Title Thumbnail: แผ่นกระเบื้องแสดงภาพพระพุทธเจ้าและความศรัทธา; ศิลปะคันธาระ, ที่เมืองเปศวาร์ ปากีสถาน - 10 ธันวาคม 2563, (ถ่ายภาพโดย DeAgostini/Getty Images), ที่มาจาก: Facebook เพจ "Ancient History of India," วันที่เข้าถึง: 15 กุมภาพันธ์ 2564. Hero Image: แผนภูมิแสดงการแผ่ไพศาลของพระพุทธศาสนา, ที่มา: Facebook เพจ "Michael Frey," วันที่เข้าถึง 18 สิงหาคม 2564.
ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 1.002 (บทนำ - ต่อ)
First revision: Feb.15, 2021
Last change: Jul.10, 2025
สืบค้น รวบรวม เรียบเรียง แปล และปริวรรตโดย อภิรักษ์ กาญจนคงคา.
1.
42 (ต่อ)
เป็นข้อสันนิษฐานขั้นสุดท้ายของปรัชญาทั้งหลายว่าไม่มีสิ่งใดที่เป็นจริงได้ซึ่งขัดแย้งในตัวเอง. ในประวัติศาสตร์ของความคิดนั้น ต้องใช้เวลาสักระยะหนึ่งในการตระหนักถึงความสำคัญของสมมติฐานนี้ และนำข้อสันนิษฐานไปใช้อย่างมีสติ. ในฤคเวทนั้น มีการยอมรับอย่างไม่รู้ตัวถึงความถูกต้องของความรู้ทั่วไป. เมื่อเราไปถึงขั้นของอุปนิษัทแล้ว ปัญหาเชิงวิภาษวิธีต่าง ๆ จะรวมไว้ด้วยกันและความยากลำบากของความรู้ก็ปรากฎขึ้น. เราพบความพยายามที่จะกำหนดขอบเขตขององค์ความรู้และเปิดพื้นที่ให้กับสัญชาตญาณ แต่ทั้งหมดล้วนอยู่ในลักษณะกึ่งปรัชญา. เมื่อศรัทธาในพลังเหตุผลสั่นคลอน ความคลางแคลงใจก็เข้ามาแทนที่ และบรรดาพวกวัตถุนิยม และผู้นิยมความว่างเปล่าก็เข้ามาแทนที่. พระพุทธศาสนายอมรับในจุดยืนของอุปนิษัทที่ว่าความจริงคือสิ่งที่มองไม่เห็นนั้น ไม่สามารถเข้าใจได้ด้วยสติปัญญาที่ใช้เหตุผล พระพุทธศาสนาจึงบังคับใช้กับความไม่เป็นแก่นสารของโลก. สำหรับพระพุทธศาสนานั้น ความขัดแย้งนั้นเป็นธรรมชาติของบรรดาสรรพสิ่ง และโลกแห่งความจัดเจนนั้น ก็ไม่มีอะไรมากไปกว่าความตึงเครียดของสิ่งที่อยู่ตรงข้ามกันเท่านั้น. เราไม่สามารถรู้ได้ว่ามีอะไรมากกว่าความเป็นจริงหรือไม่ และสิ่งนี้ก็ไม่สามารถเป็นสิ่งที่จริงแท้ได้ ด้วยเพราะมันขัดแย้งในตัวเอง. ข้อสรุปดังกล่าวเป็นปลายสุดของพัฒนาการทางพระพุทธศาสนา. เรามีทฤษฎีของนาคารชุน ซึ่งเป็นถ้อยแถลงที่ยั่งยืนทางปรัชญาเกี่ยวกับตำแหน่งสำคัญของอุปนิษัท. มีสิ่งที่มีอยู่จริง แม้ว่าเราไม่สามารถรู้ได้ก็ตาม และสิ่งที่รู้นั้นไม่เป็นจริง เพราะการตีความของโลก ในฐานะระบบที่เข้าใจได้นั้นล้มเหลว. ทั้งหมดนี้ล้วนตระเตรียมหนทางสำหรับการวิจารณ์ด้านเหตุผลอย่างมีสติสัมปชัญญะ. ในตัวความคิดเองนั้นมีความขัดแย้งหรือไม่เพียงพอ. ความแตกต่างก็บังเกิดขึ้น เมื่อมีคำถามว่า ทำไมเราจึงไม่สามารถเข้าใจความเป็นจริงได้อย่างจริง. หรือเป็นเพราะว่ามันเกี่ยวข้องกับส่วนต่าง ๆ หรือไม่ใช่ทั้งหมด หรือเป็นเพราะความไม่สมบูรณ์ของโครงสร้างหรือความขัดแย้งในตัวเองแต่เดิม? ดังที่เราได้เห็นแล้ว มีผู้ที่ยึดมั่นในเหตุผลของความเป็นจริง โดยได้สงวนความจริงแท้ไว้ว่าไม่ได้เป็นเพียงแค่เหตุผลเท่านั้น. ด้วยความคิดเช่นนั้น ไม่สามารถให้ความจริงแท้ทั้งหมดแก่เราได้. “สิ่งนั้น” ช่างเกินกว่า “อะไร” ในคำกล่าวของแบรดลีย์. ความคิดนั้น ทำให้เรามีองค์ความรู้เกี่ยวกับความจริงแท้ แต่เป็นเพียงองค์ความรู้เท่านั้น หาใช่ความจริงแท้ไม่. มีบางคนรู้สึกว่าสิ่งที่เป็นจริงนั้น สอดคล้องในตัวเอง และสิ่งใดก็ตามที่เป็นความคิดนั้นขัดแย้งในตัวเอง. ความคิดทำงานโดยมีการขัดแย้งระหว่าง
1.
