Home / Knowledge : สถานที่สำคัญ, วัดในและนอกเกาะกรุงศรีอยุธยา

151. วัดตะไกร

Title Thumbnail & Hero Image: วัดตะไกร ที่มา: go.ayutthaya.go.th, วันที่เข้าถึง 29 พฤษภาคม 2564.
151. วัดตะไกร

First revision: Jul.09, 2020
Last change: May 29, 2021
สืบค้น รวบรวม เรียบเรียง และปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา

   วัดตะไกร (วัดกะไตร) ^{01, 02}. สภาพปัจจุบันเป็นวัดร้าง ส่วนใครเป็นผู้สร้างวัดนี้นั้นยังไม่พบหลักฐาน โดยทั่วไปแล้วผู้ที่จะสร้างวัดก็มีแต่พระราชาธิบดี ขุนนางผู้ใหญ่แลคหบดีผู้มีทรัพย์เท่านั้น ได้ค้นในทำเนียบวัด (พระอารามหลวง) ในหนังสือคำให้การชาวกรุงเก่าไม่พบชื่อวัดตะไกร จึงทำให้คิดว่าน่าจะเป็นเพียงวัดราษฎร์ วัดตะไกรมีพื้นที่โบราณสถานประมาณ 25 ไร่เศษ ตั้งอยู่ที่ตำบลคลองสระบัว อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา อยู่ห่างจากฝั่งตะวันตกของคลองสระบัวประมาณ 100 เมตร และห่างจากวัดหน้าพระเมรุไปทางทิศเหนือประมาณ 300 เมตรเศษ.

   จากหนังสือประชุมพงศาวดารภาคที่ 63 ตอนว่าด้วยแผนที่กรุงศรีอยุธยา ฉบับพิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพพระยาโบราณราชธานินทร์ เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2479 หน้า 166-167 ได้กล่าวถึงตลาดบกนอกกรุงว่า ที่หน้าวัดตะไกรเป็นตลาดลงท่าน้ำที่หน้าวัดพระเมรุแห่งหนึ่ง ในจำนวนตลาดนอกกรุงซึ่งมีอยู่ถึง 23 แห่ง ประกอบกับหลักฐานทางด้านวรรณคดีเรื่อง “เสภาขุนช้างขุนแผน” สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพบิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย ได้ทรงสันนิษฐานโดยอาศัยพงศาวดารและคำให้การชาวกรุงเก่าไว้ว่า มีเค้ามาจากเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในรัชกาลของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 คือ ระหว่าง พ.ศ.2034 ถึง พ.ศ.2072 ได้กล่าวถึงความสำคัญของวัดตะไกรไว้ดังนี้

“ครานั้นสายทองผู้เป็นพี่ ครั้นฟื้นสมประดีขึ้นมาได้
คิดถึงน้องน้อยละห้อยใจ น้ำตาไหลหลั่งละลุมลง
จึงอำลาศรีประจันแล้วครรไล   ลงเรือร่ำไห้อาลัยหลง
มาถึงกรุงไกรด้วยใจจง   ตรงไปบ้านขุนแผนผู้แว่นไว
ครั้นถึงเข้าไปที่ในห้อง   ถามว่าศพวันทองน้องอยู่ไหน
ขุนแผนบอกว่าฝังวัดตะไกร   แล้วให้คนนำไปโดยฉับพลัน”

   เรื่องราวในบทเสภานี้ได้กล่าวอ้างถึงวัดตะไกรว่า เป็นที่ฝังและทำฌาปนกิจศพของนางวันทอง ผู้ต้องคำพิพากษาถึงประหารชีวิต แล้วนำศพไปฝังยังวัดตะไกร ดังจะเห็นได้จากบทเสภาดังกล่าวอีกตอนหนึ่งที่ว่า
“ครั้นถึงจึงแวะวัดตะไกร จอดเรือเข้าไว้ที่ตีนท่า”

   อันเป็นตอนที่ขุนช้างได้ทราบข่าวว่า ได้จัดทำศพนางวันทองที่วัดตระไกร จึงได้เตรียมผ้าไตรและเครื่องไทยทานไปร่วมบำเพ็ญกุศลอุทิศให้แก่นางวันทอง

ที่มา: go.ayutthaya.go.th, วันที่เข้าถึง 29 พฤษภาคม 2564.

