ก. บทนำ: ศาสนาเชน

Title Thumbnail : ภาพเขียน "เชน ตีรถังกร" พบที่เมืองชัยปุระ ราว ค.ศ.1850, ที่มา en.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 29 เมษายน 2563, Hero Image: จาก kalyanamitra.org, วันที่เข้าถึง 28 เมษายน 2563.
ก. บทนำ: ศานาเชน^{01, 02, 05}.

First revision: Apr.28, 2020

Last change: Feb.12, 2023
สืบค้น รวบรวม เรียบเรียง ปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา

ศาสนาเชน, ไชนะ หรือ ชินะ (แปลว่า ผู้ชนะ) (อังกฤษ: Jainism) เป็นศาสนาเก่าแก่ของอินเดืย เป็นหนึ่งในลัทธิสำคัญทั้งหก ที่เกิดร่วมสมัยกับพระโคตมพุทธเจ้า คำว่า เชน หรือ ไชนะ มาจากภาษาสันสกฤต "ไชนะ" อันแปลว่าผู้ชนะ และสามารถลุยข้ามสายน้ำแห่งการเวียนว่ายตายเกิดได้ ศาสนาเชนเชื่อว่าเป็นศาสนาที่เป็นนิรันดร์ ("Sanatan") มีประวัติศาสตร์มายาวนานตั้งแต่สมัยตีรถังกร⁰⁴.ทั้ง 24 องค์ที่ผ่านมา ซึ่งมี "อาทินาถ" เป็นองค์แรกในวงจรจักรวาลนี้ (อวสานปิณี) เมื่อราวหลายล้านล้านล้านปีมาแล้ว ตีรถังองค์ที่ 23 คือ "พระปารศวนาถ" มีชีวิตอยู่ราว 800 ปีก่อนคริสตกาล และตีรถังองค์สุดท้ายและองค์ปัจจุบันในจักรวาลนี้ "พระมหาวีระ" เป็นองค์ที่ 24 มีชีวิตอยู่ราว 500 ปีก่อนคริสตกาล⁰¹.

หลักการสำคัญของศาสนาเชน คือ

หลักอหิงสา (ahiṃsā: ไม่ใช้ความรุนแรง)
อเนกานตวาท (anekāntavāda: अनेकान्तवाद many-sidedness: ความจริงสูงสุดนั้นมีโครงสร้างที่หลากหลายซับซ้อน: ความเชื่อว่าไม่มีความจริงแท้แน่นอนสมบูรณ์: Non-absolutism เป็นภูมิปัญญาแห่งการไม่ใช้ความรุนแรง: Intecllectual ahiṃsā)
อปริเคราะห์ บ้างก็เรียก อปริครหะ (aparigraha; ความไม่ยึดติด) และ
การถือพรตนิยม (asceticism)

ศาสนิกชนที่เคร่งครัดจะถือปฏิญญาห้าประการ คือ

อหิงสา (Ahiṃsā: ไม่ใช้ความรุนแรง - Non-violence or non-injury) - การไม่เบียดเบียน ไม่ทำลายชีวิต อนุพรตข้อนี้ถือว่าเป็นยอดของ ศีลธรรมศาสนาเชน
สัตยะ (Satya: ความจริง - Truthfulness) พูดความจริง ไม่พูดเท็จ ไม่ว่าด้วยเหตุผลหรือข้ออ้างใด ๆ ไม่ได้
อสตียะ บ้างก็เรียก อัสเตยะ (Asteya: ไม่ลักขโมย - Non-stealing) รวมทั้งไม่หลบเลี่ยงภาษีอากร ไม่ใช้หรือทำเงินปลอม และไม่โกงเครื่องชั่งตวง
พรหมจรรย์ บ้างก็เรียก พรหมจรยะ (Brahmacharya: การถือพรหมจรรย์ - Chastity) อย่างต่ำคือการไม่ประพฤติผิดในกาม และ
อปริเคราะห์ บ้างก็เรียก อปริครหะ (Aparigraha: ความไม่ยึดตึด - Non-attachment) การไม่โลภ ไม่ควรมีข้าวของมากเกินจำเป็น.

