็นบทกวี และยังมีภาษาเชิงนามธรรมที่ผนึกแน่นซึ่งต้องใช้เวลาในการแยกแยะมากขึ้น. หากเราได้อ่านแนวคิดเหล่านี้ในข้อความต้นฉบับ เราจะไม่เพียงแต่เห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วยกับสิ่งที่เหล่าปราชญ์กล่าวและติดตามเหตุผลที่พวกท่านเหล่านี้ได้ข้อสรุปเท่านั้น แต่ยังจะรู้สึกได้ว่าบุคคลประเภทใดที่อยู่เบื้องหลังแนวคิดนี้ ตัวอย่างเช่น เราอาจจะรู้สึกอบอุ่นกับ ฮูม (David Hume) ผู้มีไหวพริบและมีเสน่ห์ ชื่นชมร้อยแก้วที่ชัดเจนสวยงามของท่าน แต่ก็ไม่ได้รู้สึกเหมือนอยู่ในบ้านดังสิ่งที่ท่านกล่าว หรือพบว่า โชเปนเฮาเออร์ (Schopenhauer) มีทั้งสิ่งที่น่าโน้มน้าวใจและสิ่งที่น่าอ่าน ขณะเดียวกันก็มีความรู้สึกชัดเจนว่าท่านไม่ใช่คนที่ควรน่าชื่นชอบเป็นพิเศษ.

       เหนือสิ่งอื่นใดนักคิดเหล่านี้ (และยังคง) น่าสนใจและกระตุ้นเตือนเรา. ผู้ที่เก่งที่สุดก็คือนักเขียนที่เก่งเช่นกัน และการอ่านงานเขียนต้นฉบับของเหล่าปราชญ์ก็ให้รางวัลพอ ๆ กับการอ่านวรรณกรรม เราไม่เพียงแต่ชื่นชมสไตล์วรรณกรรมของพวกท่านเหล่านี้เท่านั้น แต่ยังรวมถึงสไตล์เชิงปรัชญาของบรรดาปราชญ์เหล่านี้ด้วย วิธีที่นักคิดนำเสนอข้อโต้แย้งของพวกเขา. นอกจากจะกระตุ้นความคิดแล้ว ยังอาจยกระดับจิตใจได้เท่ากับงานศิลปะที่ยอดเยี่ยม สง่างามราวกับข้อพิสูจน์ทางคณิตศาสตร์ และมีไหวพริบเหมือนวิทยากรหลังอาหารค่ำ.

       ปรัชญาไม่ได้เป็นเพียงเกี่ยวกับความคิดเท่านั้น - แต่ยังเป็นวิธีคิดอีกด้วย. บ่อยครั้งไม่มีคำตอบที่ถูกหรือผิด และนักปรัชญาต่าง ๆ มักจะได้ข้อสรุปที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงในการตั้งคำถามที่วิทยาศาสตร์ไม่สามารถอธิบายได้ และศาสนาก็อธิบายไม่ได้เช่นกัน.

ขอให้เพลิดเพลินไปกับปรัชญา (Enjoying philosophy)
       หากความสงสัยและความอยากรู้อยากเห็นเป็นคุณลักษณะของมนุษย์ ความตื่นเต้นในการสำรวจและความสุขในการค้นพบก็เป็นเช่นเดียวกัน. เราสามารถได้รับ “กระแส” จากปรัชญาแบบเดียวกับที่เราอาจได้รับจากการออกกำลังกาย และได้รับความสุขแบบเดียวกับที่เราได้รับจากการชื่นชมศิลปะ. เหนือสิ่งอื่นใด เราได้รับความพึงพอใจจากการได้มาถึงความเชื่อและแนวความคิดที่ไม่ได้สืบทอดหรือบังคับเราโดยสังคม ครู ศาสนา หรือแม้แต่เหล่านักปรัชญา แต่ทว่าได้ผ่านการใช้เหตุผลส่วนบุคคลของเราเอง.