เรื่องพระพันวษา ขุนแผน วัดตะไกร เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นจริงและมีจริง ขุนแผนได้เป็นแม่ทัพไปทำศึกกับเชียงใหม่และได้ชัยชนะจึงมีชื่อเสียงและเป็นคนสำคัญ เรื่องการทำศึกกับหัวเมืองเชียงใหม่ในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 (พระพันวษา) นี้พงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์ ได้บันทึกไว้ว่า

   “ศักราช 877 กุนศก (พ.ศ.2058) วัน 3 15 11 ค่ำ เพลารุ่งแล้ว 8 ชั้น 3 ฤกษ์ 9 ฤกษ์ สมเด็จพระรามาธิบดีเสด็จยกทัพหลวงไปตีได้เมืองน (คร) ฯ ลำ (ภารได้) เมือง” หลังจากที่สมเด็จพระรามาธิบดีเสด็จยกทัพหลวงไปตีได้เมืองลำปางแล้วพวกเชียงใหม่ก็ไม่ลงมาทำอะไรวุ่นวายอีก ทีนี้กล่าวถึงเรื่องการประหารชีวิตนางวันทองบ้างว่าเกิดขึ้นเมื่อใด ข้อนี้สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงสันนิษฐานไว้ว่า นางวันทองต้องโทษประหารก่อน ส่วนขุนแผนนั้นต้องโทษจำคุกในฐานที่ฆ่าข้าหลวง ต่อมาเกิดศึกเชียงใหม่ จมื่นศรีฯ พยายามทูลยกย่องขุนแผน ขุนแผนจึงพ้นโทษด้วยจะให้ไปทำศึก ในระยะเวลาที่พูดถึงนี้ ซึ่งวัดตะไกรมีอยู่แล้ว จึงน่าสันนิษฐานว่าวัดตะไกรนี้ต้องสร้างก่อนปี 2058 อันเป็นปีที่เสร็จศึกเชียงใหม่.

            นอกจากนี้ถ้าพิจารณาจากสิ่งก่อสร้าง อันเป็นหลักของวัดที่ปรากฏอยู่และโบราณวัตถุล้วนเป็นของที่ทำขึ้นในสมัยอยุธยายุคที่ 2⁰³. เป็นส่วนใหญ่ คือ เป็นของที่สร้างในแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ขึ้นมาจนถึงรัชกาลสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม (พ.ศ.2006 ถึง พ.ศ.2170) กล่าวคือ เจดีย์หลักของวัดและเจดีย์รายเป็นเจดีย์ที่มีลักษณะและแบบการก่อสร้างเหมือนกันทั้งสิ้น เป็นเจดีย์ฐานต่ำบัวฐานเป็นแปดเหลี่ยม องค์ระฆังสูงแบบเจดีย์ลังกา จัดเป็นเจดีย์ยุคที่ 2 อันเป็นรูปแบบที่นิยมสร้างกันในสมัยกรุงศรีอยุธยา สำหรับพระพุทธรูปประธานในวิหารและอุโบสถ เป็นแบบพระพุทธรูปสมัยอยุธยารุ่นที่ 2 มีอิทธิพลสุโขทัยเจือปนอยู่มาก เช่น พระพักตร์รูปไข่หรือผลมะะตูม ผ้าสังฆาฏิปลายเขี้ยวตะขาบ เป็นต้น จากการสำรวจวัดตะไกรเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ.2534 หาได้ปรากฏร่องรอยของพระพุทธรูปที่กล่าวข้างต้นนี้ไม่.

