ตารางลำดับกษัตริย์สุโขทัย10
| |
ศรีนาวนำถุม |
|
| |
พ่อขุนผาเมือง (เมืองราด) |
กำแหงพระราม (สองแคว) |
พ่อขุนบางกลางหาว |
| |
|
ศรีศรัทธา |
พ่อขุนบาลเมือง |
| |
รามคำแหง
ศรีไสยรณรงค์สงคราม
(ศรีธรรมราช) |
| |
พญาเลอไท |
| |
งั่วนำถุม |
|
| |
|
พญาลือไท (ฦๅไท) |
| |
ศรีเทพาหุราช |
| |
แม่นางสาขา |
<---- ไสลือไท ----> |
ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ |
| |
พระยาบาลเมือง บรมปาล
(พิษณุโลก) |
|
รามราชาธิราช
(สุโขทัย)
ศรีธรรมาโศกราช |
พระวรราชเทวี <----
|
----> บรมราชาธิราชที่ 2
(เจ้าสามพระยา)
v |
| |
ยุธิษฐิระ
(น่าจะมีอายุมากกว่าพระบรมไตรโลกนาถ) |
ราเมศวรบรมไตรโลกนาถ |
ศรียศราช
(เชลียง) |
1. พ่อขุนศรีนาวนำถุม
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์นำถุม (ไม่ทราบปี - พ.ศ.1724???). จากการบรรยาย ของ ดร.วินัย พงษ์ศรีเพียร ในการสัมมนา "สุโขทัยคดี" ณ ศูนย์มานุษยวิทยา สิรินธร เมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2563 กล่าวว่า นำถุม ไม่ใช่ นำถม เพราะ นำถุม เป็นภาษาล้านนาแปลว่า น้ำท่วม และ คำว่า นาว เป็นสมัญญา น่าจะหมายถึง น้าว รวม ๆ นั่น คือ "น้าวน้ำท่วม" ดังนั้น พ่อขุนศรีนาวนำถุม แปลว่า พระผู้จัดการน้ำไม่ให้ท่วมไว้ได้ หรือ พระผู้ทรงจัดการด้านชลประทาน นั่นเอง.
เป็นพระบิดาของ "พ่อขุนผาเมือง" พบถนนพระร่วง หรือ ท่อปู่พญาร่วง ไม่ใช่กำแพง แต่เป็นคลองระบายและกั้นน้ำ และเป็นคลองส่งน้ำไปเลื้ยงสุโขทัย
2. ขอมสบาดโขลญลำพง
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย (ไม่ทราบปี - พ.ศ.1780???) "ขอมสบาด" เป็นชื่อคน ส่วน "โขลญลำพง" เป็นตำแหน่ง (โขลญ หมายถึง ขุน หัวหน้า, ลำพง หมายถึง ขอบเขต, ลำพัง)
3. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง (พ.ศ.1780??? - ประมาณ พ.ศ.1801???) มีพระนามเป็นภาษาไทยว่า "พ่อขุนบางกลางหาว" (กลางหาว กลางอากาศ ก็คือ พระอาทิตย์ นั่นก็คือที่มาของ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์) หรือ "พระเจ้าโรจราช" ดังปรากฎในศิลาจารึกวัดศรีชุม โดยพ่อขุนผาเมืองได้สถาปนาพระองค์ขึ้นเป็นกษัตริย์ครองกรุงสุโขทัย คำว่า "ศรีอินทรบดินทราทิตย์" เป็นภาษาสันสกฤต
4. พ่อขุนบานเมือง
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง (ประมาณ พ.ศ.1780??? - พ.ศ.1822????)
