ก-1. บทนำ: ภควัทคีตา

ก-1. บทนำ: ภควัทคีตา

First revision: Feb.20, 2017
Last change: Apr.24, 2021
สืบค้น แปล เรียบเรียง และปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา

สำหรับมหาคัมภีร์ภควัทคีตา หรือลำนำภควัทคีตานี้ ผมได้ใช้หนังสือที่เรียบเรียงโดย ฯพณฯ สรวปัลลี ราธากฤษณัน (Servepalli Radhakrishnan) นักปราชญ์และประธานาธิบดีคนที่ 2 ของประเทศอินเดีย (14 พฤษภาคม พ.ศ.2505 - 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2510) เป็นแกนหลักในการแปล อธิบายเรียบเรียง. (THE BHAGAVADGITA, S. RADHAKRISHNAN, HarperCollins Publishers India Pvt Ltd. Printed in India, 14^th impression 2000). หนังสือเล่มนี้ผมได้มาเมื่อวันสงกรานต์ ปี พ.ศ.2544 คราวไปสัมมนาด้าน SMEs Development ในนามผู้แทนจากสถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม ที่กรุงนิวเดลลี ประเทศอินเดีย และได้เล่มฉบับตีพิมพ์ครั้งที่สอง (พ.ศ.2492) เมื่อปี พ.ศ.2560 จากการสั่งซื้อทางออนไลน์ ใคร่ขอแปลเป็นภาษาไทย และขออัญชลีต่อผู้ประพันธ์ เหล่ามหาปราชญ์ที่ได้รจนาลำนำภควัทคีตาแต่เก่ากาล และ ฯพณฯ ราธากฤษณัน รวมทั้งผู้ประพันธ์ปรัชญาที่เกี่ยวข้องกับลำนำนี้ อันจะได้กล่าวต่อไปในเบื้องหน้า ด้วยความเคารพยิ่ง.

คัมภีร์ภควัทคีตา แบ่งออกเป็นตอน ๆ เรียกว่า อัธยายะ⁰¹ รวมทั้งสิ้น 18 อัธยายะ ด้วยกัน

18 อัธยายะ⁰¹ ประกอบด้วย:

1 อรชุนวิษาทโยคะ (ความท้อถอยของอรชุน) Prathama adhyaya (The Distree of Arjuna)
2 สางขยโยคะ (หลักทฤษฎี) Sankhya yoga (The Book of Doctrines)
3 กรรมโยคะ (หลักปฏิบัติ) Karma yoga (Virtue in Work or Virtue of Actions)
4 ชญาณกรรมสันยาสโยคะ (หลักจำแนกญาณ) Gyaana-Kaerma-Sanyasa yoga (The Religion of Knowledge)
5 กรรมสันยาสโยคะ (หลักว่าด้วยการสละกรรมและการประกอบกรรม) Karma-Sanyasa yoga (Religion by Renoucing Fruits of Works)
6 ธยานโยคะ (หลักการเข้าฌาณ) Dhyan yoga or Atmasanyam yoga (Religion by Self-Restraint)
7 ชญาณโยคะ (หลักญาณ) Gyaana-ViGyaana yoga (Religion by Discernment)
8 อักษรพรหมโยคะ (หลักว่าด้วยพรหมไม่เสื่อมเสีย) Aksara-Brahma yoga (Religion by Devotion to the One Supreme God)
9 ราชวิทยาราชคุยหโยคะ (หลักว่าด้วยเจ้าแห่งวิทยาและเจ้าแห่งความลึกลับ) Raja-Vidya-Raja-Guhya yoga (Religion by the Kingly Knowledge and the Kingly Mystery)
10 วิภูติโยคะ (หลักทิพยศักดิ์) Vibhuti-Vistara-yoga (Religion by the Heavenly Perfections)
11 วิศวรูปทรรสนโยคะ (หลักว่าด้วยการเห็นธรรมกาย) Visvarupa-Darsana yoga (The Manifesting of the One and Manifold)
12 ภักติโยคะ (หลักความภักดี) Bhakti yoga (The Religion of Faith)
13 เกษตรชญวิภาคโยคะ (หลักจำแนกร่างกายและผู้รู้ร่างกาย) Ksetra-Ksetrajna Vibhaga yoga (Religion by Separation of Matter and Spirit)
14 คุณตรัยวิภาคโยคะ (หลักจำแนกคุณ 3) Gunatraya-Vibhaga yoga (Religion by Separation from the Qualities)
15 ปุรุโษตตมโยคะ (หลักว่าด้วยบุรุษประเสริฐ) Purusottama yoga (Religion by Attaining the Supreme)
16 ไทวาสุรสัมปทวิภาคโยคะ (หลักว่าด้วยการจำแนกเทวสมบัติและอสูรสมบัติ) Daivasura-Sampad-Vibhaga yoga (The Separateness of the Divine and Undivine)
17 ศรัทธาตรัยวิภาคโยคะ (หลักจำแนกศรัทธา 3) Sraddhatraya-Vibhaga yoga (Religion by the Threefold Kinds of Faith)
18 โมกษสันยาสโยคะ (หลักว่าด้วยการสละที่เป็นปฏิปทาแห่งโมกษะ) Moksha-Sanyasa yoga (Religion by Deliverance and Renunciation)