   เหตุผลทั้งสองประการนี้ ทำให้น่าเชื่อได้ว่าวัดตะไกรคงสร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ.2006 ถึง พ.ศ.2170⁰⁴.

   พุทธศักราช 2542 กรมศิลปากร ได้ดำเนินการขุดแต่งบูรณะและปรับปรุงสภาพแวดล้อมโบราณสถานกลุ่มคลองสระบัว วัดตะไกรซึ่งเป็นวัดหนึ่งในกลุ่มโบราณสถานดังกล่าวก็ได้รับการขุดแต่งในครั้งนี้ด้วย สภาพก่อนการขุดแต่งนั้นมีสภาพรกร้างเต็มไปด้วยไม้ยืนต้นและวัชพืชปกคลุมโบราณสถาน มีเศษอิฐหักและดินทับถมสูง โบราณสถานบางหลังไม่ทราบลักษณะและขอบเขตที่ชัดเจน ขณะเดียวกันก็มีโบราณสถานจำนวนหนึ่งที่มีสภาพค่อนข้างสมบูรณ์ ได้แก่ เจดีย์ประธาน วิหาร เจดีย์ทรงปรางค์ เจดียราย อุโบสถ กำแพงแก้ว กำแพงวัดและสระน้ำ เป็นต้น.

            ภายหลังการขุดแต่ง พบว่า วัดตะไกรประกอบด้วยพื้นที่เขตพุทธาวาสและสังฆาวาส สร้างในสมัยอยุธยาตอนต้น และเป็นวัดสืบเนื่องมาจนถึงสมัยอยุธยาตอนปลาย ทิ้งร้างไปชั่วระยะหนึ่ง ครั้งเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 และมีผู้คนมาใช้พื้นที่อีกในช่วงรัตนโกสินทร์ ประมาณรัชกาลที่ 4-5 เรื่อยมา จนถูกทิ้งร้างอีกครั้งหนึ่งเมื่อไม่กี่สิบปีมานี่เอง ทำให้พบร่องรอยของการบูรณะและก่อสร้างเพิ่มเติมในภายหลัง นักโบราณคดีแบ่งการสร้างวัดตระไกรเป็น 3 สมัย ได้แก่
สมัยที่ 1 ประมาณพุทธศตวรรษที่ 20 - 21
สมัยที่ 2 ราวพุทธศตวรรษที่ 22 และ
สมัยที่ 3 พุทธศตวรรษที่ 23-24

โบราณสถานที่สำคัญ
   1). เจดีย์ประธาน ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของกลุ่มโบราณสถาน เป็นเจดีย์แปดเหลี่ยมตั้งบนฐานเขียงสี่เหลี่ยม เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 7.4 เมตร ความสูงปัจจุบันประมาณ 17 เมตร ก่ออิฐสอปูน แต่แกนเจดีย์ไม่สอปูน จากการขุดแต่งพบว่าเจดีย์ประธานมีการสร้าง 2 สมัย องค์ที่เห็นปัจจุบันเป็นเจดีย์สมัยที่ 2 ซึ่งสร้างพอกทับฐานเขียงแปดเหลี่ยมด้วยฐานเขียงสี่เหลี่ยม ฐานนี้เชื่อมเจดีย์ประธานกับวิหารเข้าด้วยกัน และมีการพอกทับฐานบัวลูกฟัก 2 ฐานล่างให้มีขนาดใหญ่ขึ้น.

