Home / Knowledge : บรรดาปราชญ์ผู้ประเสริฐ

A04. สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า

Title Thumbnail & Hero Image: สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า, พัฒนาเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2568.

A04. สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า

First revision: Feb.26, 2025
Last change: Jun.24, 2025
สืบค้น รวบรวม เรียบเรียง แปล และปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา.

หน้าที่ 1

ความสุขสงบจักมีแก่ผู้ที่เอาชนะอัตตาของตนได้
สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า
(ก่อนพุทธศักราชที่ 80-0)(ราว ก่อนคริสตกาลที่ 563-483⁰¹) (ราวก่อนคริสตกาลที่ 543-463⁰²)

สาขาปรัชญา	ปรัชญาตะวันออก - บางครั้งการกำหนดว่าพระพุทธศาสนานั้นเป็นปรัชญาอาจจะไม่ใช่คำตอบที่ถูกต้องนัก กลับกันคือคำว่าปรัชญานั้นอาจอธิบายพระพุทธศาสนาได้เพียงบางส่วนเท่านั้น
แนวคิดแนวปฏิบัติ	พระพุทธศาสนา
ก่อนหน้า	- ราว 1,000 ปีก่อนพุทธกาลหรือราว 1,500 ปีก่อนคริสตกาล ศาสนาพระเวทได้เข้ามาถึงอนุทวีปภารตะ. - ราว 500 - ช่วงพุทธกาล หรือราวศตวรรษที่ 10-5 ก่อนคริสตกาล ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ได้เข้ามาแทนความเชื่อหรือเสริมความเชื่อด้านศาสนาพระเวท.
หลังจากนั้น	- ราวพุทธศตวรรษที่ 2 หรือก่อนคริสตกาล 3 ศตวรรษ, พระพุทธศาสนาได้แพร่กระจายไปทางตะวันตกของลุ่มน้ำคงคา และกระจายไปทั่วทั้งภารตวรรษ (भारतवर्ष - Bhāratavarṣa). - ราว พ.ศ. 500-600 หรือก่อนคริสตกาล 1 ศตวรรษ มีการนำคำสอนของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มาบันทึกเป็นพระไตรปิฎกฉบับแรก. - ราว พุทธศตวรรษที่ 5-6 หรือ คริสต์ศตวรรษที่ 1 ศาสนาพุทธได้แพร่ไปยังประเทศจีน และเอเชียอาคเนย์. มีการแตกแนวปรัชญาออกเป็นหลายนิกาย เกี่ยวโยงในพื้นที่ที่แตกต่างกันออกไป.

1.
เจ้าชายสิทธัตถะหรือสมณะโคดม ซึ่งต่อมาได้รับการขนานนามว่าเป็นสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า “ผู้ตรัสรู้” ทรงมีพระชนม์ชีพ มีจริยวัตรกิจกรรมต่าง ๆ โลดแล่นอยู่ในภารตวรรษในช่วงที่เรื่องราวทางศาสนาและตำนานของโลกถูกตั้งคำถาม. ในกรีก นักคิดอย่างพีทาโกรัสได้ใช้เหตุผลในการวิเคราะห์จักรวาล และในจีน เล่าจื๊อและขงจื๊อได้แยกหลักจริยธรรมออกจากหลักคำสอนทางศาสนา ศาสนาพราหมณ์-ฮินดูซึ่งเป็นศาสนาที่วิวัฒนาการมาจากศาสนาพระเวท ซึ่งเป็นความเชื่อโบราณที่มีพื้นฐานมาจากคัมภีร์พระเวทอันศักดิ์สิทธิ์ เป็นศาสนาหลักในอนุทวีปอินเดียในศตวรรษที่ 6 ก่อนคริสตศักราช และสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสิทธัตถะเป็นคนแรกที่ท้าทายคำสอนของศาสนาเหล่านี้ด้วยเหตุผลทางปรัชญา.
หมายเหตุ คำอธิบาย
⁰¹. จาก. The Philosophy Book, ISBN: 978-1-4053-5329-8, ผู้ร่วมเขียนประกอบด้วย Will Buckingham, John Marenbon, Douglas Burnham, Marcus Weeks, Clive Hill, Peter J. King และอีกหลายท่าน, สำนักพิมพ์ DK, จัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ.2554, ประเทศสโลวาเกีย.
⁰². จาก. Vincent Smith, "Journal of the Royal Asiatic Society," พ.ศ.2461, หน้าที่ 547.
1.
2.