การขยายความอัธยายะทั้ง 18^01,⁰²

อัธยายะที่ 1
อรชุนวิษาทโยคะ (ความท้อถอยของอรชุน) Prathama adhyaya (The Distree of Arjuna)
บ้างก็เขียนว่า อรชุนวิษาทโยค (โยคะในความท้อถอยของอรชุน)

ด้วยถ้อยคำถามของกษัตริย์ธฤตราษฎรต่อสัญชัย
อรรถธิบายการจัดทัพทั้งสองโดยกษัตริย์ทุรโยธแด่โทรณาจารย์⁰⁷
อุโฆษ⁰⁸แห่งสังข์อันเป็นการประกาศซึ่งปฐมการณ์ของการรบ
พิเคราะห์วาจาของกษัตริย์อรชุน เมื่ออยู่ท่ามกลางระหว่างทัพทั้งสอง
ความโศกาของกษัตริย์อรชุนในการต้องร่วมประหัตประหารระหว่างประยูรญาติ
ผลของบาปในการทำลายล้างวงศ์วานนั้นเปรียบเหมือนการสูญสิ้นกุลธรรมอันก่อให้เกิดวรรณสังกร¹⁰
ความสิ้นประสงค์ในการรบของกษัตริย์อรชุน.

อัธยายะที่ 2
สางขยโยคะ (หลักทฤษฎี) Sankhya yoga (The Book of Doctrines) บ้างก็เขียนว่า โยคะแห่งสางขยะ

พระกฤษณะทรงปลอบโยนกษัตริย์อรชุน
ถ้อยปรารภของกษัตริย์อรชุนในการถวายตนแด่พระกฤษณะ เพื่อขอกถาบทในความหมายของธรรมะ (หน้าที่) ของตน
"ปุรุษ" นั้นหามีเริ่มต้นหรือสูญสิ้นไปไม่
สรีระเป็นเพียงมาตรของอารมณ์ในการรับรู้ซึ่งความสุขและความทุกข์
ภาวะของ "สัตตะ"¹¹ และ "อสัตตะ" และกถาวจนะในภาวะของ "ปุรุษ" อันแยกจากภาวะของ "สรีระ"
สังสารวัฎในความเกิดและความดับอันผู้รู้แจ้งย่อมไม่หวั่นไหว
สภาวะของ "ภูติ" ตามนัยของปรัชญาสางขยะ
การรู้แจ้งใน "ปุรุษ" นั้นเป็นสิ่งยากนักที่จะเข้าใจได้
การรบโดยปราศจากความมุ่งหวังแก่ตนนั้น เป็นธรรมของกษัตริย์ อันหาแปดเปื้อนด้วยบาปไม่
ปฐมบทของโยคะ¹² อันแสดงความสำคัญของโยคะและแนวทางอันเป็นเอก
บทวิภาษในสาระของปรัชญามิมางสา⁰⁹ อันมุ่งเน้นแต่การประกอบยัญตามพระเวท
ความหมายของพระเวทในทรรศนะของปรัชญาสางขยะ-โยคะ
หลักทั้งสี่ (จตุรสูตรี) ของกรรมโยคะ
หลักของกรรมโยคะอันเน้นว่า "พุทธิ"¹³ เหนือกว่า "กรรม"
สภาพของพุทธิเมื่อบรรลุซึ่งกรรมโยคะ
ลักษณะของผู้สถิตย์มั่นในปรัชญา อีกทั้งอรรถธิบายในสภาพของอารมณ์อันมีผลต่อเนื่องถึงสภาพของพุทธิได้อย่างไร
สถานะแห่งพรหม