2). วิหาร ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของเจดีย์ประธาน วิหารก่ออิฐสอปูน สภาพพังทลายเหลือเฉพาะส่วนฐานและแนวผนังเล็กน้อย ขนาดวิหารกว้างประมาณ 12 เมตร ยาวประมาณ 26 เมตร มีมุขหน้า–หลัง มุขหลังสร้างบนฐานเขียงสี่เหลี่ยมที่เชื่อมเจดีย์ประธานกับวิหาร มีพาไล 2 ข้าง ร่องรอยผนังแสดงให้เห็นว่าใช้ช่องแสงแทนช่องหน้าต่าง ประตูทางเข้าอยู่ทางทิศตะวันออก 3 ประตู ภายในมีเสาแปดเหลี่ยม มีฐานชุกชีติดผนังด้านทิศตะวันตก จากการขุดแต่งพบแนวอิฐมีทั้งหมด 3 สมัย สมัยแรกเมื่อแรกสร้างประมาณพุทธศตวรรษที่ 20-21 อยู่ล่างสุด ต่อมาคงรื้อและสร้างใหม่บริเวณที่เดิม น่าจะราวสมัยอยุธยาตอนกลาง เนื่องจากการทำช่องแสงที่ผนัง และการทำพาไลด้านข้างเพื่อรองรับชายคาปีกนก ซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยอยุธยาตอนต้น–อยุธยาตอนกลาง วิหารนี้ได้รับการบูรณะซ่อมแซมในสมัยต่อมา เนื่องจากพบหลักฐานว่ามีการสร้างมุขหลังบนฐานไพที และปรับเปลี่ยนฐานชุกชีใหม่.

   3). กำแพงแก้ว เป็นกำแพงล้อมรอบเขตพุทธาวาส สภาพทั่วไปชำรุดหักพังมาก บางช่วงเหลือเพียงส่วนฐาน ขนาดกว้างประมาณ 35 เมตร ยาวประมาณ 58 เมตร ลักษณะกำแพงก่ออิฐขึ้นมาตรง ๆ ไม่มีบัวคว่ำที่ด้านล่าง บริเวณส่วนบนจะถากอิฐเป็นอกไก่เพื่อโบกปูนให้เป็นปากแล ถัดขึ้นไปเป็นบัวหงายหน้ากระดานบนและสันกำแพง ไม่มีใบเสมาดินเผา หรือโคมไฟประดับ ที่มุมทั้ง 4 ประดับด้วยเสาหัวเม็ด เสาหัวเม็ด 2 ต้นทางด้านหน้าวัดทำย่อมุม 12 มุม ในขณะที่ด้านหลังไม่ย่อมุม มีซุ้มประตูทางทิศตะวันออกและทิศใต้ ด้านละ 1 ประตู สภาพหักพังไม่เหลือส่วนยอดให้เห็น จากการขุดแต่งพบว่ากำแพงแก้วสร้างในสมัยแรกสร้างวัด.

   4). เจดีย์ราย อยู่ภายในกำแพงแก้วของวิหาร ตั้งเรียงรายเริ่มจากบริเวณด้านทิศใต้ของเจดีย์ประธานและรอบวิหาร ตั้งในระยะใกล้ชิดกันมาก จำนวน 16 องค์ เป็นเจดีย์ก่ออิฐสอปูน ส่วนใหญ่สร้างในสมัยอยุธยาตอนต้น และก่อสร้างเพิ่มเติมในสมัยอยุธยาตอนกลางและตอนปลาย รวมทั้งก่อพอกทับอีกด้วย เจดีย์ส่วนใหญ่อยู่ในสภาพชำรุดหักพังเหลือเพียงฐาน มีเพียงไม่กี่องค์ที่อยู่ในสภาพค่อนข้างเห็นลักษณะทางศิลปกรรมชัดเจน ได้แก่ เจดีย์หมายเลข 7 และหมายเลข 16 รายละเอียดแต่ละองค์ มีดังนี้