หลักการเหล่านี้ นำไปสู่วัฒนธรรมเชนที่มีลักษณะเฉพาะหลายประการ โดยเฉพาะการทานมังสวิรัติ เพื่อป้องกันการทำลายสัตว์ต่าง ๆ และรบกวนวงจรชีวิตของมัน ศาสนาเชน มีคติพจน์ว่า "ปรัสปโรปัครโห ชีวานาม - Parasparopagraho Jīvānām" อันแปลว่า หน้าที่ของสิ่งมีชีวิต หนึ่งคือการช่วยเหลือกันและกัน (The function of souls is to help one another)

บทที่ 6⁰⁵.
พหุสัจนิยมของศาสนาเชน

ศาสนาเชน - ชีวิตของพระมหาวรรธมานะ (Vardhamāna - वर्धमान) - เศวตัมพร (หรือ เศวตามพร - Śvetāmbaras)⁰⁶ และ ทิคัมพร (Digambaras)⁰⁷ - วรรณกรรม - ความสัมพันธ์กับพุทธศาสนา - ปรัชญาสางขยะ หรือ สัมขยะ (Sāṁkhya philosophy) และอุปนิษัท (Upaniṣads) - ตรรกะของศาสนาเชน - ความรู้ห้าประเภท - นายาส⁰⁸ และส่วนประกอบ - สัปตะภังคี (Saptabhaṅgī)⁰⁹ -- คำวิพากษ์เกี่ยวกับทฤษฎีด้านความรู้ของศาสนาเชน - ผลกระทบของการมีมาตรฐานเดียว - มุมมองทางด้านจิตวิทยาของศาสนาเชน - วิญญาณ - ร่างกาย และจิตใจ - อภิธรรมหรืออภิปรัชญาของเชน - สสารและคุณลักษณะ - ชีวะ และ อชีวะ - อากาศ, ธรรม และ อธรรม - เวลา - สาระ - ทฤษฏีอะตอม - กรรม - เลศยาส (Leśyās)¹⁰ - ชีวะและชีวะประเภทต่าง ๆ - จริยธรรมของศาสนาเชน - เสรีภาพแห่งมนุษย์ - จริยธรรมเปรียบเทียบของศาสนาเชนและศาสนาพุทธ - วรรณะ - พระสงฆ์ - เจตคติต่อพระผู้เป็นเจ้า - ศาสนา - นิพพาน - การประเมินแนวคิดปรัชญาสำคัญของศาสนาเชน.

I
ศาสนาเชน

ในขณะที่พุทธมามกะหรือพุทธศาสนิกชน ติดตามคำสอนของพระบรมศาสดาสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า, ผู้ที่ตื่นแล้ว, สาวกศาสนาเชนก็ติดตามคำสอนของพระศาสดาไชนะ, ผู้มีชัยชนะ, เป็นคำที่ไว้สมัญญาแก่พระมหาวีระ หรือ วรรธมานะ, ศาสดาองค์สุดท้ายแห่งศาสนาเชน. เป็นศาสนาที่นำมาปรับใช้กับชายหญิงทั้งหลาย ผู้ซึ่งต้องการเอาชนะความใฝ่ต่ำตามธรรมชาติและตระหนักถึงสิ่งที่อยู่สูงสุด. ด้วยนามแห่งศาสนาเชน ได้บ่งบอกถึงคุณลักษณะทางจริยธรรมที่โดดเด่นของระบบศาสนา.