ประโยคและปรัชญา(ฮินดู)ที่สำคัญ

การขอทานเขากินย่อมประเสริฐกว่าการฆ่าครูผู้มีคุณ.
อาตมันที่สิงอยู่ในร่างของเราต่างหากที่ลอยล่องผ่านร่างเด็ก ร่างหนุ่มสาว และร่างชราของเราไป อาตมันนี้ย่อมจะเข้าสิงอาศัยร่างใหม่เรื่อยไป เมื่อร่างเก่าชำรุดจนใช้งานไม่ได้ ผู้มีปัญญาย่อมไม่คลางแคลงในเรื่องนี้. (โศลกนี้ เราต้องพึงทำความเข้าใจให้ดี เพราะนี่คือหัวใจของแนวคิดแบบฮินดูที่ถือว่าชีวิตเป็นเพียงกระแสไหลเวียนของอาตมันอันเป็นอานุภาพที่แยกย่อยออกมาจากปรมาตมันซึ่งเป็นต้นกำเนิดของสรรพสิ่งในจักรวาล ชีวิตจึงไม่มีการเกิดและการตาย ที่เราสมมติเรียกว่าตายหรือเกิดนั้นเป็นเพียงการเปลี่ยนแปลงที่สิงสถิตของอาตมันที่ละร่างเก่าไปหาร่างใหม่ ระหว่างการเวียนว่ายเพื่อเข้าปรมาตมันอันเป็นแดนสงบสูงสุดของชีวิตเท่านั้น)¹⁴.
หนาว, ร้อน, สุข, ทุกข์ ฯลฯ เกิดจากการประจวบกันระหว่างอารมณ์ภายนอกกับการรับรู้ สิ่งเหล่านี้ล้วนแล้วแต่ไม่แน่นอน นึกจะมามันก็มา นึกจะไปมันก็ไป เพราะฉะนั้น ท่านจงหัดอดทนในสิ่งเหล่านี้เสียบ้างเถิด.
ผู้ที่วางใจให้เป็นปกติเมื่อประสบกับสุขทุกข์ได้ชื่อว่า ทำให้ชีวิตตนเองให้เป็นอมตะ.
ในอสัตยภาวะ ย่อมไม่มีภาวะแห่งความจริง เช่นกันกับที่ในสัตยภาวะย่อมไม่ปราศจากภาวะแห่งความจริง ผู้ประจักษ์สัจจะย่อมมองเห็นความจริงสองประการนี้.
ขอท่านจงทราบเอาไว้ว่าในสากลจักรวาลนี้ มีอานุภาพอย่างหนึ่งแผ่ซ่านอยู่ทั่วไป อานุาพนี้ไม่รู้จักพินาศแตกดับ ไม่มีใครทำลายมันได้ มันคืออาตมัน มังสิงอยู่ในร่างมนุษย์ มันคือภาวะนิรันดร์เหนือการพิสูจน์หยั่งรู้.
ใครก็ตามที่คิดว่าอาตมันนี้เป็นผู้ฆ่า หรือาตมันนี้เป็นผู้ถูกฆ่า คนผู้นั้นไม่รู้ความจริง เพราะอาตมันนี้ไม่เคยฆ่าใคร และใครฆ่าไม่ได้.

อัธยายะที่ 3
กรรมโยคะ (หลักปฏิบัติ) Karma yoga (Virtue in Work or Virtue of Actions) or the Method of Work หรือ โยคะแห่งกรรม

ความสับสนของกษัตริย์อรชุนในความหมายของการประกอบกรรม และการสละกรรม
พระกฤษณะทรงสรุปแนวทางของกรรมอันประกอบด้วย "กรรมสันยาส" อันเป็นแนวปฏิบัติของสางขยะและ "กรรมโยคะ" อันเป็นแนวปฏิบัติของโยคะ
ความสำคัญของยัญ⁰⁵ (อันเป็นกรรมประเภทหนึ่ง) และ "ยัญ-ยชฺญจกฺร" อันสร้างความสมดุลให้แก่โลก
ความพึงใจในอาตมันของตน ทำให้กรรมไม่ปรากฎ แม้ว่าผู้นั้นจะประกอบกรรมอยู่ก็ตาม
ความสำคัญของกรรมต่อการสงเคราะห์ประชาคมโลก อันเกิดจากการปฏิบัติตามผู้รู้แจ้ง
ความไม่เข้าใจในวิภาคของกรรม อันเกิดแต่คุณของ "ประกฤติ"⁰³ ของผู้มีอวิชชา
พระกฤษณะทรงชี้แนะให้กษัตริย์อรชุนทรงประกอบกรรม เพื่อถวายแด่พระองค์
ผลอันแตกต่างของผู้ประกอบกรรมด้วยศรัทธาและที่ขาดซึ่งศรัทธา
อำนาจของ "ประกฤติ" และการข่มอินทรีย์ให้อยู่ห่างจากอารมณ์
การประกอบกรรมอันปราศจากกามนั้น ควรปฏิบัติให้เหมาะสมตามหน้าที่ของตน
กามเป็นสิ่งที่ผลักดันให้กระทำบาป การข่มอินทรีย์เป็นการทำลายซึ่งกาม
ลำดับขั้นของการควบคุมตน อันมีสภาวะที่อยู่เหนือพุทธิเป็นสิ่งสูงสุด