- เจดีย์รายหมายเลข 1 นับจากทางทิศใต้ของเจดีย์ประธาน เป็นเจดีย์แปดเหลี่ยมเส้นผ่าศูนย์กลาง 3.2 เมตร ก่ออิฐสอปูน สภาพชำรุดหักพังเหลือเพียงฐานบัวลูกแก้วอกไก่ชั้นล่างสุด พบว่ามีการสร้างทับกัน 2 สมัย กล่าวคือสมัยแรกสร้างวัดในสมัยอยุธยาตอนต้นราวพุทธศตวรรษที่ 20 - ต้นพุทธศตวรรษที่ 21 และสมัยที่ 2 น่าจะราวสมัยอยุธยาตอนปลาย ราวพุทธศตวรรษที่ 23 เนื่องจากเจดีย์แปดเหลี่ยมที่ทำฐานบัวลูกแก้วอกไก่ 1 เส้น รองรับองค์ระฆังซึ่งเป็นที่นิยมในสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 2 อยู่ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 1 มาทางทิศตะวันออกประมาณ 25 เซนติเมตร ก่ออิฐสอปูน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 3 เมตร สภาพชำรุดเหลือเพียงฐานเขียงและบางส่วนของฐานบัวลูกฟักชั้นล่างสุด น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนต้นราวพุทธศตวรรษที่ 20 - ต้นพุทธศตวรรษที่ 21 และมีการก่อพอกทับในราวพุทธศตวรรษที่ 23 หรือสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 3 อยู่ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 2 มาทางทิศตะวันออกประมาณ 25 เซนติเมตร ก่ออิฐสอปูน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2.7 เมตร สภาพชำรุดหักพังเหลือเพียงฐานเขียงและบางส่วนของฐานบัวลูกฟัก 2 เส้น มีร่องรอยการก่อสร้าง 2 สมัย คือ สมัยอยุธยาตอนต้น และก่อพอกทับสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 4 อยู่ถัดจากเจดีย์รายหมายเลข 3 มาทางทิศตะวันออกประมาณ 30 เซนติเมตร ก่ออิฐสอปูน สภาพชำรุดเหลือเฉพาะส่วนฐานเขียงและฐานบัวลูกแก้วอกไก่ 1 เส้น มีร่องรอยการก่อสร้าง 2 สมัย ได้แก่สมัยอยุธยาตอนต้น และสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 5 อยู่ถัดจากเจดีย์รายหมายเลข 4 มาทางทิศตะวันออกประมาณ 40 เซนติเมตร เป็นเจดีย์ก่ออิฐสอปูน มีร่องรอยการสร้าง 2 สมัยเช่นเดียวกัน ได้แก่สมัยอยุธยาตอนต้น และสมัยอยุธยาตอนปลาย ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2.7 เมตร สภาพชำรุดเหลือเพียงฐานเขียงและฐานบัวลูกฟัก 2 เส้น ในผังแปดเหลี่ยม ปูนฉาบค่อนข้างสมบูรณ์ มีการพอกขยายส่วนฐานเขียงของเจดีย์ออกมาด้วย ส่วนใหญ่หลุดร่วงเหลือให้เห็นบางส่วน.
- เจดีย์รายหมายเลข 6 อยู่ถัดจากเจดีย์รายหมายเลข 5 ประมาณ 25 เซนติเมตร เป็นเจดีย์แปดเหลี่ยม ก่ออิฐสอปูน ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2.7 เมตร สภาพชำรุดเหลือเฉพาะฐานเขียงและฐานบัวชั้นล่างสุด กำหนดอายุในสมัยอยุธยาตอนต้น ไม่พบร่อยรอยการก่อพอกทับในสมัยหลัง.
- เจดีย์รายหมายเลข 7 อยู่ถัดมาทางทิศตะวันออกของเจดีย์รายหมายเลข 6 ประมาณ 30 เซนติเมตร มีการก่อสร้าง 2 สมัย ได้แก่สมัยอยุธยาตอนต้น และสมัยอยุธยาตอนปลาย สภาพค่อนข้างสมบูรณ์กว่าเจดีย์รายองค์อื่น ๆ ปูนฉาบค่อนข้างสมบูรณ์.