II
พระมหาวรรธมานะ

พระมหาวรรธมานะ เป็นศาสดาร่วมสมัยกับพระบรมศาสดาสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์เป็นบุตรคนที่สองของหัวหน้าชนเผ่าหรือเป็นกษัตริย์ในกลุ่มชนหนึ่งในรัฐมคธ, ปัจจุบันเป็นรัฐพิหาร. ข้อมูลที่บันทึกไว้ตามจารีตเดิม พระองค์ประสูติในปีที่ 599 ก่อนคริสตกาล และปรินิพพานในปีที่ 527 ก่อนคริสตกาล. "พระมหาวรรธมานะนั้น ดำรงชีวิตคล้ายดังพระบิดา, กาศยาปา. พระองค์อาศัยอยู่ในวังของพระบิดาและพระมารดา จนกระทั่งทั้งสองพระองค์ได้ทิวงคตไป พระเชษฐาพระนาม "นันทิวรรธนะ" ได้สืบราชสมบัติต่อ. ครั้นเมื่อพระองค์มีพระชันษาได้ 28 ปี ก็หันชีวิตเข้าสู่โลกแห่งจิตวิญญาณและหนทางสู่โมกษะ โดยความยินยอมของบรรดาพระประยูรญาติและเหล่าเสนาอำมาตย์, เช่นเดียวกับศาสนจักรในประเทศตะวันตก มีพื้นที่ให้ทะยานมุ่งสู่ความหลุดพ้นของพระองค์ อันเป็นพระโอรสองค์เล็กแห่งราชวงศ์. สิบสองปีที่พระองค์ใช้ชีวิตความเป็นนักบวชอย่างเคร่งครัด ทรงเยี่ยมเยียนแม้แต่ชาวป่าเขาที่เรียกว่าพวกราธา (Rādha). หลังจากปีแรกแห่งการเป็นนักบวช พระองค์ทรงเปลือยกาย. หลังจากสิบสองปีแห่งการจาริกธุดงควัตร บำเพ็ญเพียร พระมหาวรรธมานะได้ตัดขาดจากชีวิตปกติเข้าสู่การบรรลุไกวัล (Kevaliship)¹¹. ต่อมาพระองค์ก็ได้รับการยอมรับว่าเป็นผู้รอบรู้ในฐานะที่เป็นพระศาสดาของศาสนาเชน หรือทรงเป็น ตีรถังกร (Tīrthaṅkara - ผู้แผ้วถางเส้นทาง) และมีคำนำหน้าว่าเป็นไชนะ (ผู้มีชัยทางจิตวิญญาณ), มหาวีระ (ยอดคนผู้ยิ่งใหญ่), อื่น ๆ , ซึ่งเป็นสมัญญาที่มอบให้แก่พระศรีศากยะมุนี (Śākyamuni) ด้วย. สามสิบปีสุดท้ายแห่งพระชนม์ชีพ พระองค์ได้โปรดสั่งสอนหลักและระบบของศาสนาเชนแก่ศิษยานุศิษย์ สาวกและประชาชนทั่วไป ได้จัดวางระเบียบแก่บรรดานักบวช ตามข้างต้นที่เราได้เห็น, พระองค์ได้รับการอุปถัมภ์จากบรรดาพระญาติ เจ้าชายใหญ่น้อยต่าง ๆ ที่มีพระมารดาของพระองค์สนับสนุนอยู่."⁰¹ พระมหาวรรธมานะเรียกนามพระองค์เองว่า เป็นผู้อธิบายหลักธรรมที่สืบทอดมาจากมหาปราชญ์หรือตีรถังกรยี่สิบสามพระองค์ ซึ่งมีพระประวัติกล่าวขานกันสืบมาไม่มากก็น้อย. พระองค์มิได้เป็นผู้ก่อตั้งศรัทธาขึ้นมาใหม่ แต่เป็นในฐานะผู้ปฏิรูปความเชื่อเดิมของพระปารศวนาถ (Pārśvanātha - ซึ่งเป็นตีรถังกรองค์ที่ 23) กล่าวกันว่าทรงสิ้นพระชนม์เมื่อปี 776 ก่อนคริสตกาล. ประเพณีของเชนนั้น อธิบายถึงที่มาของระบบพระฤษภเทพ (Ṛṣabha หรือ Ṛṣabhadeva - ผู้เป็นตีรถังกรองค์แรก) ผู้ซึ่งยังทรงพระชนม์ชีพ เมื่อมองย้อนกลับไปหลายศตวรรษ. ไม่ต้องสงสัยเลยว่าศาสนาเชนนั้นมีมาก่อนพระมหาวรรธมานะหรือพระปารศวนาถ. ด้วยในยชุรเวท (Yajurveda) ได้กล่าวถึงชื่อของสามตีรถังกร -พระฤษภเทพ (Ṛṣabha), พระอชิตนาถ (Ajitanātha), พระเนมินาถ (Ariṣṭanemi หรือ Neminatha). ในคัมภีร์ภาควตะ ปุราณะ (Bhāgavata Purāṇa) รับรองในแง่มุมที่ว่าพระฤษภเทพเป็นผู้ก่อตั้งศาสนาเชน. ไม่ว่าความจริงทั้งหมดจะเป็นเช่นไร ผู้นับถือเชนก็เชื่อว่าระบบศาสนาเชนนี้ ได้เคยประกาศผ่านยุคสมัยต่าง ๆ มานับไม่ถ้วนโดยผู้สืบทอดของมหาคุรุแต่ละพระองค์.
สาวกผู้ติดตามพระมหาวรรธมานะนั้น ส่วนใหญ่มาจากชนชั้นสูงเป็นพวกวรรณะกษัตริย์ ทั้งฆารวาสชายหญิงมักมีการจัดชุมนมแก่แก่พระสงฆ์ของเชนนับเป็นเรื่องปกติ. มีเหตุผลเชื่อได้ว่าสองลัทธิที่แตกต่างกัน (เศวตัมพร และทิคัมพร) ร่วมกันเห็นด้วยในโองการที่ว่าการละทิ้งทรัพย์สมบัติทั้งหมด ที่เกี่ยวเนื่องกับการละทิ้งเสื้อผ้าอาภรณ์ด้วย. และโองการของตีรทังกรองค์ที่ 23 พระปารศวนาถ (Pārśvanātha) ได้หยุดยั้งโองการหรือมาตรการนี้เสีย เพราะพิจารณาว่ารุนแรง และพิจารณาแล้วว่าการมีเสื้อผ้าอาภรณ์ใส่เป็นเรื่องจำเป็น.