หน้าที่ 08

โลกโบราณ: ก่อน พ.ศ.157 ถึง พ.ศ.793		The Ancient World: 700 BCE-250 CE
A01	ทุกสรรพสิ่งรังสรรค์มาจากน้ำ เธลีสแห่งมีเลทัส	Everything is made of water Thales of Miletus
A02	เต๋าที่เล่าแจ้งนั้น หาใช่เต๋า (อันนิรันดร์) ไม่ เล่าจื้อ	The Dao that can be told is not the eternal Dao Laozi
A03	ตัวเลขเป็นนายของรูปแบบและความคิด พีทาโกรัส	Number is the ruler of forms and ideas Pythagoras
A04	ความสุขสงบจักมีแก่ผู้ที่เอาชนะอัตตาของตนได้ สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า	Happy is he who has overcome his ego Siddhartha Gautama
A05	พึงยึดถือความซื่อสัตย์และความจริงใจเป็นหลักการแรก ขงจื้อ	Hold faithfulness and sincerity as first principles Confucius
A06	ทุกสรรพสิ่งนั้นเลื่อนไหล เฮราไคลตัส	Everything is flux Heraclitus
A07	ทุกสรรพสิ่งเป็นหนึ่งเดียว พาร์มีดิเนส	All is one Parmenides
A08	มนุษย์เป็นเครื่องวัดสรรพสิ่ง โปรทากอรัส	Man is the measure of all things Protagoras
A09	เมื่อใครโยนลูกพีชให้ฉัน ฉันจะคืนให้ด้วยลูกพลัม ม่อจื้อ	When one throws to me a peach, I return to him a plum. Mozi
A10	ไม่มีสิ่งใดเลย นอกจากอะตอมและพื้นที่ว่าง ดีโมคลิตุส และ ลูซิฟปุส	Nothing exists except atoms and empty space. Democritus and Leucippus
A11	ชีวิตที่ไร้การตรวจสอบ ย่อมไม่คู่ควรที่จะมีชีวิตอยู่ โสกราตีส	The life which is unexamined is not worth living. Socrates
A12	ความรู้ทางโลกเป็นเพียงแค่เงา เพลโต	Earthly knowledge is but shadow. Plato
A13	ความจริงอยู่ในโลกรอบ ๆ ตัวเรา อริสโตเติล	Truth resides in the world around us. Aristotle
A14	สำหรับเราแล้ว ความตายไม่มีสาระอะไรเลย เอพิคิวรัส	Death is nothing to us. Epicurus
A15	พระผู้เป็นเจ้าทรงมีทั้งผู้พอใจมากที่สุดและน้อยที่สุด ไดออจะนีส แห่ง ซีนอป	He has the most who is most content with the least. Diogenes of Sinope
A16	เป้าหมายของชีวิตคือการอยู่ร่วมสอดคล้องกับธรรมชาติ ซีโนแห่งซิเตียม	The goal of life is living in agreement with nature. Zeno of Citium

หน้าที่ 09

ภาพนี้มาจากชิ้นส่วนของเรือ พ.ศ.1926 เก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์โบโลญญ่า (Bolonha หรือ Bologna) ประเทศอิตาลี, ที่มา: medievalimago.org, วันที่เข้าถึง: 2 เมษายน 2567.

โลกยุคกลาง: พ.ศ.793-2043		The Medieval World: 250-1500 CE
B01	พระผู้เป็นเจ้ามิได้เป็นบุพพการีของความชั่วร้าย นักบุญออกัสตินแห่งฮิปโป	God is not the parent of evils St.Augustine of Hippo
B02	พระผู้เป็นเจ้าทรงมองเห็นความคิดอันอิสระและการกระทำของเรา โบเอธีอุส	God foresees our free thoughts and actions Boethius
B03	วิญญาณนั้น อิสระจากร่างกาย เอวิเซ่นน่า	The soul is distinct from the body Avicenna
B04	เพียงแค่ระลึกถึงพระผู้เป็นเจ้า เราตระหนักได้เลยว่าพระองค์ทรงดำรงอยู่ นักบุญแอนเซิล์ม	Just by thinking about God we can know he exists St.Anselm
B05	ปรัชญาและศาสนานั้น เข้ากันไม่ได้ อแวร์รูอิส	Philosophy and religion are not incompatible Averroes
B06	พระผู้เป็นเจ้าทรงไม่มีคุณลักษณะ โมเสส ไมโมนิเดส	God has no attributes Moses maimonides
B07	อย่าเสียใจกับสิ่งที่คุณสูญเสียไป มันจะกลับมาในรูปแบบอื่น ญะลาลุดดีน มุฮัมมัด รูมี	Don't grieve. Anything you lose comes round in another form Jalal ad-Din Muhammad Rumi
B08	จักรวาลไม่ได้มีอยู่จริงเสมอไป นักบุญโทมัส อไควนัส	The universe has not always existed St.Thomas Aquinas
B09	พระผู้เป็นเจ้ามิใช่สิ่งอื่นใด นิโคลัสแห่งคูซา	God is the not-other Nikolaus von Kues
B10	การไม่รู้อะไรเลยคือชีวิตที่มีความสุขที่สุด เดซีเดริอุส เอรัสมุส	To know nothing is the happiest life Desiderius Erasmus