หน้าที่ 2

อริยสัจสี่ (The Four Noble Truths)

ความทุกข์เป็นส่วนหนึ่งของการดำรงอยู่ตั้งแต่เกิด แก่ชรา เจ็บ และตาย.	===>	ความจริงแห่งความทุกข์ (ทุกข์ - สส. दुःख - Duḥkha, บฬ. Dukkha)
เหตุแห่งทุกข์ คือ ความอยากในความสุขทางกาย และความยึดติดในทรัพย์สมบัติและอำนาจทางโลก	===>	ความจริงแห่งบ่อเกิดหรือต้นตอแห่งทุกข์ (สมุทัย - समुदाय - Samudāya)
ความทุกข์จะยุติลงได้ด้วยการปล่อยวางจากความอยากและความยึดติด.	===>	ความจริงจากการสิ้นสุดแห่งทุกข์ (นิโรธ - निरोध - Nirodha)
หนทางทั้ง 8 หรือ มรรคมีองค์ 8 คือหนทางในการขจัดความปรารถนาและเอาชนะความมีตัวตน (อัตตา).	===>	ความจริงอันเป็นหนทางแห่งการดับทุกข์ (มรรค - मग्ग - Magga)

1.
แม้ว่าชาวพุทธจะเคารพนับถือในพุทธปัญญาของพระองค์ แต่พระสมเด็จพระโคตมพุทธเจ้าก็ไม่ใช่พระเมสสิยาห์หรือศาสดา (ตามแบบตะวันตก ด้านเทวนิยม) และพระองค์ไม่ได้ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างพระเจ้ากับมนุษย์ แนวคิดของพระองค์ได้มาจากการคิดหาเหตุผล ไม่ใช่การเปิดเผยจากพระเจ้า ทำให้ศาสนาพุทธเป็นปรัชญาในระดับเดียวกับ (บางทีอาจจะมากกว่า) ศาสนาด้วยซ้ำ การแสวงหาของพระองค์เป็นปรัชญา - เพื่อค้นหาความจริง - และพระองค์ยืนยันว่าความจริงที่พระองค์เสนอนั้นสามารถเข้าถึงได้โดยอาศัยพลังแห่งเหตุผล เช่นเดียวกับนักปรัชญาตะวันออกส่วนใหญ่ พระองค์ไม่สนใจคำถามที่หาคำตอบไม่ได้ในศาสตร์อภิปรัชญาที่ชาวกรีกหมกมุ่นอยู่ การสอบถามนี้เป็นเพียงการคาดเดาที่ไร้เหตุผล พระองค์มุ่งความสนใจไปที่เป้าหมายของชีวิต ซึ่งเกี่ยวข้องกับการตรวจสอบแนวคิดเรื่องความสุข คุณธรรม และชีวิตที่ “ดี” พ้นจากความทุกข์ทั้งปวง.
1.
2.
เจ้าชายสิทธัตถะ โคตมะ

วิหารมหามายาเทวี สถานที่ประสูติของพระบรมศาสดา ด้านหน้ามีเสาพระเจ้าอโศกตั้งตระหง่านอยู่ ถ่ายไว้เมื่อ 2 มกราคม 2568 ณ สวนลุมพินี ประเทศเนปาล.

แทบทั้งหมดที่เราทราบเกี่ยวกับเจ้าชายสิทธัตถะ โคตมะนั้น มาจากพระพุทธประวัติที่เขียนขึ้นโดยอัครสาวกและสาวกของพระองค์หลายศตวรรษหลังจากที่พระพุทธเจ้าปรินิพพาน ซึ่งมีรายละเอียดแตกต่างกันอย่างมาก. สิ่งที่แน่นอนก็คือเจ้าชายสิทธัตถะทรงประสูติที่ลุมพินี ประเทศเนปาลในปัจจุบัน เมื่อประมาณ 560 ปีก่อนคริสตศักราช พระบิดาของพระองค์เป็นข้าราชการ อาจเป็นหัวหน้าตระกูล และเจ้าชายสิทธัตถะก็ทรงใช้ชีวิตอย่างสุขสบายและมีฐานะสูงส่ง.