ตารางแสดงตีรถังกรยี่สิบสี่พระองค์¹².

ที่	ไชนะ	สี	สัญลักษณ์ (เศวตัมพรนิกาย)	เหล่าเทพพิทักษ์ (เศวตัมพรนิกาย)	สถานที่ประสูติ	สถานที่นิพพาน
1	พระฤษภเทพ หรือ พระอาทินาถ (Ṛṣabhanātha หรือ Ṛṣabhadeva - Adinatha)	เหลือง	โค (bull)	เทพโคมูคา และ เทพีจักริศวารี - สามีภรรยา (Gomukha และ Cakreśvari)	วินีทานาคร (Vinītānagara)	อัษฏาบท (เขาไกรลาศ) - Aṣṭāpada (Kailāśa)
2	พระอชิตนาถ (Ajitanātha)	เหลือง	ช้าง (elephant)	มหายักษ์ และ อชิตบาล (Mahāyaksa และ Ajitabalā)	อโยธยา (Ayodhyā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
3	พระสัมภวนาถ (Saṁbhavanātha)	เหลือง	ม้า (horse)	ยักษ์สามเศียร (ตรีมุข) และยักษิณีดูริทารี (Trimukha และ Duritārī)	สาวัตถี (Śrāvasti)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
4	พระอภินันทนนาถ (Abhinandananātha หรือ Abhinandana)	เหลือง	ลิง (monkey)	นายะกะ และ รากษส กาลิกา (Nāyaka และ Kālikā)	อโยธยา (Ayodhyā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
5	พระสุมตินาถ (Sumatinātha)	เหลือง	ห่านแดง (red goose)	ยักษาตัมบูรูหรือตัมบูรและยักษิณีมหากาลี (Tumburu หรือ Tumbura และ Mahākālī)	อโยธยา (Ayodhyā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
6	พระปัทมประภะ หรือ พระปัทมประภู (Padmaprabha หรือ Padmaprabhu)	แดง	บัวแดง (red lotus)	กุสุมาและศยามา (Kusuma และ Śyāmā)	โกสัมพี (Kauśambī)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
7	พระสุปารศวนาถ (Supārśhvanātha)	เหลือง	สวัสติกะ	มาทังกะ และ ศานตา (Mātaṅga และ Śāntā)	พาราณสี (Vārāṇasi)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
8	พระจันทรประภะ หรือ พระจันทรประภู (Chandraprabha หรือ Candraprabhu)	ขาว	พระจันทร์	วิชยะ และ นางภฤกุฎี (Vijaya และ Bhṛikuṭī)	จันทรปุระ (Candrapura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
9	พระปุษปทันตะ (สุวิธินาถ) (Pushpadanta - Suvidhinātha)	ขาว	จระเข้	ยักษาอจิตะและยักษิณีสุทารกา (Ajita และ Sutārakā)	กัณฑ์นคร (Kānaṇḍīnagara)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
10	พระศีตลนาถ (Śītaḷanātha หรือ Shitalanatha)	เหลือง	ศรีวัตสะ (śrīvatsa)	พรหมาและอโศกา (Brahmā และ Aśokā)	ภัทรปุระ (Bhadrapura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
11	พระเศรยางสนาถ (Shreyanasanatha หรือ Śreyāṁsanātha)	เหลือง	แรด	ยักษิฎะ และ มานวี (Yakṣeṭa และ Mānavī)	สิงหปุระ (Siṃhapura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