อัธยายะที่ 4
ชญาณกรรมสันยาสโยคะ (หลักจำแนกญาณ) Gyaana-Kaerma-Sanyasa yoga (The Religion of Knowledge or The Way of Knowledge)

วัฒนธรรมของการสืบทอดกรรมโยคะ
ทฤษฎีอันเกี่ยวกับอวตารของภาวะอันไม่จำกัด (พระปรเมศวร) มาเป็นภาวะอันจำกัด
ความรู้แจ้งในภาวะที่อยู่เหนือความเกิดและกรรม เป็นทางอันบรรลุสู่พรหมัน
การถวายบูชาด้วยหนทางหนึ่งใด ย่อมได้รับสนองตามวิถีของหนทางนั้น
วรรณะเกิดจากกรรมอันปราศจากความมุ่งหวังในผล ดังนั้นจึงควรถือปฏิบัติเป็นตัวอย่าง
ความหมายของ "กรรม"⁰⁴ "อกรรม"⁰⁴ และ "วิกรรม"⁰⁴
วิธานสัญลักษณ์ของยัญ อันถือว่า "ชญาณยัญ-ชฺญานยชฺญ" ด้วย "พรหมพุทธิ" เป็นการบูชาอันประเสริฐสุด
การได้มาซึ่งญาณจากผู้มีญาณอันถูกต้อง (เลากิกศัพท์)
ผลของการได้มาซึ่งญาณ
บทสรุปของโยคะและญาณอันทำให้อวิชชาในกรรมที่ประกอบนั้นสิ้นไป

อัธยายะที่ 5
กรรมสันยาสโยคะ หรือ โยคะแห่งกรรมสันยาส (หลักว่าด้วยการสละกรรมและการประกอบกรรม) Karma-Sanyasa yoga (Religion by Renoucing Fruits of Works)

ปรัชญาแห่งสางขยะและโยคะนั้น ต่างนำสู่เป้าหมายเพื่อการหลุดพ้นเหมือนกัน แต่หลักปฏิบัติของโยคะนั้นเหนือกว่า เพราะกรรมสันยาสโดยปราศจากกรรมโยคะนั้น ยากที่จะทำให้หลุดพ้นได้.
การรู้แจ้งในอาตมันคือการหลุดพ้นนั่นเอง
อาตมัน (ปุรุษ) หาเป็นผู้กระทำกรรมใด ๆ ไม่
หลักปฏิบัติของโยคะทำให้อาจสำรวมตนอันเป็นหนทางสู่การหลุดพ้น
สภาพที่ปรากฎเป็นไปตามสภาวะของ "ประกฤติ" แต่ด้วยอวิชชาจึงทำให้ตนเข้าใจว่า อาตมัน "ปุรุษ" นั้นเป็นผู้กระทำและรับในผลของการกระทำนั้น
เมื่ออวิชชาถูกทำลายไปด้วยญาณโดยสิ้นแล้ว ย่อมทำให้หลุดพ้นจากวัฏสงสาร
ความเห็นเสมอกัน คือหลักธรรมหนึ่งของโยคะ ที่จะตัดพันธะอันมีต่ออารมณ์ให้สิ้นได้ อันจะทำให้ได้พบซึ่งอาตมันอันบริสุทธิ์ของตน
สภาพของ "พรหมนิรวาณ"
บทสรุปอันแสดงเป้าหมายของการปฏิบัติเพื่อหลุดพ้นเพื่อถวายบูชาแด่องค์พระปรเมศวร

อัธยายะที่ 6
ธยานโยคะ (หลักการเข้าฌาณ หรือ โยคะแห่งฌาน) Dhyan yoga or Atmasanyam yoga (Religion by Self-Restraint)