- เจดีย์รายหมายเลข 8 อยู่ถัดมาจากเจดีย์รายหมายเลข 7 ทางทิศตะวันออกประมาณ 30 เซนติเมตร สภาพเจดีย์ชำรุดมากเหลือเพียงฐานเขียงและฐานบัว ปูนฉาบหลุดร่วงเกือบหมด น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลาง และมีการก่อพอกในสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 9 อยู่ถัดมาจากเจดีย์รายหมายเลข 8 ประมาณ 30 เซนติเมตร สภาพเหลือเฉพาะฐานเขียงและหน้ากระดานล่างและบัวคว่ำของฐานชั้นล่างสุด ทั้งหมดอยู่ในผังแปดเหลี่ยม องค์เจดีย์ก่อกลวงข้างในเป็นโพรง แนวอิฐทางด้านทิศใต้ถูกรื้อทำลายเป็นโพรงขนาดใหญ่ น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลาง.
- เจดีย์รายหมายเลข 10 อยู่ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 9 ประมาณ 30 เซนติเมตร สภาพเหลือเพียงฐานเขียงและบางส่วนของฐานบัวล่างสุด ทั้งหมดอยู่ในผังแปดเหลี่ยม น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลางและก่อพอกในสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 11 ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 10 ประมาณ 25 เซนติเมตร ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2.8 เมตร เหลือเพียงฐานเขียงในผังแปดเหลี่ยมชั้นล่างสุด น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลางและก่อพอกในสมัยอยุธยาตอนปลาย.
- เจดีย์รายหมายเลข 12 ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 11 ประมาณ 30 เซนติเมตร เป็นเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2.8 เมตร สภาพหักพังเหลือเฉพาะฐานเขียงแปดเหลี่ยม รองรับเจดีย์ทรงกลม น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย พร้อม ๆ กับการก่อพอกเจดีย์รายองค์อื่น ๆ .
- เจดีย์รายหมายเลข 13 เจดีย์นี้ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของวิหาร ก่ออิฐสอปูน เป็นเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 5 เมตร สภาพชำรุดเหลือเฉพาะฐานเขียงแปดเหลี่ยมรองรับองค์เจดีย์ น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลายพร้อม ๆ กับการก่อพอกเจดีย์รายอื่น ๆ .
- เจดีย์รายหมายเลข 14 อยู่ห่างออกไปทางทิศเหนือของวิหาร ประมาณ 3 เมตร เป็นเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4.4 เมตร สภาพชำรุดเหลือเพียงฐานเฉพาะส่วนใต้องค์ระฆัง ไม่พบร่องรอยการก่อพอกในสมัยหลัง น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย พร้อม ๆ กับการก่อพอกเจดีย์รายองค์อื่น ๆ .
- เจดีย์รายหมายเลข 15 ห่างจากเจดีย์รายหมายเลข 14 มาทางทิศตะวันตก ประมาณ 20 เมตร เป็นเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4.4 เมตร ก่ออิฐถือปูนข้างในก่อตัน สภาพชำรุดมาก น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย พร้อม ๆ กับการก่อพอกเจดีย์รายองค์อื่น ๆ .
- เจดีย์รายหมายเลข 16 เป็นเจดีย์ทรงปรางค์ ตั้งอยู่มุมทิศตะวันออกเฉียงเหนือของกำแพงแก้ว สภาพชำรุดหักพัง ยอดปรางค์หักหาย องค์เจดีย์เอนมาทางทิศใต้ รูปแบบปรางค์เป็นแบบอยุธยาตอนปลาย.