12	พระวาสุปุชยะ (Vāsupūjya)	แดง	กระบือ	กุมาระ และ คัณฑา (Kumāra and Caṇḍā)	จัมปา (Campā)	จัมปา (Campā)
13	พระวิมลนาถ (Vimaḷanātha)	เหลือง	หมูป่า	ษานมูคา และ วิทิตา (Ṣānmukha และ Viditā)	กัมปีลยะ (Kampīlya)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
14	พระอนันตนาถ (Anantanātha)	เหลือง	เหยี่ยว	พญานาค ปาตาละ และ องกุศา (Pātāla and Aṅukuśā)	อโยธยา (Ayodhyā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
15	พระธรรมนาถ (Dharmanātha)	เหลือง	สายฟ้า	กินนร และ นางกันดารพา (Kinnara and Kandarpā)	รัตนบุรี (Ratnapurī)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
16	พระศานตินาถ (Shantinātha)	เหลือง	กวาง	พญาครุฑ และ นิพานี (Garuḍa and Nirvānī)	หัสตินาปุระ (Hastināpura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
17	พระกุนฤนาถ (Kunthunātha)	เหลือง	แพะ	ยักษ์คานธพา และ ยักษิณีพลา (Gandharva and Balā)	หัสตินาปุระ (Hastināpura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
18	พระอรนาถ (Aranātha)	เหลือง	สัญลักษณ์นันทาวารทะ (nandāvartta)	ยักษฏะ และ ธณา (Yakṣeṭa and Dhaṇā)	หัสตินาปุระ (Hastināpura)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
19	พระมัลลินาถ (Māllīnātha)	น้ำเงิน	เหยือกน้ำ	ท้าวกุเวร และเทวีธรณปริยา (Kubera and Dharaṇapriyā)	มิถิลา (Mithilā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
20	พระมุนิสุวรตะ (Munisuvrata หรือ Suvrata)	ดำ	เต่า	พระพิรุณ และยักษิณีนรทัตตา (Varuṇa and Naradattā)	ราชคฤห์ (Rājagṛiha)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
21	พระนมินาถ (Naminātha)	เหลือง	บัวน้ำเงิน	นางภฤกุฎี และ พระนางคานธารี (Bhṛikuṭi and Gandhārī)	มธุรา (Mathurā)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
22	พระเนมินาถ (Neminātha)	เหลือง	หอย	โกเมท และนางอัมพิกา (Gomedha and Ambikā)	สายปุระ (Sauipura)	เกอนาร์ - Girnār (Girinagara)
23	พระปารศวนาถ (Parshvanatha หรือ Pārśvanātha)	น้ำเงิน	งู	ธรเณนทรา และนางปัทมาวตี (Dharaṇendra and Padmāvatī - Lakṣmī)	พาราณสี (Vārāṇasi)	เขาสเมฏะ-ศิคาระ (Sameṭa-Śikhara)
24	พระมหาวีระ (Mahāvīra)	เหลือง	สิงโต	คชสารมตางคะ และ สิทธยิกาเทวี (Matāṅga and Siddhāyikā)	กุณฑลปุระ (Kuṇḍalapura)	ปาปา หรือปาพาบุรี Pāpā (Pāvāpuri)