2.
43
อัตวิสัยและภววิสัย และสิ่งที่เป็นจริงอย่างแท้จริงคือสิ่งที่ความขัดแย้งเหล่านี้ถูกยกเลิกไป. ความคิดที่เห็นประจักษ์ได้ที่สุดนั้น ตราบเท่าที่มันพยายามรวมหลาย ๆ สิ่งเข้าด้วยกัน ยังคงเป็นนามธรรม เพราะมันขัดแย้งในตัวเอง และหากเราต้องการที่จะเข้าใจถึงความจริงแท้แล้ว ก็ต้องละทิ้งความคิดนี้เสีย. ในสมมติฐานแรก สิ่งที่ความคิดเผยให้เห็นนั้นไม่ได้ขัดแย้งกับความเป็นจริง ทว่าเป็นการเปิดเผยส่วนหนึ่งของความเป็นจริง. มุมมองบางส่วนนั้นขัดแย้งกันเอง เพราะมันเป็นเพียงมุมมองบางส่วนเท่านั้น. มุมมองเหล่านี้เป็นจริงเท่าที่เป็นอยู่ แต่ก็ไม่ใช่ความจริงทั้งหมด. สมมติฐานที่สองนั้นบอกเราว่า เราสามารถรับรู้ความเป็นจริงได้ด้วยความรู้สึกหรือสัญชาตญาณ1. มุมมองแรกยังเน้นย้ำถึงการเสริมความคิดด้วยความรู้สึก หากต้องการจะบรรลุถึงความจริงแท้อย่างครบถ้วน. ดูเหมือนว่าเราต้องการองค์ประกอบอื่นนอกเหนือไปจากความคิด และสิ่งนี้ได้รับคำแนะนำโดยคำว่า “ทรรศนะ01.” ซึ่งใช้เพื่ออธิบายระบบปรัชญา หลักคำสอน หรือศาสตร์.
ฟรานซิส เฮอร์เบิร์ต แบรดลีย์, (30 ม.ค. พ.ศ.2389 – 18 กันยายน พ.ศ.2467 ) นักปรัชญาชาวอังกฤษ งานเขียนที่สำคัญคือ Appearance and Reality ที่มา: alchetron.com และ en.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 20 พฤษภาคม 2564.
1.