   5). สระน้ำ นอกกำแพงแก้ววิหารด้านทิศตะวันออกมีสระน้ำจำนวน 2 สระ ตั้งอยู่ทางทิศเหนือ 1 สระ ขนาดกว้างประมาณ 12 เมตร ยาวประมาณ 13 เมตร ขอบสระทั้ง 4 ด้านก่อด้วยอิฐไม่สอปูน อีกสระหนึ่งตั้งอยู่ทางทิศใต้ สระนี้มีขนาดใหญ่กว่า กว้างประมาณ 19 เมตร ขอบสระทั้ง 4 ด้านก่อด้วยอิฐไม่สอปูนเช่นเดียวกัน น่าจะสร้างเมื่อสมัยแรกสร้างวัดในพุทธศตวรรษที่ 20-21.

   6). อาคารด้านทิศใต้ของเขตพุทธาวาส ทางทิศใต้ห่างจากกำแพงแก้ววิหารประมาณ 3 เมตร มีอาคารขนาดกว้างประมาณ 5 เมตร ยาวประมาณ 8 เมตร ก่ออิฐสอปูน สภาพชำรุดมากเหลือเพียงฐาน น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนกลาง.

   7). อาคารด้านทิศเหนือของเจดีย์ประธาน ทางทิศเหนือของเจดีย์ประธาน มีอาคารก่ออิฐสอปูนขนาดกว้างประมาณ 4.4 เมตร ยาวประมาณ 5 เมตร สภาพชำรุดมากเหลือเฉพาะส่วนฐาน กำหนดอายุน่าจะอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น.

   8). อาคารด้านทิศตะวันออกของสระน้ำ ทางทิศตะวันออกของสระน้ำ มีอาคารก่ออิฐสอปูนขนาดกว้างประมาณ 8.4 เมตร ยาวประมาณ 13 เมตร มีบันไดด้านทิศใต้ สภาพเหลือเพียงเฉพาะส่วนฐาน กำหนดอายุน่าจะอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น.

   9). อุโบสถ อยู่ห่างจากสระน้ำมาทางทิศใต้ประมาณ 10 เมตร สภาพชำรุดหักพัง หลังคาพังทลาย อิฐและปูนฉาบบางบริเวณหลุดร่วง จากลักษณะทางสถาปัตยกรรม สันนิษฐานได้ว่า น่าจะสร้างในสมัยอยุธยาตอนปลายเนื่องจากรูปแบบเหมือนอุโบสถสมัยอยุธยาตอนปลายโดยทั่วไป การใช้ช่องหน้าต่างแทนช่องแสง ลวดลายที่ใช้ประดับ และลักษณะใบเสมา เป็นต้น.
อุโบสถก่อด้วยอิฐสอปูน ขนาดกว้างประมาณ 12 เมตร ยาวประมาณ 16 เมตร หันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีระเบียงทั้ง 4 ด้าน ประตูทางเข้าอยู่ทิศตะวันออกและทิศตะวันตกด้านละ 2 ประตู ผนังด้านทิศเหนือและทิศใต้มีหน้าต่างด้านละ 2 บาน มีเสาติดผนัง 6 ต้น ด้านในอุโบสถมีเสารอบรับโครงหลังคา 8 ต้น ตรงกลางยกพื้นให้สูงขึ้นประมาณ 20 เซนติเมตร เพื่อเป็นอาสน์สงฆ์ ซึ่งจากการขุดตรวจพบว่าอาสน์สงฆ์นี้ทำขึ้นภายหลัง ด้านล่างของผนังทำเป็นฐานบัวลูกแล้วอกไก่ ด้านหลังติดแนวผนังด้านทิศตะวันตกมีบริเวณฐานชุกชี จากการขุดแต่งพบว่าหลังคามุงด้วยกระเบื้องกาบกล้วย รอบ ๆ มีฐานใบเสมาโดยรอบทั้ง 8 ทิศ.
   อุโบสถล้อมรอบด้วยกำแพงแก้ว กว้างประมาณ 23 เมตร ยาวประมาณ 30 เมตร มีซุ้มประตูทางเข้าด้านทิศตะวันออก แนวกำแพงแก้วนี้ชำรุดและถูกรื้อทำลายเป็นส่วนมาก เหลือให้เห็นชัดเจนบางช่วงด้านทิศใต้.