..................
⁰¹. จาโคบี, บทนำ, p. สิบห้า, S.B.E. (Sacred Books of the East.), เล่ม 22; ให้ดูหน้า 217 ก่อนหน้านี้ประกอบ.

ที่มา คำศัพท์ และคำอธิบาย
01. จาก. en.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 28 เมษายน 2563.
02. จาก. https://www.kalyanamitra.org/th/article_detail.php?i=12569
03. จาก. en.wikipedia.org.
04. ตีรถังกร (tīrthaṅkara) แปลว่า ผู้ที่ได้หลุดพ้นแล้ว
05. จาก. INDIAN PHILOSOPHY VOLUME 1, S. RADHAKRISHNAN, Oxford University Press. Printed in India, New Delhi, 5^th impression 1999.  หน้าที่ 286-340
06. เศวตัมพร (หรือ เศวตามพร - Śvetāmbaras) นิกายนุ่งขาวห่มขาว แบ่งแยกออกเป็นนิกายย่อยอีก 84 นิกาย นำโดยสถูลภัทร ส่วนใหญ่จะประจำอยู่ในแคว้นพิหาร นุ่งขาวห่มขาว ที่หน้าสำนักจะติดตั้งรูปตีรถังกรประดับด้วยเครื่องนุ่งห่มและมองตรงไปข้างหน้าปฏิบัติธรรมถือหลักปฏิญญาห้า (ข้างต้น) มีการสังคายนา รวบรวมคัมภีร์เป็นหมวดหมู่
07. ทิคัมพร (Digambaras) นิกายนุ่งลมห่มฟ้า แบ่งแยกออกเป็นนิกายย่อยอีก 5 นิกาย นำโดย ภัทรพาหุ
08. นายาส หรือ นายา (Nayas, Naya) เป็นมุมมองที่ผ่านมนุษย์อันสามารถตัดสินใจต่าง ๆ ได้อย่างสมบูรณ์, เป็นมุมมองทางปรัชญาเกี่ยวกับหัวข้อเฉพาะและวิธีการสรุปที่เหมาะสมเกี่ยวกับหัวข้อนั้น.
09. สัปตะภังคี (Saptabhaṅgī) เป็นทฤษฎีของศาสนาเชน: การคาดการณ์พยากรณ์เป็นเจ็ดส่วนเจ็ดเท่า - เป็นการวิเคราะห์เชิงตรรกะ
10. เลศยาส (Leśyās) เกี่ยวกับกรรมตามทฤษฎีของเชน, วิญญาณจะถูกกำหนดเป็นสีไว้ในระเบียนบัญชี เชื่อมโยงกับกรรม สีของเลศยาส ของแต่ละบุคคลจะแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับสถานะของจิตและกิจกรรมด้านจิตหลังจากที่ได้กระทำสิ่งต่าง ๆ ไปแล้ว.
11. การบรรลุไกวัล (Kevalship): “ไกวัล” บาลีเป็น “เกวล” อ่านว่า เก-วะ-ละ รากศัพท์มาจาก เกวฺ (ธาตุ = แยก, พราก) + อล ปัจจัย : เกวฺ + อล = เกวล แปลตามศัพท์ว่า “อันพรากจากสิ่งอื่น” หมายถึงมีหนึ่งเดียว หรือสุดยอดอยู่ที่เดียว พจนานุกรมบาลี-อังกฤษ ไขความคำว่า “เกวล” ไว้ว่า expression of the concept of unity and totality (คำแสดงมโนภาพถึงการรวมกันเป็นอันหนึ่งอันเดียวและการรวมยอด)
“เกวล” ในบาลีใช้ในความหมายดังนี้ –
          (1) เป็นคุณศัพท์ : เท่านั้น, อย่างเดียว; ทั้งมวล, ทั้งหมด (only, alone; whole, complete)
          (2) เป็นกริยาวิเศษณ์ : ด้วยกัน หรือรวมเท่านี้ (altogether or only)