คำว่า “ทรรศนะ” มาจากคำว่า ทฤศ (दृश् - dṛś) แปลว่า การเห็น. การเห็นนี้อาจเป็นได้ทั้งการสังเกตทางการรับรู้ หรือองค์ความรู้เชิงแนวคิด หรือประสบการณ์โดยสัญชาตญาณ. อาจเป็นการตรวจสอบข้อเท็จจริง การสอบถามเชิงตรรกะหรือการหยั่งรู้ในจิตวิญญาณ. โดยทั่วไปแล้ว “ทรรศนะ” หมายถึงการอธิบายเชิงวิพากษ์ การสำรวจเชิงตรรกะหรือระบบต่าง ๆ . เราไม่พบคำที่ใช้ในหัวข้อนี้ในช่วงแรกของความคิดเชิงปรัชญา เมื่อปรัชญามีสหัชญาณ (ความรู้ที่เกิดขึ้นเอง) มากกว่า. อันแสดงให้เห็นว่า “ทรรศนะ” ไม่ใช่สหัชญาณ แม้ว่าจะเกี่ยวข้องกันมากก็ตาม. บางทีเราควรใช้คำนี้ด้วยความรอบคอบ เพื่อบ่งชี้ระบบความคิดที่ได้มาจากประสบการณ์เชิงสัญชาตญาณ และสนับสนุนด้วยการโต้แย้งเชิงตรรกะ. ในระบบของเอกนิยมสุดโต่งนั้น ปรัชญาได้ตระเตรียมหนทางสำหรับประสบกาณ์ทางสัญชาตญาณไว้ ด้วยการให้แนวคิดเกี่ยวกับความไร้ประสิทธิภาพของความคิดแก่เรา. ในระบบของเอกนิยมแบบกลาง ๆ ที่ซึ่งความจริงคือองค์รวมรูปธรรม ปรัชญาประสบความสำเร็จอย่างดีเยี่ยมในการสร้างความจริงแท้ขึ้นมาใหม่ตามอุดมคติ. แต่ความจริงแท้นั้นอยู่เหนือ ล้อมรอบ และล้นเกินหมวดหมู่ที่น่าสังเวชของเรา. ในลัทธิเอกนิยมสุดโต่งนี้ มันเป็นประสบการณ์โดยสัญชาตญาณจะเผยให้เราเห็นถึงความเปี่ยมล้นของความจริงแท้ ในแนวคิดด้านเอกนิยมที่เป็นรูปธรรมนั้น ประสบการณ์ดังกล่าวจะเปิดเผยให้เราทราบถึงความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง. การสร้างสรรค์แนวคิดนั้นไม่มีความแน่นอนเท่ากับข้อเท็จที่ประสบพบเห็น. ขอกล่าวอีกครั้ง, ความคิดเห็นหรือ
---------------
1. ข้อมูลทางบรรณานุกรมของ: แบรดลีย์ ผู้กล่าวว่าเราสามารถเข้าถึงความจริงแท้ได้โดยผ่านความรู้สึกบางรูปแบบ และ แม็คแทกการ์ท ผู้มองว่าความรักเป็นหนทางที่น่าพอใจที่สุดในการกำหนดคุณลักษณะของสิ่งที่สมบูรณ์แบบ.
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. ทรรศนะ (दर्शन - Darśana) หมายถึง “การกระทำของการเห็นหรือการดู” ยังหมายถึง “ระบบปรัชญา” ซึ่งในภารตวรรษนั้น ตามธรรมชาติของระบบนั้นอาจเป็นแบบเทววิทยา ตรรกะ ระบบ เทวนิยม อเทวนิยม เกี่ยวข้องกับประเพณีทางศาสนาหรืออิสระมากขึ้นหรือน้อยลง คำนี้ปรากฏในชื่อของสารานุกรมของระบบดังกล่าว ทรรศนะในภาษาพื้นเมืองภารตะตอนเหนือสมัยใหม่ หมายถึง การกระทำของการไปเยี่ยมเทพเจ้าในวัดหรือบุคคลศักดิ์สิทธิ์ เช่นเดียวกับที่พูดในภาษาอังกฤษว่า 'ไปพบใครสักคน' ดังนั้น ทรรศนะ ซึ่งแปลว่า 'การมองเห็น การหยั่งรู้ และการเห็น' ในความหมายนี้ก็คือ 'การพบกับสิ่งที่ถูกมองเห็นและผู้ที่เห็น' ยิ่งไปกว่านั้น ยังมีความหมายเพิ่มเติมในบริบทของ 'การมองเห็น' ทางจิตวิญญาณอีกด้วย.
1.
2.
44
มุมมองเชิงตรรกะจะกลายเป็นความจริงได้ ก็ต่อเมื่อมันผ่านบททดสอบของชีวิต.
“ทรรศนะ” นั้นเป็นคำที่มีความหมายคลุมเครือ เนื่องจากมันเผชิญกับการป้องกันจากการถกเถียงเชิงตรรกะ (หรือวิภาษวิธี) ของเอกนิยมที่สุดโต่ง รวมทั้งความจริงโดยสัญชาตญาณ ซึ่งเป็นพื้นฐานของคำนี้. ในทางปรัชญาแล้ว “ทรรศนะ” หมายถึง การพิสูจน์สัญชาตญาณและเผยแพร่สัญชาตญาณอย่างมีเหตุผล. แม้แต่ในระบบอื่น ๆ ก็นำไปใช้กับงานแสดงความจริงเชิงตรรกะที่สามารถได้มาในแง่แนวคิดโดยมีหรือไม่มีความช่วยเหลือจากสัญชาตญาณที่กระตุ้นความคิดใด ๆ ก็ได้.