   10). กำแพงวัด ล้อมรอบวัดทั้ง 4 ด้าน แนวกำแพงก่ออิฐสอปูน ขนาดกว้างประมาณ 84 เมตร ยาวประมาณ 135 เมตร เหลือเพียงส่วนฐานของกำแพง และซุ้มประตูด้านทิศตะวันออก 2 ซุ้ม ด้านอื่นคงถูกทำลายไปแล้ว สันนิษฐานว่าน่าจะมีซุ้มประตูด้านทิศตะวันตกอีก 2 ซุ้ม ทิศเหนือและทิศใต้อีก 1 ซุ้ม กำหนดอายุการสร้างน่าจะอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ ราวพุทธศตวรรษที่ 23-24.

   นอกจากโบราณสถานที่กล่าวมายังพบฐานสิ่งก่อสร้างอีกหลายแห่ง อาทิ บริเวณแนวกำแพงแก้วเขตพุทธาวาส บริเวณเขตสังฆาวาสและแนวกำแพงแก้วรอบอุโบสถ สภาพชำรุดเหลือเพียงฐาน กำหนดอายุการสร้างน่าจะอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น จากลักษณะทางสถาปัตยกรรม สันนิษฐานว่าสิ่งก่อสร้างเหล่านี้ไม่น่าจะมีหลังคาคลุม อาจเป็นเพียงแท่นฐานสี่เหลี่ยมไว้สำหรับวางสิ่งของ เพราะแท่นฐานมีขนาดเล็กไม่สามารถรองรับจำนวนคนได้ ยกเว้นฐานสิ่งก่อสร้างซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของอาคารด้านทิศใต้ของเขตพุทธาวาส ฐานมีขนาดกว้าง 4.8 เมตร ยาว 10.10 เมตร สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นอาคารโถง พื้นก่ออิฐฉาบปูน มีเสาไม้รองรับโครงหลังคาซึ่งมุงด้วยกระเบื้องกาบกล้วย มีปีกนกทั้ง 4 ด้าน.

   วัดตระไกร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถนของชาติไทยโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 60 ตอนที่ 59 วันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ.2486.

ที่มา คำศัพท์ และคำอธิบาย:
01. จาก. เว็บไซต์ อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา www.qrcode.finearts.go.th, นางสุนิสา มั่นคง ค้นคว้าเรียบเรียง, วันที่เข้าถึง 29 พฤษภาคม 2564.
02. จาก. อธิบายแผนที่พระนครศรีอยุธยา กับคำวินิจฉัยของพระยาโบราณราชธานินทร์ และเรื่องศิลปและภูมิสถานอยุธยา ฉบับพิมพ์ พ.ศ.2509.
03. การแบ่งยุคศิลปะสมัยอยุธยา โดยมากกำหนดลักษณะสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวกับพุทธศาสนาเป็นหลัก ศาสตราจารย์ หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล นักโบราณคดี แบ่งเป็น 4 ยุค ได้แก่
ยุคที่ 1     เริ่มตั้งแต่พระเจ้าอู่ทองทรงสร้างกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี เมื่อ พ.ศ.1893 จนถึงสิ้นรัชกาลสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ใน พ.ศ.2031.
ยุคที่ 2     เริ่มตั้งแต่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเสด็จขึ้นไปเสวยราชย์ ณ เมืองพิษณุโลก พ.ศ.2006.
ยุคที่ 3     เริ่มตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง
ยุคที่ 4     เริ่มตั้งแต่แผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ (พ.ศ.2275) จนถึงเสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ 2 พ.ศ.2310.
04. จาก. กรมศิลปากร, พระราชวังและวัดโบราณในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา (พระนคร : โรงพิมพ์สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี. 2500). หน้า 129-133.
ทั้งนี้ข้อ 01-04 ข้างต้น เป็นการสืบค้นรวบรวม เรียบเรียงของ นางสุนิสา มั่นคง ทั้งสิ้น.

back

info@huexonline.com

Visit : 4832785