หน้าที่ 10

การกำเนิดของเทพีวีนัส, จิตรกรอิตาเลี่ยน: ซานโดร บ็อตติเซลลิ, ราว พ.ศ.2023, ผลงานชิ้นสำคัญในยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา, เมืองฟลอเรนซ์ อิตาลี, ที่มา: theculturetrip.com, วันที่เข้าถึง: 5 เมษายน 2567.

ยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาและยุคแห่งเหตุผล: พ.ศ.2043-2293		Renaissance and The Age of Reason: 1500-1750 CE
C01	เมื่อการแสดงสิ้นสุดลง ก็จะเห็นวิธีการ นิคโคโล มาเคียเวลลี	The end justifies the means Niccolò Machiavelli
C02	ชื่อเสียงและความสุขไม่สามารถเป็นเพื่อนคู่ชีวิตได้ มิเชล เดอ มงแต็ง	Fame and tranquillity can never be bedfellows Michel de Montaigne
C03	ความรู้คืออำนาจ ฟรานซิส เบคอน	Knowledge is power Francis Bacon
C04	มนุษย์คือเครื่องจักร โทมัส ฮอบส์	Man is a machine Thomas Hobbes
C05	เพราะว่าฉันคิด ฉันจึงเป็นอยู่ เรอเน เดส์คาร์ต์ส์	I think therefore I am René Descartes
C06	จินตนาการจะตัดสินทุกสิ่ง แบลส ปาสกาล	Imagination decides everything Blaise Pascal
C07	พระผู้เป็นเจ้าทรงเป็นต้นเหตุของทุกสรรพสิ่ง ซึ่งอยู่ในพระองค์ เบเนดิกตุส สปิโนซา	God is the cause of all things, which are in him Benedictus Spinoza
C08	ไม่มีความรู้ของมนุษย์คนใดสามารถไปไกลกว่าประสบการณ์ของเขาได้ จอห์น ล็อก	No man's knowledge here can go beyond his experience John Locke
C09	ความจริงมีอยู่สองประเภท: ความจริงของการให้เหตุผลและความจริงของข้อเท็จจริง กอทท์ฟรีด วิลเฮล์ม ฟอน ไลบ์นิซ	There are two kinds of truths: truths of reasoning and truths of fact Gottfried Leibniz
C10	การเป็นการดำรงอยู่คือการถูกรับรู้ จอร์จ เบิร์คเลย์	To be is to be perceived George Berkeley

หน้าที่ 11

คำปฏิญาณที่สนามเทนนิส (ภาพการสาบานร่วมกันของสมัชชาแห่งชาติฝรั่งเศส ที่ใช้สนามเทนนิสในพระราชวังแวร์ซายส์ เป็นที่ประชุม เมื่อ 20 มิถุนายน พ.ศ.2332/ค.ศ.1789) เมื่อ 20 มิถุนายน พ.ศ.2332, ฝรั่งเศส - ฌาค หลุยส์ เดวิด, ที่มา: art-prints-on-demand.com, วันที่เข้าถึง: 6 เมษายน 2567.