“ทรรศนะ” จึงใช้ได้กับมุมมองทั้งหมดเกี่ยวกับความจริงที่เกิดขึ้นจากจิตใจของมนุษย์ และหากความเป็นจริงเป็นหนึ่ง ด้วยมุมมองที่แตกต่างกันที่พยายามจะเผยสิ่งเดียวกันจะต้องสอดคล้องกัน. มันไม่มีอะไรที่บังเอิญหรือเกิดขึ้นได้ (เพียงลำพัง) แต่จะต้องสะท้อนมุมมองที่แตกต่างที่ได้รับจากสิ่งที่เป็นจริง. จากการพิจารณาอย่างใกล้ชิดถึงมุมมองต่าง ๆ ที่จิตใจเราได้รับจากการจับภาพความเป็นจริงจากจุดต่าง ๆ เราได้ก้าวขึ้นสู่ขั้นที่สองของการถ่ายทอดความเป็นจริงเต็มรูปแบบในแง่ตรรกะ. เมื่อเราตระหนักว่าคำอธิบายเชิงแนวคิดต่อเป็นจริงนั้นไม่เพียงพอ เราก็พยายามยึดถือความเป็นจริงด้วยสัญชาตญาณ ที่ซึ่งมโนคติด้านภูมิปัญญาได้ถูกกลืนกินไป. ถึงเวลาแล้วที่เราจะได้รับการกล่าวขานว่าได้รับ “สภาวะ” อันบริสุทธิ์ของแนวคิดเอกนิยมสุดโต่ง จากที่ซึ่งเรากลับคืนสู่ความจริงแท้เชิงตรรกะของความคิด ซึ่งเราจะเริ่มสะกดทีละตัวอักษรในระบบต่าง ๆ อีกครั้ง. “ทรรศนะ” ที่ใช้ได้กับคำหลังนี้ หมายถึงคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ใด ๆ เกี่ยวกับความจริงแท้. คำนี้เป็นคำเดียวที่แสดงถึงแรงบันดาลใจอันซับซ้อนทั้งหมดของปรัชญาด้วยความคลุมเครือที่งดงาม.
The darśana–śāstra, ที่มา: bhaktivinodainstitute.org, วันที่เข้าถึง 22 พฤษภาคม 2564.
{จากการวิจัยอย่างเข้มข้นศาสตราจารย์การ์เบแห่งปรัสเซีย (Richard Garbe)01. ได้ยืนยันว่าอริสโตเติล02. เป็นผู้ติดตามนยายะศาสตร์03. ของฤๅษีโคตมะ04. (Nyāya-śāstra ของ Gautama), เธลีส05. (Thales) เป็นผู้ติดตาม ไวเศษิกะศาสตร์06. (Vaiśeṣika –śāstra) ของฤๅษีกณาทะ07. (Kanāda), โสกราตีส08. เป็นผู้ติดตามมีมางสาศาสตร์09. ของฤๅษีไชยมิณิ10. (Jaimini Mīmāṁsā-śāstra), เพลโต11. (Plato) เป็นผู้ติดตามเวทานตะ12. ของฤๅษีวยาส13. (Vyāsa’s Vedānta) พีทาโกรัส14. (Pythagoras) เป็นลูกศิษย์ด้านสางขยศาสตร์15. ของฤๅษีกปิละ16. หรือกปิลมุนี (Sāṃkhyaśāstra ของ Kapila) และซีโน17. (Xeno) เป็นสาวกของโยคศาสตร์18. ของฤๅษีปตัญชลิ19. (Pataṅjali's Yoga śāstra).}
1.
“ทรรศนะ” คือการรับรู้ทางจิตวิญญาณ เป็นมุมมองทั้งหมดได้เผยไปยังประสาทสัมผัสของวิญญาณ. การมองเห็นจิตวิญญาณนี้ ซึ่งจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อปรัชญาดำรงอยู่เท่านั้น อันเป็นเครื่องหมายที่บ่งบอกถึงนักปรัชญาที่แท้จริง. ดังนั้นชัยชนะสูงสุดของปรัชญาจึงเป็นไปได้เฉพาะกับเหล่าผู้ที่ถึงความบริสุทธิ์ของจิตวิญญาณเท่านั้น. ความบริสุทธิ์นี้ขึ้นอยู่กับการยอมรับประสบการณ์อย่างลึกซึ้ง ซึ่งจะตระหนักได้ก็ต่อเมื่อพบจุดแข็งบางอย่างที่ซ้อนเร้นอยู่ภายในตัวมนุษย์ ซึ่งเขาไม่เพียงแต่สามารถตรวจสอบได้เท่านั้น แต่ยังสามารถเข้าใจชีวิตได้อีกด้วย. จากแหล่งภายในนี้ นักปรัชญาได้เปิดเผยความจริงของชีวิตให้เราทราบ ซึ่งเป็นความจริงที่ลำพังมีเพียงภูมิปัญญาเปล่า ๆ ก็ไม่สามารถค้นพบได้. การมองเห็นนั้นเกิดขึ้นตามธรรมชาติ เกือบเทียบเท่าได้ว่าผลไม้มาจากดอกไม้ จากศูนย์กลางอันลึกลับที่ซึ่งประสบการณ์ทั้งมวลได้รับการปรองดองกัน.