ผู้ประกอบกรรมด้วยสังกัลปคือ "สันยาสี"⁰⁶ หรือ "โยคี" โดยแท้ หาใช่ "นิรคฺนิ" หรือ "อกฺริย" ไม่.
การประกอบกรรมและการสละกรรม อันเป็นตัวกลางของสภาวะ "สาธนาวสฺถา" และ "สิทฺธาววฺสถา" ในกรรมโยคะและลักษณะของผู้ตั้งอยู่ในโยคะ.
การปลดปล่อยอาตมันเพื่อผลสำเร็จของการปฏิบัติโยคะ.
ในหมู่ผู้มีชัยเหนืออาตมัน สำรวมด้วยโยคะนั้น ผู้เห็นเสมอด้วยพุทธิถือว่าเป็นผู้วิเศษยิ่ง.
"โยคอาสน" การควบคุมร่างกาย และอาหารในการบำเพ็ญโยคะ.
สภาพจิต เมื่อดำรงอยู่ใน "โยคสมาธิ".
วิธีการควบคุมมนัสให้อยู่ในสมาธิศานติ และนิษฐา.
ความสุขอันสูงสุดของโยคีนั้นคือ การคืนสู่พรหม (พรหฺมภูติ) อันคือการตระหนักรู้ในอาตมัน อันคือสภาพที่แท้จริงของตน.
มนัสที่ไม่อยู่นิ่งนั้นควบคุมได้ยาก แต่อาจกำราบได้ด้วยหลัก "อภฺยาส" และ "ไวราคฺยะ".
ผู้บำเพ็ญโยคะ แม้ไม่อาจบรรลุสภาวะสมบูรณ์ได้ในภพนี้ แต่สภาวะของพุทธิสังโยคที่มีแก่ตนจะนำพาสู่การบรรลุได้ในภพหน้า.
โยคีนั้นถือว่าเหนือกว่าผู้ปฏิบัติธรรมทั้งปวง.

อัธยายะที่ 7
ชญาณโยคะ (หลักญาณ) หรือ ชฺญานวิญานโยค (โยคะแห่งฌาณและวิญาน) Gyaana-ViGyaana yoga (Religion by Discernment)

ปฐมบทของกถาในความหมายของ "ญาณ" และ "วิญาณ".
"ปรา-ปฺรกฺฤติ" และ "อปรา-ปฺรกฺฤติ" คือปฐมภูมิของชีวิต.
สถานะของพระปรเมศวร (อันติมะ) อันแผ่ซ่านอยู่ทั่วไป.
ภาวะอันแท้จริงถูกบดบังด้วยอำนาจมายา ความภักดีจะทำให้พ้นจากอำนาจของมายาได้.
วิธานของผู้ประกอบบูชาอันถือว่าผู้มีญาณคือผู้ภักดีที่สูงสุด.
ผู้ถวายบูชาแด่เทวะองค์อื่น กุศลที่ได้นั้นโดยแท้เกิดจากพระปรเมศวร แต่เป็นกุศลที่หาจีรังไม่.
ภาวะอันสูงสุดนั้นยากที่จะรับรู้ได้ (อวฺยกฺต) อันด้วยการครอบงำของอำนาจมายา ทำให้เกิดโมหะในทวิภาพ (ทวํทฺว).
"พรหม" "อธิภูต" "อธิไทว" อีกทั้ง "อธิยชฺญ" ล้วนคือภาวะของพระปรเมศวรทั้งสิ้น.

อัธยายะที่ 8
อักษรพรหมโยคะ (หลักว่าด้วยพรหมไม่เสื่อมเสีย) หรือ อกฺษรพฺรหฺมโยค (โยคะแห่งพรหมอันไม่มีเสื่อม) Aksara-Brahma yoga (Religion by Devotion to the One Supreme God)