ยุคแห่งการปฏิวัติ: พ.ศ.2293-2443		The Age of Revolution: 1750-1900 CE
D01	ความสงสัยอาจอยู่สภาพที่ไม่น่าพึงพอใจนัก แต่ความแน่นอนนั้นไร้สาระ วอลแตร์	Doubt is not a pleasant condition, but certainty is absurd Voltaire
D02	ประเพณีเป็นแนวทางอันยิ่งใหญ่ของชีวิตมนุษย์ เดวิด ฮูม	Custom is the great guide of human life David Hume
D03	มนุษย์ถือกำเนิดโดยเสรี แต่ทุกแห่งหนกลับถูกตรวน ฌอง-ฌากส์ รุสโซ	Man was born free yet everywhere he is in Chains Jean-Jacques Rousseau
D04	มนุษย์เป็นสัตว์ที่สามารถต่อรองได้ อดัม สมิธ	Man is an animal that makes bargains Adam Smith
D05	มันมีสองโลก: ร่างกายเราและโลกภายนอก อิมมานูเอล ค้านท์	There are two worlds: our bodies and the external world Immanuel Kant
D06	สังคมนั้นคือสัญญาโดยแท้ เอ็ดมันด์ เบิร์ก	Society is indeed a contract Edmund Burke
D07	ความสุขที่ยิ่งใหญ่ที่สุดนั้นมันมีสำหรับจำนวน (หรือปริมาณ) ที่ยิ่งใหญ่ที่สุด เจเรมี เบนธัม	The greatest happiness for the greatest number Jeremy Bentham
D08	จิตใจนั้น ไม่มีเพศ แมรี่ โวลสโตนคราฟต์	Mind has no gender Mary Wollstonecraft
D09	ปรัชญาประเภทใดที่เราเลือก (ยึดถือ) ก็ขึ้นอยู่กับว่าเราเป็นคนประเภทใด โยฮันน์ กอทท์เลียบ ฟิชเท	What sort of philosophy one chooses depends on what sort of person one is Johann Gottlieb Fitchte
D10	ไม่มีวิชาใดที่มีเรื่องเกี่ยวกับปรัชญาน้อยไปกว่าวิชาปรัชญา ฟรีดริช ชเลเกิล	About no subject is there less philosophizing than about philosophy Friedrich Schlegel
D11	ความจริงเป็นกระบวนการทางประวัติศาสตร์ เกออร์ก เฮเกล	Reality is a historical process Georg Hegel
D12	มนุษย์ทุกคนมีขอบเขตการมองเห็นของตนเพียงแค่ระดับขอบเขตของโลกเท่านั้น อาร์เธอร์ โชเปนฮาวเออร์	Every man takes the limits of his own field of vision for the limits of the world Arthur Schopenhauer
D13	เทววิทยาก็คือมานุษยวิทยา ลุดวิก แอนเดรียส เฟเยอร์บาค	Theology is anthropology Ludwig Andreas Feuerbach
D14	มนุษย์นั้น มีอำนาจเหนือร่างกายและจิตใจของตน จอห์น สจ๊วต มิลล์	Over his own body and mind, the individual is sovereign John Stuart Mill
D15	ความวิตกกังวลคืออาการวิงเวียนศีรษะของอิสรภาพ ซอเรน เคียร์เคอการ์ด	Anxiety is the dizziness of freedom Søren Kierkegaard
D16	ประวัติศาสตร์ของสังคมที่มีอยู่จวบจนบัดนี้คือประวัติศาสตร์แห่งการต่อสู้ทางชนชั้น คาร์ล มาร์กซ์	The history of all hitherto existing society is the history of class struggles Karl Marx
D17	พลเมืองจะต้องลาออกจากจิตสำนึกของเขาต่อสมาชิกสภานิติบัญญัติหรือไม่? เฮนรี่ เดวิด ธอโร	Must the citizen ever resign his conscience to the legislator? Henry David Thoreau
D18	พึงพิจารณาว่าสิ่งต่าง ๆ ได้รับผลกระทบอย่างไรบ้าง ชาร์ลส์ แซนเดอร์ เพียร์ซ	Consider what effects things have Charles Sanders Peirce
D19	พึงกระทำราวกับว่าสิ่งที่คุณทำได้สร้างความแตกต่าง วิลเลียม เจมส์	Act as if what you do makes a difference William James