เจ้าชายสิทธัตถะไม่พึงพอใจกับเรื่องนี้ (การที่มีชีวิตสุขสบาย และได้เหตุสังสารวัฏ เกิด แก่ เจ็บ ตาย - ไม่เป็นหนทางแห่งการพ้นทุกข์) จึงละทิ้งความเป็นคฤหัสถ์ (ผู้ครองเรือน) ทิ้งพระชายา (พระนางยโสธรา) และบุตรชาย (ราหุล) ไปหาหนทางแห่งจิตวิญญาณและค้นพบ "ทางสายกลาง" การไม่ทำความเพียรที่เคร่งครัดเกินไปสุดโต่ง หรือการมุ่งแต่เสพสุขแนวทางจารวาก พระองค์ได้ตรัสรู้บรรลุสัมโพธิญาณเป็นสมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า ใต้ร่มไม้ของพระศรีมหาโพธิ์ ใกล้ริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา และพระบรมศาสดาทรงอุทิศชีวิตพระชนม์ชีพที่เหลือทั้งหมดให้กับการเดินทางไปทั่วภารตวรรษ โดยเฉพาะทางเหนือ และตะวันออก แถบลุ่มแม่น้ำคงคาเพื่อเผยแผ่พระธรรม หลังจากที่พระบรมศาสดาทรงปรินิพพานแล้วนั้น คำสอนหรือพระธรรมของพระองค์ได้รับการถ่ายทอดทางวาจา (มุขปาฐะ) เป็นเวลาร่วม 400 ปี ก่อนที่จะนำไปจารึกลงในพระไตรปิฎก⁰¹.

ทางสายกลาง
ในช่วงพระชนม์ชีพแรก ๆ ของสมเด็จพระบรมศาสดานั้น พระองค์คือเจ้าสิทธัตถะ ซึ่งได้ทรงเสพสุขจากความหรูหราและความสุขทางกามทั้งหลาย. อย่างไรก็ตาม พระองค์ได้ทรงตระหนักว่าสิ่งเหล่านี้ไม่เพียงพอที่จะนำมาซึ่งความสุขที่แท้จริง พระองค์ทรงตระหนักรู้ถึงความทุกข์ในโลกและทรงเห็นว่าส่วนใหญ่แล้ว ความทุกข์เกิดจากความเจ็บป่วย ความแก่ชรา ความตาย และการขาดแคลนสิ่งที่มนุษย์ต้องการ.
หมายเหตุ คำอธิบาย
^01. ในคริสต์ศตวรรษที่ 1 พระไตรปิฏก (บาลี: तिपिटक ติปิฏก; สันสกฤต: त्रिपिटक ตฺริปิฏก - Tipitaka - สามตะกร้า) ตามที่พระสาวก พระภิกษุในกาลต่อมาได้กล่าวไว้ ประกอบด้วย พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก ในการสังคายนาคำสอนของพระพุทธเจ้าในสองครั้งแรกนั้น เรียกว่าพระธรรมวินัย จนกระทั่งการสังคายนาครั้งที่ 3 ได้แยกเนื้อหาเกี่ยวกับปรมัตถธรรมออกมาเป็นอีกหมวดหนึ่งเรียกว่าพระอภิธรรมปิฎก.
1.
2.

หน้าที่ 3

พระองค์ยังทรงตระหนักด้วยว่า ความสุขทางกายที่เราเสพเพื่อคลายทุกข์นั้นมักไม่ทำให้เกิดความพอใจ และเมื่อทำให้เกิดความพอใจ ผลที่เกิดขึ้นก็เป็นเพียงสิ่งชั่วคราวเท่านั้น.
1.
2.
3.

back

humanexcellence.thailand@gmail.com

Visit : 5581882