พ่อขุนรามคำแหงมหาราช, ที่มา: goodlifeupdate.com, วันที่เข้าถึง 30 พฤศจิกายน 2562
5. พ่อขุนรามคำแหง "พระรามผู้มีความกล้าแข็งหรือมีอำนาจ"
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง (พ.ศ.1822??? - พ.ศ.1842???) ด้วยพระนาม ''รามคำแหง" (พรญารามราช) นั้น มีความเคลือบแคลงน่าสงสัย เพราะปรากฎพระนามนี้ในศิลาจารึกหลักที่ 1 เพียงหลักเดียว ส่วนพระนามในศิลาจารึกหลักอื่นใช้ว่า "พญารามราช"06 ก็ตาม ไม่นับรวมพระนามของเชื้อพระวงศ์พระองค์อื่นที่มีพระนามว่า "ราม" ตามความนิยมในการนำชื่อของปู่มาตั้งชื่อหลาน07 เช่น พ่อขุนรามพล08 ซึ่งน่าจะเป็นพระยาราม อนุชาของพระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลิไทย) เป็นต้น07 อย่างไรก็ตามในที่นี้ (อาจารย์ศานติ ภักดีคำ) วิเคราะห์พระนามตามที่ปรากฎในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง (ศิลาจารึกหลักที่ 1) เป็นหลัก.
พระนามว่า "ราม" ไม่น่าจะมีปัญหามากนัก เพราะ น่าจะมาจากพระนามของ "พระราม" ซึ่งเป็นอวตารปางที่ 7 ของพระวิษณุ (รายละเอียดดูใน "นารายณ์อวตาร ตอนที่ 7 รามาวตาร") หรืออาจมาจากภาษาไทยที่แปลว่า "ปานกลาง" เช่น กลองอันใหญ่ กลองอันราม กลองอันเล็ก07 (หน้าที่ 83) ในที่นี้อาจหมายถึงพระโอรสองค์กลาง.
ส่วนคำว่า "คำแหง" สันนิษฐานว่าน่าจะมาจากภาษาเขมร คำว่า "คำแหง" ในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงเขียนคำนี้ด้วยอักขรวิธีโบราณว่า "คํแหง" ตรงกับคำว่า "คํแหง" ในภาษาเขมรซึ่งแผลงมาจากคำว่า "แขง" แปลว่า "แข็ง" (ภาษาเขมรปัจจุบัน: ខ្លាំង - klang) โดยการลงอาคม "ม" ลงไปทำให้เกิดคำใหม่ที่แปลว่า "ผู้เข้มแข็ง" คำนี้ปรากฎในศิลาจารึกเขสรสมัยโบราณว่า กนฺเหง หรือ กนฺหฺยง หมายความว่า แข็งแรง, อำนาจ09 ด้วยเหตุนี้ "พระรามคำแหง" จึงน่าจะหมายถึง "พระรามผู้มีความกล้าแข็งหรือมีอำนาจ".
ในสมัย ร.6 และเสด็จในกรมฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ จะเรียกว่า พ่อขุนรามกำแหง ซึ่ง (ดร.วินัย พงศ์ศรีเพียร เมธีอาวุโส สกว. ให้ความเห็นว่าถูกต้องแล้ว)
6. พญาไสสงคราม
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง (พ.ศ.1842???) มีบางตำรา ไม่ได้กล่าวถึงกษัตริย์พระองค์นี้
เศียรพระขุดได้ที่สวรรคโลก เมื่อปี พ.ศ.2451 ปัจจุบัน คือ พระร่วงโรจนฤทธิ์ประดิษฐานไว้ที่องค์พระปฐมเจดีย์, ที่มา: Facebook จากผู้ใช้ชื่อว่า เจ้าคุณปราบสุราพินาศ, วันที่เข้าถึง 12 เมษายน 2563.
7. พญาเลอไท
ตำแหน่ง: พระร่วงเจ้าสุโขทัย ราชวงศ์พระร่วง (พ.ศ.1842??? - พ.ศ.1866???) พระนามของพ่อขุนเลอไท ปรากฎในศิลาจารึกหลักที่ 3 (จารึกนครชุม) ว่า "เลือไท" ตรงกับอักขรปัจจุบันว่า "เลอไท" พระนามนี้น่าจะมีที่มาจากภาษาเขมรในคำว่า "เลอ" ในภาษาเขมรโบราณ และตรงกับภาษาเขมรปัจจุบันว่า ឡេ - อ่านว่า le เล ซึ่งแปลว่า "บน, เหนือ, ที่" ดังนั้น พระนามว่า "เลอไท" จึงน่าจะหมายความว่า "ผู้อยู่เหนือหมู่พวกไท".