หน้าที่ 12

โลกสมัยใหม่ (จัดทำด้วย AI, Adobe Illustrator), วันที่จัดทำ: 9 เมษายน 2567

โลกสมัยใหม่: พ.ศ.2443-2493		The Modern World: 1900-1950 CE
E01	มนุษย์เป็นสิ่งที่ต้องเหนือกว่า ฟรีดริช นีตซ์เช	Man is something to be surpassed Friedrich Nietzsche
E02	ผู้ที่มีความมั่นใจ เข้ามาใกล้ เพ็งพินิจ และพิชิตชัย อฮัด ฮาอัม	Man with self-confidence come and see and conquer Ahad Ha'am
E03	ทุกข้อความประดิษฐ์โดยสัญญาณ เฟอร์ดินองด์ เดอ โซซูร์	Every message is made of signs Ferdinand de Saussure
E04	ประสบการณ์โดยตัวมันเองนั้น ไม่ใช่วิทยาศาสตร์ เอ็ดมันด์ ฮุสเซิร์ล	Experience by itself is not science Edmund Husserl
E05	สัญชาตญาณจะดำเนินไปในทิศทางแห่งชีวิต อองรี แบร์กซอน	Intuition goes in the very direction of life Henri Bergson
E06	เราคิดเฉพาะเมื่อเราเผชิญกับปัญหาเท่านั้น จอห์น ดูอี	We only think when we are confronted with problems John Dewey
E07	ผู้ที่ไม่สามารถจดจำอดีตได้ จะถูกสาปให้ทำซ้ำ จอร์จ ซานตายานา	Those who cannot remember the past are condemned to repeat it George Santayana
E08	ความทุกข์ระทม จะหล่อหลอมให้เราเป็นคน มิเกล เดอ อูนามูโน	It is only suffering that makes us persons Miguel de Unamuno
E09	จงเชื่อในชีวิต วิลเลี่ยม ดู บอยส์	Believe in life William du Bois
E10	เส้นทางแห่งความสุขอยู่ที่การลดจำนวนภาระอย่างเป็นระบบ เบอร์ทรันด์ รัสเซลล์	The road to happiness lies in an organized diminution of work Bertrand Russell
E11	ความรักเป็นสะพานเชื่อมจากผู้มีองค์ความรู้น้อยไปสู่ผู้มีองค์ความรู้มาก มัคส์ ชีเลอร์	Love is a bridge from poorer to richer knowledge Max Scheler
E12	แม้เป็นเพียงปุถุชนก็สามารถเป็นปราชญ์ได้ คาร์ล แจสเปอร์	Only as an individual can man become a philosopher Karl Jaspers
E13	ชีวิตเป็นลำดับ (หรือเป็นชุด) ในการปะทะกับอนาคต โฮเซ่ ออร์เตกา อี กาเซต	Life is a series of collisions with the future José Ortega y Gasset
E14	เพื่อจะเข้าถึงปรัชญา อย่างแรกที่ต้องทำก็คือการชำระใจ ฮาจิเมะ ทานาเบะ	To philosophize, first one must confess Hajime Tanabe
E15	ขีดจำกัดด้านภาษา (ของฉัน) ก็คือขีดจำกัดในการเข้าถึงโลก (ของฉัน) ลุดวิด วิตเกนสไตน์	The limits of my language are the limits of my world Ludwig Wittgenstein
E16	แม้ตัวเราเองก็เป็นหน่วยที่ต้องถูกวิเคราะห์ มาร์ติน ไฮเดกเกอร์	We are ourselves the entities to be analysed Martin Heidegger