พระคัมภีร์อภิธานัปปทีปิกา หรือ พจนานุกรมภาษาบาลีแปลเป็นไทย พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า วัดราชบพิธ ทรงเรียบเรียง แสดงศัพท์ที่หมายถึง “นิพพาน” ไว้ 46 ศัพท์หนึ่งในจำนวนนั้นคือ “เกวล” (คาถาที่ 8) ดังนั้น นอกจากเป็นคุณศัพท์และเป็นกริยาวิเศษณ์แล้ว ถ้าใช้เป็นคำนาม “เกวล” หมายถึง นิพพาน
สํสกฤต-ไท-อังกฤษ อภิธาน มีคำว่า “เกวล” “ไกวลฺย” และ “เกวลฺย” บอกความหมายไว้ดังนี้ –
(สะกดตามต้นฉบับ)
          (1) เกวล : (คำวิเศษณ์) หนึ่ง, ผู้เดียว, คนเดียว; ทั้งหมด, สากลย์, ทั้งสิ้น; one, alone, only; all, entire, whole; – (คำนาม) ชายผู้ริษยา; an envious or selfish man; – (กริยาวิเศษณ์) คนเดียว, ผู้เดียว; เทียว, นี่กระไร; only, alone; absolutely, certainly; – (คำนาม) ความรู้ประเภทหนึ่ง, ความรู้ประเภทเอกจิตตา; a species of knowledge, that of the unity of spirit.
          (2) ไกวลฺย, เกวลฺย : (คำวิเศษณ์) ไกวัลย์, เกวัลย์, เอก, ผู้เดียว; sole, only; – นิรันตรปรมาคติ, บรมสุขในอนาคต, ความพ้นทุกข์หรือหลุดพ้นจากเครื่องร้อยรัด; eternal emancipation, future happiness, freedom from sorrow or from all fetters.
บาลี “เกวล” ในภาษาไทยใช้เป็น “ไกวัล” พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 เก็บไว้เป็น “ไกวัล ๑” และ “ไกวัล ๒” บอกไว้ดังนี้ –
          (1) ไกวัล ๑ : (คำวิเศษณ์) ทั่วไป. (ป., ส. เกวล).
          (2) ไกวัล ๒ : (คำนาม) ชั้นสวรรค์ เช่น พิราลัยก็ไคลยังนภมน-ทิรทิพยไกวัล. (สมุทรโฆษ).
                                                                                                  ที่มา: dhamma.serichon.us, วันที่เข้าถึง 1 กันยายน 2563.
12. แปลและเสริมจาก. JAINISM, History, Society, Philosophy and Practice, เขียนโดย Agustín Pániker, สำนักพิมพ์ MOTILAL BANARSIDASS, พิมพ์ซ้ำเมื่อ ค.ศ.2017, เดลี อินเดีย, ISBN: 978-81-208-3460-6, หน้าที่ 64.

PHOTO GALLERY
ภาพที่ 01: จาก. www.veganfirst.com, วันที่เข้าถึง 1 กันยายน 2563.
ภาพที่ 02: จาก. www.srmd.org, วันที่เข้าถึง 16 กันยายน 2563.
ภาพที่ 03: ภาพของพระพระฤษภเทพ ตีรถังกรพระองค์แรก, ภาพจากพิพิธภัณฑ์วิกตอเรียและอัลเบิร์ต กรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร, ที่มา: www.jainpedia.org, วันที่เข้าถึง 18 กันยายน 2563.

back

PHOTO
GALLERY

info@huexonline.com

Visit : 4206613