นิยามของคำว่า "พรหม" "อธฺยาตฺม" "กรรม" "อธิภูต" "อธิไทว" และ "อธิยชฺญ".
การรฦกถึงพระปรมัตถ์เมื่อสิ้นลมนั้นนำสู่ความเป็นปรมัตถปุรุษอันเป็นทิพย์.
การตั้งอยู่ในสมาธิ โดยการเปล่งคำว่า "โอม" เมื่อสิ้นลมนั้นนำสู่คติอันเป็นปรมัตถ์.
การตั้งจิตมั่นอยู่ในพระปรเมศวร ยังผลให้การเกิดใหม่บรรลัยสิ้นไป.
ด้วยโลกฤๅแม้นพระพรหมต่างถูกกำหนดให้เวียนว่ายในสังสารวัฏแห่งการปรากฎเมื่อเริ่มทิวา และความไม่ปรากฎเมื่อเริ่มราตรีแห่งพระพรหมนี้.
"ปุรุษ" อันหารู้ได้ (อวฺยกฺต) หาเสื่อมได้ (อกฺษร) สามารถบรรลุถึงได้ด้วยภักติ อันมีการสิ้นนิวัติเป็นเป้าหมาย.
กาลสิ้นลมที่โยคีไม่มีหวนกลับสู่นิวัติ (เทวยาน) และกลับสู่นิวัติ (ปิตฤยาน).
ผลที่ได้หากโยคีรู้แจ้งในหลักของคติทั้งสอง จึงแนะนำให้ปฏิบัติโยคะอยู่เสมอ.

อัธยายะที่ 9
ราชวิทยาราชคุยหโยคะ (หลักว่าด้วยเจ้าแห่งวิทยาและเจ้าแห่งความลึกลับ) หรือ ราชวิทฺยาราชคุหฺยโยค (โยคะแห่งราชวิทยาและราชคุหฺย) Raja-Vidya-Raja-Guhya yoga (Religion by the Kingly Knowledge and the Kingly Mystery)

ศรัทธาอันประกอบด้วยญาณและวิญาณนั้นยังผลให้บรรลุสู่ความหลุดพ้นได้โดยง่าย ดังนั้นจึงเรียกว่า "ราชาวิทยา-ราชคุหฺย".
ภาวะของพระปรเมศวรซึ่งสรรพชีวิตทั้งปวงอาศัยและไม่ได้อาศัยอยู่.
การสร้างและทำลายล้างจักรวาลและภูติทั้งหลายล้วนเกิดขึ้นด้วยมายาแห่ง "ปฺรกฺฤติ" อันทำให้วัฏจักรหมุนเวียนไป แต่พระปรเมศวรผู้กระทำนั้น หาได้แปดเปื้อนในกรรมเหล่านี้ไม่.
"อาสฺสุริ" ผู้โง่เขลาหารู้ในภาวะนี้ไม่ เมื่อพระปรเมศวรอาศัยอยู่รูปของมนุษย์ จึงทำให้ความหวัง กรรมและญาณของเหล่านั้นต้องเป็น "โมฆะ".
แต่ "ไทวิ" ผู้ที่ตระหนักรู้ย่อมประกอบบูชาด้วยวิธีต่าง ๆ.
ภาวะต่าง ๆ ของพระปรเมศวร อันคือสิ่งที่แผ่ซ่านไปทั่วในทุกสิ่ง.
การประกอบยัญบูชาตามบัญญัติในพระเวทอันหวังที่จะไปสู่ความสุขในสรวงสวรรค์จะสนองผลดังประสงค์ แต่ความสุขนั้นหาเป็นสิ่งยั่งยืนไม่ แต่การประกอบ "ชฺญานยชฺญ" อันเพ่งสมาธิอยู่เพียงพระปรเมศวรนั้นย่อมได้มาซึ่ง "โยคเกฺษม".
การบูชาเทวะองค์อื่น ๆ เป็นการบูชาพระปรเมศวรทางอ้อมนั่นเอง แต่ผลที่ได้นั้นแตกต่างกันตามแต่เทวะหรือภูติที่บูชานั้น ๆ.
การบูชาด้วยภักดีโดยบริสุทธิ์นั้น เพียงแค่การถวายดอกไม้ หรือน้ำก็เพียงพอแล้ว.
ข้อชี้แนะให้สละกรรมทั้งปวงเพื่อถวายแด่พระปรเมศวร ด้วยจิตมั่นคงในอาตมัน อันเป็นหนทางสู่โมกษะ.
พระปรเมศวรทรงเห็นเสมอกันในทุกสิ่ง ผู้ถวายตนแด่พระองค์ย่อมไปสู่บรมคติได้เท่าเทียมกัน.
ดังนั้นจึงทรงแนะให้อรชุนดำเนิรตามวิธีแห่งกรรม-โยคะนี้.