E17	ทางเลือกแห่งศีลธรรมที่แท้จริงของแต่ละบุคคลมีเพียงประการเดียว ก็คือการเสียสละเพื่อชุมชน เทตสึโระ วัตซึจิ	The individual's only true moral choice is through self-sacrifice for the community Tetsuro Watsuji
E18	ตรรกะเป็นองค์ประกอบทางวิทยาศาสตร์ชิ้นสุดท้ายของปรัชญา รูดอล์ฟ คาร์นาป	Logic is the last scientific ingredient of Philosophy Rudolf Carnap
E19	วิธีเดียวที่จะรู้จักใครสักคน ก็คือลองรักเขาโดยไม่คาดหวังใด ๆ วอลเตอร์ เบนยามิน	The only way of knowing a person is to love them without hope Walter Benjamin
E20	สิ่งนั้นไม่อาจเป็นจริงได้ เฮอร์เบิร์ต มาร์คัส	That which is cannot be true Herbert Marcuse
E21	ประวัติศาสตร์ไม่ได้เป็นของเรา แต่เราเป็นของมัน ฮันส์-เกออร์ก กาดาเมอร์	History does not belong to us but we belong to it Hans-Georg Gadamer
E22	ตราบใดที่ข้อความทางวิทยาศาสตร์กล่าวถึงความเป็นจริง ซึ่งนั่นก็ต้องเป็นเท็จได้ คาร์ล ปอปเปอร์	In so far as a scientific statement speaks about reality, it must be falsifiable Karl Popper
E23	เชาวน์สติปัญญานั้นอยู่ในหมวดแห่งศีลธรรม ธีโอดอร์ อะดอร์โน	Intelligence is a moral category Theodor Adorno
E24	การดำรงอยู่นั้น มาก่อนแก่นแท้ ฌ็อง-ปอล ซาร์ตร์	Existence precedes essence Jean-Paul Sartre
E25	ความซ้ำซากดาษดื่นของความชั่วร้าย ฮันนาห์ อาเรนต์	The banality of evil Hannah Arendt
E26	ความเป็นเหตุเป็นผลนั้นดำรงอยู่ในภาษา เอ็มมานูเอล เลวินาส	Reason lives in language Emmanuel Levinas
E27	เพื่อที่จะมองเห็นโลก เราต้องขจัดการยอมรับสิ่งที่เราคุ้นเคยเสียก่อน มัวรีส์ แมร์โล-ปงตี	In order to see the world we must break with our familiar acceptance of it Maurice Merleau-Ponty
E28	ผู้ชายถูกกำหนดให้เป็นมนุษย์และผู้หญิงก็ถูกกำหนดให้เป็นสตรีเพศ ซีโมน เดอ โบวัวร์	Man is defined as a human being and woman as a female Simone de Beauvoir
E29	ภาษาเป็นศิลปะทางสังคม วิลลาร์ด ฟาน ออร์มัน ไควน์	Language is a social art Willard Van Orman Quine
E30	ความรู้สึกพื้นฐานของอิสรภาพคือการเป็นอิสระจากโซ่ตรวน ไอเซยาห์ เบอร์ลิน	The fundamental sense of freedom is freedom from chains Isaiah Berlin
E31	จงคิดให้เหมือนดั่งขุนเขา อาร์เน แนสส์	Think like a mountain Arne Naess
E32	ชีวิตจะดีขึ้นกว่านี้ หากมันไม่มีความหมาย อัลแบรต์ กามูส์	Life will be lived all the better if it has no meaning Albert Camus