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. ริชาร์ด การ์เบ (Richard Karl von Garbe) รายละเอียดดูในหน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
02. อริสโตเติล (Ἀριστοτέλης - Aristotle) รายละเอียดดูใน A13. อริสโตเติล.
03. นยายะศาสตร์ หรือ นยายทรรศนะ (न्याय - Nyāya) รายละเอียดดูในแทรก 1-2 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001.
04. โคตมะ มหาฤๅษี (गौतम महर्षि - Gautama Maharishi) รายละเอียดดูในหน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
05. เธลีส (Thales) รายละเอียดดูใน A01. เธลีสแห่งมีเลทัส.
06. ไวเศษิกะศาสตร์ หรือ ไวเศษิกทรรศนะ (वैशेषिक - Vaiśeṣika) รายละเอียดดูในแทรก 2 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001.
07. ฤๅษีกณาทะ (कणाद - Kaṇāda) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
08. โสกราตีส (Σωκράτης - Socrates) รายละเอียดดูใน A11. โสกราตีส.
09. มีมางสาศาสตร์ (मीमांसा - Mīmāṃsā) รายละเอียดดูในแทรก 2 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001.
10. ฤๅษีไชยมิณิ (जैमिनि - Jaimini) ดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
11. เพลโต (Πλάτων - Plato) รายละเอียดดูใน A12. เพลโต.
12. เวทานตะ (वेदान्त - Vedānta) - สำนักปรัชญาฮินดูหลักที่ตีความอุปนิษัท พรหมสูตร และภควัทคีตา สำนักนี้สำรวจธรรมชาติของความจริง ตัวตน และการหลุดพ้น (โมกษะ) คำว่า "เวทานตะ" หมายความตามตัวอักษรว่า "จุดสิ้นสุดของพระเวท" หรือ "จุดมุ่งหมายที่สูงขึ้นของพระเวท" ซึ่งหมายถึงอุปนิษัท ซึ่งเป็นส่วนสุดท้ายของพระเวท.
13. ฤๅษีวยาส (Vyās) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
14. พีทาโกรัส (Pythagoras) รายละเอียดดูใน A03. พีทาโกรัส.
15. สางขยศาสตร์ (सांख्यशास्त्र - Sāṃkhyaśāstra) รายละเอียดดูในแทรก 2 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001.
16. ฤๅษีกปิละ (कपिल - Kapila) - ดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
17. ซีโน (Zeno) รายละเอียดดูใน A16. ซีโนแห่งซิเตียม.
18. โยคศาสตร์ (योगशास्त्र - Yogaśāstra) - รายละเอียดดูในแทรก 2 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001
19. ฤๅษีปตัญชลิ (पतञ्जलि - Patañjali) ดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
1.
2.
45
ผู้แสวงหาความจริงแท้ จะต้องตอบสนองต่อเงื่อนไขสำคัญบางประการ ก่อนที่จะเริ่มต้นการแสวงหา. ศังกราจารย์ได้กล่าวไว้ในคำอธิบายของท่านเกี่ยวกับพระสูตรแรกของเวทานตะสูตรว่าเงื่อนไขสี่ประการมีความจำเป็นสำหรับผู้ศึกษาปรัชญาทุกคน. เงื่อนไขแรก คือ องค์ความรู้เกี่ยวกับความแตกต่างระหว่างสิ่งที่เป็นนิรันดร์และสิ่งที่ไม่คงอยู่. นี่ไม่ได้หมายถึงองค์ความรู้เต็มรูปแบบ ซึ่งสามารถมาได้เมื่อถึงที่สุดเท่านั้น แต่เป็นเพียงเป็นการโค้งงอของอภิปรัชญา