ที่มาและคำอธิบาย:
01. จาก. https://en.wikipedia.org/wiki/Bhagavad_Gita และ storydhamma.blogspot.com, วันที่สืบค้น 17 พฤศจิกายน 2559.
02. จาก. ไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ PDF "ภควัทคีตา" กฤษณะไทวปายนวยาส รจนา, เกียรติขจร ชัยเธียร ปริวรรต, ปรับปรุงครั้งที่ 1 ธันวาคม 2547, www.syamkuk.org.
03. ประกฤติ (สันสกฤต ปฺรกฺฤติ) หมายถึง พลังแห่งธรรมชาติ (Nature or Forces of Nature) เป็นพลังลึกลับอย่างหนึ่งที่ชาวฮินดูเชื่อกันว่าเป็นสิ่งผลักดันให้ชีวิตทุกชีวิตในจักรวาลหมุนเหวี่ยงไป ซึ่งนั่นก็หมายความว่าชีวิตของคนเราต่างก็ล้วนดำเนินไปตามการลิขิตของประกฤติ ชีวิตหาได้เป็นอิสระในตัวมันเองไม่, (ที่มา: storydhamma.blogspot.com/2015/01/3.html, แปลและเรียบเรียงโดย สมภาร พรมทา, วันที่สืบค้น 22 กุมภาพันธ์ 2560.)
04.

ตามที่แสดงในอัธยายะที่ 4 (ศาสนาฮินดู)	ตรงกับพุทธศาสนา	อังกฤษ	แปลว่า
กรรม	กุศลกรรม	Action	การกระทำความดี
อกรรม	วิมุติกรรม	Inaction	การกระทำที่อยู่เหนือกรรม หรือการกระทำที่ทำลงไปแล้ว ผู้กระทำไม่ต้องรับผลของกรรมนั้น
วิกรรม	อกุศลกรรม	Wrong Action	การกระทำความชั่ว

(ที่มา: storydhamma.blogspot.com.au/2015/01/4.html, แปลและเรียบเรียงโดย สมภาร พรมทา, วันที่สืบค้น 23 กุมภาพันธ์ 2560.)
05. ยัญ เป็นคำนาม สันสกฤตเขียนว่า ยชฺญ หมายถึง การเซ่น การบูชา การบวงสรวงของพวกพราหมณ์ ทานที่ให้แก่สงฆ์ (ที่มา: พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร).
06. สันยาสี หรือ วัยสันยาสิน หรือ สนยสตรศรม (สันสกฤต: สํนฺยาสี) (Sannyasin) หรือ วัยแสวงหาความสงบ เป็นระยะสุดท้ายแห่งชีวิต คือ อายุย่างเข้า 75 ปี ผู้ชราในวัยนี้ย่อมรู้สึกได้ด้วยตนเองว่าตนมีอายุมากแล้ว เพราะฉะนั้นก็พาตนเองเข้าสู่สนยสตาศรม คือ บวชเป็นสันยาสีเสียในอาศรมนี้ บำเพ็ญสมาธิ และพยายามแสวงหาโมกษธรรมหรือความจริงว่า ตนเองเป็นใคร? พระหมคือใคร? ในโลกนี้มีสารวสตุ ?? อะไรบ้าง? ฯลฯ เมื่อได้คำตอบสำหรับตนเองแล้ว ก็เผยแพร่ให้คำตอบนั้นได้เป็นที่รู้กันไปทั่ว ๆ โดยถือว่ามนุษย์ทั้งปวงเป็นประดุจสมาชิกในครอบครัว (บริวาร) ของตนเอง และในทำนองเดียวกันก็เป็น อนส (ส่วนหนึ่ง) ของพระพรหมด้วย, ที่มา: www.siamganesh.com ซึ่งสืบค้นมาจาก www.human.cmu.ac.th อีกที, บรรยายโดย อาจารย์พีรพล อิศรภักดี, วันที่สืบค้น 8 มีนาคม 2560.
07. โทรณาจารย์ หรือ โทรณะ (Drona) เป็นครูสอนวิชาอาวุธผู้ยิ่งใหญ่แห่งราชสำนักหัสตินาปุระ และเป็นอาจารย์ของเหล่าตัวละครสำคัญในเรื่องมหาภารตะทั้งฝ่ายเการพและปาณฑพ ภายหลังเมื่อเกิดสงครามที่ทุ่งกุรุเกษตร โทรณะได้เป็นหนึ่งในแม่ทัพของฝ่ายเการพ จนกระทั่งเสียชีวิตด้วยน้ำมือของธฤษฏัทยุมนะ (Dhrishtadyumna - เป็นแม่ทัพฝ่ายปาณฑพ ได้ล้างแค้นแทนท้าวทรุปัทผู้บิดาซึ่งถูกสังหารโดยโทรณาจารย์ ที่เป็นอาจารย์ของตนเอง วันสุดท้ายของมหาสงคราม ธฤษฏัทยุมนะ ก็ถูกสังหารโดยอัสวถามา บุตรชายของโทรณาจารย์ด้วยเช่นเดียวกัน ) ในสงครามครั้งนั้น ที่มา: th.wikipedia.org, วันที่สืบค้น 9 มีนาคม 2560.