หน้าที่ 13

ยุคปรัชญาร่วมสมัย, สร้างโดย Bing Copilot AI เมื่อ: 13 เมษายน 2567.

ยุคปรัชญาร่วมสมัย: พ.ศ.2493-ปัจจุบัน		Contemporary Philosophy: 1950-Present
F01	ภาษาคือผิวหนัง โรล็องด์ บาร์ตส์	Language is a skin Roland Barthes
F02	เราจะจัดการกันอย่างไร หากไร้ซึ่งวัฒนธรรม? แมรี่ มิดจ์ลีย์	How would we manage without a culture? Mary Midgley
F03	โดยปกติทั่วไปแล้ว วิทยาศาสตร์ไม่ได้มุ่งเป้าไปที่ความแปลกใหม่ของข้อเท็จจริงหรือทฤษฎี โทมัส คูห์น	Normal science does not aim at novelties of fact or theory Thomas Kuhn
F04	หลักการแห่งความยุติธรรมถูกเลือกไว้แล้วเบื้องหลังม่านแห่งความไม่รู้ จอห์น รอลส์	The principles of justice are chosen behind a veil of ignorance John Rawls
F05	ศิลปะคือรูปแบบหนึ่งของชีวิต ริชาร์ด โวลไฮม์	Art is a form of life Richard Wollheim
F06	อะไรก็ได้ พอล ฟายเออราเบนด์	Anything goes Paul Feyerabend
F07	ความรู้ผลิตขึ้นมาเพื่อออกจำหน่าย ฌอง-ฟรองซัวส์ ลีโยตาร์ด	Knowledge is produced to be sold Jean-François Lyotard
F08	สำหรับคนผิวดำ มีเพียงโชคชะตาเดียวเท่านั้นคือ การเป็นคนขาว ฟรานทซ์ ฟานง	For the black man, there is only one destiny and it is white Frantz Fanon
F09	มนุษย์เป็นสิ่งประดิษฐ์ล่าสุดเมื่อเร็ว ๆ นี้เอง มิเชล ฟูโกต์	Man is an invention of recent date Michel Foucault
F10	หากเราเลือก เราก็สามารถอยู่ในโลกแห่งมายาที่สามารถปลอบประโลมใจได้ โนม ชอมสกี	If we choose, we can live in a world of comforting illusion Noam Chomsky
F11	สังคมขึ้นอยู่กับการวิพากษ์วิจารณ์ประเพณีของตนเอง เยอร์เก้น ฮาเบอร์มาส	Society is dependent upon a criticism of its own traditions Jürgen Habermas
F12	ไม่มีอะไรอยู่นอกเหนือตำราเลย ฌากส์ แดร์ริดา	There is nothing outside of the text Jacques Derrida
F13	ไม่มีอะไรยั่งลึกเข้าไปในตัวเราได้ ยกเว้นสิ่งที่เราได้ใส่ไว้เอง ริชาร์ด รอร์ตี	There is nothing deep down inside us except what we have put there ourselves Richard Rorty
F14	ความปรารถนาทุกอย่าง ล้วนสัมพันธ์กับความบ้าคลั่ง ลูซ อิริกาเรย์	Every desire has a relation to madness Luce Irigaray
F15	ทุกอาณาจักรต่างบอกตัวเองและโลกว่าอาณาจักรตนไม่เหมือนกับอาณาจักรอื่น ๆ เอ็ดเวิร์ด ซาอิด	Every empire tells itself and the world that it is unlike all other empires Edward Said
F16	ความคิดได้ผลเสมอโดยฝ่ายที่คัดค้าน เอแลง ซิกซู	Thought has always worked by opposition Hélène Cixous
F17	ใครเล่นเป็นพระเจ้าในสตรีนิยมยุคปัจจุบัน? จูเลีย คริสเตวา	Who plays God in present-day feminism? Julia Kristeva
F18	ปรัชญาไม่ได้เป็นเพียงการประกอบการทื่เป็นลายลักษณ์อักษรเท่านั้น เฮนรี่ ออเดรา ออรูกา	Philosophy is not only a written enterprise Henry Odera Oruka
F19	ในความทุกข์ระทม เหล่าสัตว์ก็เท่าเทียมกับเรา ปีเตอร์ ซิงเกอร์	In suffering, the animals are our equals Peter Singer
F20	การวิเคราะห์แบบมาร์กซิสต์ที่ดีที่สุดทั้งหมด มักจะเป็นการวิเคราะห์ที่ล้มเหลวเสมอ สลาวอย ชิเชค	All the best Marxist analyses are always analyses of a failure Slavoj Žižek

คำศัพท์ คำอธิบาย และที่มา:
⁰¹. ใช้โครงสร้างสารบัญหลักมาจาก. The Philosophy Book, ISBN: 978-1-4053-5329-8, ผู้ร่วมเขียนประกอบด้วย Will Buckingham, John Marenbon, Douglas Burnham, Marcus Weeks, Clive Hill, Peter J. King และอีกหลายท่าน, สำนักพิมพ์ DK, จัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ.2554, ประเทศสโลวาเกีย.
⁰². จาก. เว็บไซต์สถาบันปรีดี พนมยงค์ (Pridi Banomyong Institute), วันที่เข้าถึง: 15 เมษายน 2567.
⁰³. จาก. A History of Western Philosophy, เขียนโดย เบอร์ทรันด์ รัสเซสล์ (Bertrand Russell), แสดงในบทนำหน้าแรก, ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ.2489, ISBN 0-415-32505-6 (Print Edition) โดยสำนักพิมพ์ George Allen & Unwin Ltd, ลอนดอน, และตีพิมพ์เป็นหนังสือคลาสิกโดย Routledge, ลอนดอน เมื่อ พ.ศ.2547.
⁰⁴. จาก. www.gotoknow.org/posts/618125, วันที่เข้าถึง: 15 เมษายน 2567.

back

info@huexonline.com

Visit : 4743759