ซึ่งไม่ยอมรับว่าทุกสิ่งที่เห็นเป็นความจริงแท้สมบูรณ์ อันเป็นคำถามที่มีความโน้มเอียงของผู้ปุจฉา. เขาต้องมีจิตวิญญาณแห่งความอยากรู้อยากเห็นเพื่อสืบเสาะหาความจริงในทุกสรรพสิ่ง มีจินตนาการที่เร้าร้อนที่สามารถจำแนกความจริงออกมาจากข้อมูลจำนวนมากที่ขาดการปะติดปะต่อให้เห็นชัดได้ และมีอุปนิสัยชอบทำสมาธิซึ่งไม่อาจยินยอมให้จิตใจเขาเลือนหายไป. เงื่อนไขประการที่สอง คือ การระงับความปรารถนาในผลแห่งการกระทำไม่ว่าจะเป็นในปัจจุบันและอนาคต. ต้องละทิ้งความปรารถนาอันเล็กน้อย แรงจูงใจส่วนตัวและผลประโยชน์ทางปฏิบัติทั้งหมด. การตรวจทานหรือค้นหาคำตอบในใจที่ได้ไตร่ตรองไซร้เป็นจุดมุ่งหมายของตนเอง. การใช้ภูมิปัญญาอย่างถูกต้องนั้นคือการเข้าใจกับสิ่งต่าง ๆ ทั้งที่ดีและไม่ดี. ปราชญ์นั้นเป็นนักธรรมชาติวิทยาที่ควรติดตามความเคลื่อนไหวของสิ่งต่าง ๆ โดยปราศจากการโอ้อวดความดีหรือดูแคลนความชั่วในนามของอคติบางอย่างของเขา. ปราชญ์ต้องยืนอยู่นอกเหนือชีวิตและมองดูมัน. ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่าเขาต้องรักปัจจุบันหรืออนาคต. จากนั้นเขาก็สามารถเดิมพันหมดหน้าตักไว้กับความคิดที่แจ่มชัดและการตัดสินใจที่ซื่อสัตย์ และพัฒนาการมองจักรวาลอย่างไร้ตัวตนด้วยการทุ่มเทให้กับความจริง. เพื่อที่จะเข้าถึงอารมณ์นี้ เขาต้องยอมรับกับการเปลี่ยนแปลงจิตใจ ซึ่งเป็นสิ่งที่ยืนกรานในเงื่อนไขที่สาม ที่ซึ่งผู้ศึกษารับคำสั่งให้รับไว้ซึ่งความสงบ ความยับยั้งชั่งใจ การเสียสละ ความอดทน ความสงบในจิตใจ และความศรัทธา. มีเพียงจิตใจที่ได้รับการฝึกฝนและควบคุมร่างกายได้สมบูรณ์เบ็ดเสร็จเท่านั้นที่สามารถสืบรู้และตรึกตรองได้อย่างไม่รู้จบตราบเท่าที่ชีวิตยังคงอยู่ โดยไม่ละสายตาจากวัตถุแม้สักนาทีเดียวหรือปล่อยให้สิ่งล่อใจทางโลกบดบังมัน. ผู้แสวงหาความจริงแท้ต้องมีความกล้าที่จำเป็น ในการสูญเสียสิ่งทั้งปวงเพื่อเข้าถึงจุดสูงสุดของเขา. ดังนั้นจึงมีความจำเป็นที่เขาจะต้องได้รับการฝึกฝนอย่างหนัก รวมถึงการสำรวจตนเองโดยไม่ต้องมีความเวทนาปรานี อันจะช่วยให้ผู้แสวงหาบรรลุถึงปลายสุดแห่งเสรีภาพได้. ความปรารถนาในโมกษะ (मोक्ष - Mokṣa - Liberation) หรือการปลดปล่อยเป็นเงื่อนไขประการที่สี่. บุคคลผู้มีสภาวะจิตใจด้านอภิปรัชญานั้น เป็นผู้ที่ละแล้ว
.
.
46
ซึ่งความปรารถนาทั้งปวงและฝึกจิตตน จักกลืนกินความปรารถนาเพียงสิ่งเดียวเท่านั้น เพื่อบรรลุถึงจุดสิ้นสุดหรือเข้าถึงความเป็นนิรันดร์. ชาวภารตะให้ความเคารพอย่างสูงต่อปราชญ์เหล่านี้ พวกเขาภูมิใจในองค์ความรู้และพลังแห่งภูมิปัญญา ที่ซึ่งเหล่าชนภารตะบูชาพวกเขา. ดวงวิญญาณของผู้พยากรณ์ ผู้ซึ่งมีความปรารถนาอันแรงกล้าต่อความจริงแท้ ได้ใช้ความพยายามอย่างหนักที่จะเข้าใจความลี้ลับของโลกมนุษย์ และเผยแพร่ออกมานั้น ได้ใช้เวลาทั้งกลางวัน และช่วงกลางคืนที่มิอาจข่มตาหลับได้ นับเป็นปราชญ์อย่างแท้จริง. ปราชญ์เหล่านี้เข้าใจประสบการณ์แทนมนุษยชาติ และด้วยเหตุนี้ เหล่าชนภารตะจึงรู้สึกขอบคุณพวกเขาตลอดไป.