โทรณาจารย์ (ที่มา: my.dek-d.com/khaning12345678/writer/viewlongc.php?id=1507510&chapter=1, วันที่สืบค้น 9 มีนาคม 2560)

08. อุโฆษ (สก. อุทุโฆษ, มค. อุคุโฆส) ก. ประกาศ, ป่าวร้อง ว. กึกก้อง, สนั่น, แพร่งพราย (ที่มา: พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร).
09. มิมางสา บ้างก็เรียก มีมางสา (Mimamsa) เป็นปรัชญาในศาสนาฮินดู คำว่ามีมางสา หมายถึงการสอบสวน ซึ่งปรัชญานี้มาจากการสอบสวนเกี่ยวกับพระเวท โดยเน้นส่วนที่เป็นมันตระและพราหมณะของพระเวท ลัทธินี้เริ่มต้นโดยไชมิณิ ซึ่งเป็นผู้แต่งคัมภีร์มีมางสาสูตร ต่อมา ประภากระและกุมาริละ ภัฏฏะ ได้นำมาพัฒนาต่อจนแตกเป็นสองสำนัก. ปรัชญามีมางสาเป็นพหุสัจจนิยม ถือว่าความจริงแท้มีมากมาย คัมภีร์พระเวทเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ จึงเป็นสิ่งที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุด สิ่งที่พระเวทบอกว่าควรถือเป็นธรรม สิ่งที่พระเวทบอกว่าไม่ควร ถือเป็นอธรรม ธรรมจะนำมาซึ่งความสุข มี 4 ระดับคือ เกิดจากทรัพย์สิน เกิดจากการบำรุงกามคุณทั้งห้า ความสงบใจ และการหลุดพ้นไปจากอำนาจของกิเลส ปรัชญานี้ ถือว่าชีวาตมันหรืออัตตาเป็นอมตะ และมีจำนวนมากเป็นอนันตะ หรือนับไม่ถ้วน ร่างกายเป็นพาหนะของชีวาตมัน โลกและสิ่งต่าง ๆ ในโลกเกิดจากปัจจัยตามธรรมชาติ ไม่ใช่การสร้างของพระเจ้า โลกจพดำรงอยู่ตลอดไป โดยไม่มีพระเจ้ามาทำลายได้. (ที่มา: ฟื้น ดอกบัว. ปวงปรัชญาอินเดีย. กทม. ศยาม. 2555 หน้า 74 -81).
10. วรรณะสังกร หมายถึง วรรณะ (varna) ที่เกิดจากการแต่งงานข้ามวรรณะกัน.
11. สัตตะ (สก. สปฺต, มค. สตฺต) ว. เจ็ด (เหมือน สัต). 2.ก. ข้องอยู่, ติดอยู่, พัวพัน. น. สัตว์ (ที่มา: พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร).
12. โยคะ หมายถึง น. การทำจิตใจให้สงบ การที่จิตไม่รับรู้อารมณ์ คือ รูป เสียง กลิ่น รส และสัมผัสต่าง ๆ วิธีการควบคุมร่างกายและจิตใจได้อย่างสมบูรณ์โดยการทำจิตให้เป็นสมาธิ. [โยคะ] น. การประกอบ การใช้ การร่วม, กิเลส, ความเพียร, วิธีบำเพ็ญสมาธิตามลัทธิของอาจารย์ปตัญชลี. (โหร) การที่ดาวนพเคราะห์ตั้งแต่ 2 ดวงขึ้นไปมารวมกันในราศีเดียว. (ป.ส.) (ที่มา: พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย ราชบัณฑิตยสถาน).
13. พุทธิ [พุด-ทิ] น. ความรู้, ปัญญา (ที่มา: พจนานุกรมแปล ไทย-ไทย อ.เปลื้อง ณ นคร).
14. ปรับปรุงจาก. storydhamma.blogspot.com/2015/01/2.html., วันที่สืบค้น 12 มีนาคม 2560.

back

info@huexonline.com

Visit : 4227185