8. พระยางั่วนำถุม (อนุชาของพญาเลอไท...ลำดับที่ 7)
(พ.ศ.1866???-1890???)
9. พระยาลือไท (ฦๅไท หรือ ฦๅไทยราช) ลิไทย12 หรือ พระมหาธรรมราชาที่ 1
(พ.ศ.1890???-1912??? (-1917???))
พระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลือไท หรือ พระยาลิไท), ที่มา: Facebook ห้อง "นครประวัติศาสตร์ กรุงศรีอยุธยา", วันที่เข้าถึง 21 พฤษภาคม 2563.
10. พระศรีเทพาหุราช
บ้างก็เรียก พระศรีเทพาหูราช ปกครองเมืองสุโขทัย ระยะสั้น ๆ ในปี พ.ศ.1924 เป็นพระโอรสของขุนหลวงพะงั่ว (สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1) กษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา กับพระมหาเทวีซึ่งเป็นพระขนิษฐาของพระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลือไท หรือ พระยาลิไท) ทรงมีเชื้อสายราชวงศ์สุพรรณภูมิฝั่งพระบิดา และมีเชื้อสายราชวงศ์พระร่วงฝั่งพระราชมารดา
11. พรญาไสลือไท
พรญาไสลือไท มีอัครชายาสองพระองค์
องค์แรกคือ แม่นางสาขา (น่าจะมาจากพุทธประวัติ "นางวิสาขา") มีพระโอรสชื่อ บรมปาล ต่อมาคือ พระมหาธรรมราชาธิราชที่ 4
องค์ที่สอง ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ มีพระโอรสสองพระองค์ องค์แรกชื่อ รามราช (พระรามราชาธิราช) องค์ที่สองชื่อ ศรีธรรมโศกราช
12. พรญารามราชาธิราช (พระมหาธรรมราชาธิราชที่ 2)
เป็นพระราชโอรสของพรญาไสลือไท กับ พระอัครราชเทวีท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ช่วงแรกหัวเมืองต่าง ๆ แข็งข้อไม่ยอมรับ ก็เกิดการขัดขืน มีจารึกกล่าวถึงสมเด็จพระมหาธรรมราชา (รามราชาธิราช) และพระศรีธรรมราชมาตา (ซึ่งหมายถึงแม่) นำทัพไปปราบบ้านเมืองต่าง ๆ ให้อยู่ในอำนาจของกรุงสุโขทัย มีหลานเมือง อาทิ ทางตะวันตกและลุ่มแม่น้ำป่าสักให้กลับมาในอำนาจกรุงสุโขทัยอีกครั้งหนึ่ง
แสดงให้เห็นการมีอำนาจของหญิง ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ ท่านสร้างวัดวาอารามมากมาย แม้แต่การออกกฎหมายในลักษณะลักพา ที่เมืองกำแพงเพชร (ชากังราว) พระราชมารดาเสด็จด้วย พบหลักฐาน ข้าราชการที่ตามเสด็จ พรญาพังนาวทีศรียมุนา บรรดาเจ้าเมือง 4-5 เมือง เช่น ไตรตรึงษ์ ที่เป็นพันธมิตรกับสุโขทัย
ช้างเซรามิกส์ "ศิลาดล" ไว้วางเครื่องหอม พบใน จว.สุโขทัย, ที่มา: Facebook ห้อง "École française d'Extrême-Orient - EFEO", วันที่เข้าถึง 13 สิงหาคม 2563
ที่มา คำศัพท์ และคำอธิบาย
01. จาก. th.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 28-29 พฤศจิกายน 2562.