สวนลอยแห่งบาบิโลน (Hanging Gardens of Babylon), ที่มา: worldhistory.org, วันที่เข้าถึง 13 มิถุนายน 2564.1.
การเคารพอดีตถือเป็นลักษณะนิสัยอีกประการหนึ่งของชาติ. มีความแน่วแน่ทางอารมณ์ ความภักดีอันยืนหยัดไม่ย่อท้อต่อการสูญเสียใด ๆ ในหนทางอันยาวไกลแห่งยุคสมัย. เมื่อต้องเผชิญกับวัฒนธรรมใหม่หรือความรู้ที่ขยายออกไปอย่างกระทันหัน ชาวภารตะมิได้ยอมจำนนต่อการล่อลวงในห้วงเวลาดังกล่าว ทว่ายังยึดมั่นในความศรัทธาดั้งเดิมของตน โดยผนวกสิ่งใหม่ไปยังสิ่งเก่าให้มากที่สุด. เสรีนิยมเชิงอนุรักษ์นี้ เป็นความลับแห่งความสำเร็จของวัฒนธรรมและอารยธรรมภารตะ. อารยธรรมที่ยิ่งใหญ่ของโลกที่แก่เก่าจากไปตามอายุขัย ก็มีแต่อารยธรรมภารตะนี่แหละที่ยังคงอยู่ได้. ความอลังการของอารยธรรมอียิปต์นั้น สามารถเรียนรู้ได้จากรายงานการศึกษาของนักโบราณคดี และการอ่านอักษรเฮียโรกลิฟิกเท่านั้น จักรวรรดิบาบิโลนซึ่งมีความมหัศจรรย์ทางด้านวิทยาศาสตร์ การชลประทาน และทักษะทางวิศวกรรม ซึ่งทุกวันนี้ไม่มีอะไรมากไปกว่าซากปรักหักพัง วัฒนธรรมโรมันอันยิ่งใหญ่พร้อมด้วยสถาบันทางการเมืองและแนวคิดเกี่ยวกับกฎหมายและความเท่าเทียมกันนั้น ก็เป็นเรื่องของอดีตไปแล้วเป็นส่วนใหญ่. อารยธรรมภารตะซึ่งแม้จะประเมินไว้ต่ำที่สุดก็มีอายุกว่า 4,000 ปี ยังคงดำรงคุณลักษณะที่สำคัญเอาไว้. อารยธรรมของเธอ01. ย้อนหลังไปถึงสมัยพระเวท มีทั้งความเยาว์วัยและการแก่ชราในคราเดียวกัน. เธอได้ฟื้นคืนความเยาว์วัยเมื่อใดก็ตามที่กระแสประวัติศาสตร์เรียกร้อง. เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้น ก็ไม่ได้หมายความว่าการเปลี่ยนแปลงนั้นเกิดขึ้นโดยรู้ตัว. แต่ก็เกิดขึ้นแล้ว และตลอดเวลา การเปลี่ยนแปลงนั้นก็เป็นเพียงชื่อใหม่ของวิธีคิดแบบเก่าเท่านั้น. ในฤคเวท02. เราจะเห็นถึงจิตสำนึกทางศาสนาของผู้รุกรานชาวอารยัน ได้สังเกตแนวคิดของผู้คนในดินแดน. ในอรรถรเวทนั้น เราจะพบเทพจักรวาลที่มีความคลุมเครือได้ถูกเพิ่มเติมเข้ากับเทพเจ้าแห่งท้องฟ้าและดวงอาทิตย์ ไฟและลมที่ชาวอารยันบูชาจากแม่น้ำคงคาถึงเฮลเลสปอนท์03. ถือว่าเป็นการฟื้นฟูอุปนิษัทหรือ
---------------
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. ในทางภาษาศาสตร์ มีการแบ่งคำนามเป็นเพศชาย-หญิง ภารตะหรืออินเดียนั้น ถือเป็นเพศหญิง.
02. ฤคเวท (ऋग्वेद - Ṛgveda - ṛc = praise, verse and veda = knowlege.) อันเป็นหนึ่งในสี่พระเวท ซึ่งพระเวทประกอบด้วย ฤคเวท ยชุรเวท สามเวท และอรรถรเวท.
03. เฮลเลสปอนท์ (Hellespont) หรือช่องแคบดาร์ดาแนลล์ (Dardanelles) หรือช่องแคบกัลลิโพลี (Strait of Gallipoli) อันเป็นช่องแคบทางด้านตะวันตกของทูร์เคียปัจจุบัน อยู่ริมทะเลเอเจียน ซึ่งจะเชื่อมต่อไปช่องแคบบอสฟอรัส อิสตันบูล และต่อไปยังทะเลดำ.