02. จาก. ประวัติศาสตร์และศิลปะสุโขทัย, ศาสตราจารย์เกียรติคุณ สุรพล ดำริห์กุล, สำนักพิมพ์เมืองโบราณ, ISBN 978-616-465-018-3, พิมพ์ครั้งแรก, กันยายน 2562.
03. ศักราชอาจคลาดเคลื่อน เพราะพงศาวดารเหนือ ได้ระบุถึงพระนามผู้ปกครองที่สืบต่อมา จนถึงพ่อขุนศรีนาวนำถม (บ้างก็เรียก พ่อขุนศรีนาวนำถุม) อีกทั้งไม่ปรากฎพระนามพระยาพาลีราชตามหลักฐานอื่น ว่าเป็นผู้ปกครองอาณาจักรละโว้ในปีดังกล่าว
04. จาก. ประวัติศาสตร์สมัยสุโขทัย, dwhistorythai.wordpress.com, วันที่เข้าถึง 28 พฤศจิกายน 2562.
05. จาก. ในหนังสือ "ดำรงวิชาการ" บทความ: พระนามกษัตริย์สุโขทัย: ความสัมพันธ์กับเขมรโบราณ, ศานติ ภักดีคำ, "...พระนามของบรรพบุรุษในราชวงศ์พระร่วงหรือราชวงศ์ของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ก่อนที่จะได้รับการสถาปนาเป็นกษัตริย์ มักมีพระนามเดิมก่อนขึ้นครองราชสมบัติเป็นภาษาไทย ดังที่ปรากฎในศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 45 (จารึกปู่ขุนจิตขุนจอด) ว่า "...แต่นี้ตำพงศ์ผีปู่ผาคำ...ฝูงผู้หวาน ปู่ขุนจิต ขุนจอด...ปู่พระยาศ (รีอินทราทิ) ตย์ ปู่พระยาบาน...ปู่พระยารามราช..." แสดงว่า ปู่ขุนจิต ขุนจอด เป็นบรรพบุรุษของราชวงศ์พระร่วง" (ซึ่งอ้างมาจาก...คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์: วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักนายกรัฐมนตรี, ประชุมศิลาจารึกภาคที่ 3 (พระนคร: โรงพิมพ์สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี, 2508), หน้า 62.)
06. จาก. คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักนายกรัฐมนตรี, ประชุมศิลาจารึกภาคที่ 3, หน้า 62.
07. จาก. ประเสริฐ ณ นคร, การอธิบายศิลาจารึกสมัยสุโขทัย (นนทบุรี : มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2547), หน้า 92.
08. จาก. คณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทยฯ, ประชุมศิลาจารึกภาคที่ 7 ประมวลจารึกที่พบในประเทศไทยและต่างประเทศ (กรุงเทพฯ : ศักดิโสภาการพิมพ์, 2535), หน้า 9.
09. จาก. ศานติ ภักดีคำ, พจนานุกรมคำยืมภาษาเขมรในภาษาไทย ฉบับฉลอง 55 ปี การสถาปนาความสัมพันธ์ไทย - กัมพูชา (กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์พับลิชชิ่ง มหาชน, 2549), หน้า 21.
10. จาก. ตารางลำดับกษัตริย์สุโขทัย ของ ดร.วินัย พงษ์ศรีเพียร ข้อมูลในห้อง LINE สืบเนื่องจากการสัมมนา "สุโขทัยคดี" ณ ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ - กรกฎาคม 2563.
11. พ.ศ. ที่ผมได้แสดงเครื่องหมาย ??? เป็นสีแดงนั้น ต้องขอตรวจทานให้ชัดเจน เพราะ จากศึกษา การได้ฟังบรรยายต่าง ๆ เอกสารชั้นต้นหลายชิ้นมีความไม่สอดคล้องกัน ใคร่ขอนำไปตรวจทานให้มั่นใจก่อนที่จะระบุปี พ.ศ.ที่ชัดเจนต่อไป.
12. ภาษาบาลีเขียนว่า ลิเทยฺย