.
.
47
ค่อนข้างจะเป็นการตระหนักรู้ถึงบางสิ่งที่พบในบทสวดแห่งพระเวท. ในภควัทคีตานั้น อ้างว่าสรุปคำสอนของอุปนิษัท01. ไว้. ในมหากาพย์ต่าง ๆ นั้น เรามีจุดบรรจบกันของแนวคิดทางศาสนาซึ่งแนวคิดสูงสุดกับการบูชาธรรมชาติในยุคแรก. การเคารพจิตวิญญาณอันน่าเกรงขามของมนุษย์ยุคเก่ากาล ทำให้เราประสบความสำเร็จในสิ่งใหม่ ๆ1. วิญญาณเดิมยังคงอยู่ แม้ว่ารูปแบบเก่าจะไม่คงอยู่ก็ตาม. แนวโน้มที่จะคงรูปแบบเดิมไว้ ได้ทำให้เกิดคำกล่าวที่เป็นที่นิยมว่าภารตะนั้นนิ่งเฉย. จิตใจของมนุษย์ไม่เคยหยุดนิ่ง แม้ว่าจะไม่ยอมละเมิดอดีตโดยเด็ดขาดก็ตาม.
การเคารพอดีตนี้ ทำให้เกิดความต่อเนื่องทางความคิดของชาวภารตะ ซึ่งยุคสมัยต่าง ๆ ได้เรียงร้อยกันด้วยการเคารพนบนอบตามธรรมชาติ. วัฒนธรรมฮินดูนั้นเป็นผลผลิตของยุคแห่งการเปลี่ยนแปลงที่กระทำขึ้นโดยรุ่นต่อรุ่นหลายร้อยรุ่น ซึ่งบางรุ้นนั้นยาวนาน และน่าเบื่อหน่าย ในขณะที่บางรุ่นสั้น รวดเร็ว และหรรษา ซึ่งแต่ละรุ่นได้เพิ่มบางสิ่งบางอย่างที่มีคุณภาพให้กับประเพณีอันรุ่มรวยที่ยิ่งใหญ่ซึ่งยังคงดำเนินอยู่ แม้ว่ามีร่องรอยของอดีตที่ตายแล้วก็ตาม. ความก้าวหน้าของปรัชญาภารตะนั้น เปรียบได้กับเส้นทางน้ำที่ไหลพลิ้วอย่างเริงร่าจากแหล่งกำเนิด ท่ามกลางยอดเขาทางตอนเหนือ ไหลรินผ่านหุบเขาอันมีร่มเงาและลงสู่ที่ราบลุ่ม และพัดพาลำธารเล็ก ๆ ด้วยกระแสน้ำที่เชี่ยวกราก จนกระทั่งไหลพุ่งอย่างสง่างามและทรงพลังผ่านดินแดนและเหล่าผู้คนที่ได้รับผลกระทบจากชะตากรรม ราวแบกบรรทุกเรือนับพันลำไว้บนอก. ใครจะไปรู้เล่าว่าเมื่อใดที่สายธารอันยิ่งใหญ่ยังคงเชี่ยวกรากและปรีดิ์เปรมจะไหลลงสู่มหาสมุทร พระผู้เป็นบิดาของทุกสายธารหรือ.
นักคิดชาวภารตะจำนวนมากมองว่าปรัชญาภารตะทั้งหมดเป็นระบบแห่งการเปิดเผยอย่างต่อเนื่อง. พวกเขาเชื่อว่าแต่ละอารยธรรมกำลังสร้างความคิดอันศักดิ์สิทธิ์อกมา ซึ่งเป็นธรรมชาติของมัน.2 มี
---------------
1. ข้อมูลทางบรรณานุกรม: “การอ้างว่าสิ่งใหม่เป็นสิ่งเก่านั้น เป็นคุณลักษณะทั่วไปของการเคลื่อนไหวอันยิ่งใหญ่ในระดับต่าง ๆ. การปฏิรูปศาสนาถือว่าเป็นการกลับไปหาพระคัมภีร์ การเคลื่อนไหลของกลุ่มอีแวนเจลิคัล (Evangelical movement- ขบวนการเกี่ยวกับคำสอนของพระเยซู) ในอังกฤษ ถือเป็นการหวนกลับไปหาพระกิตติคุณ การเคลื่อนไหวของคริสตจักรชั้นสูงเป็นการหวนคืนสู่คริสตจักรในยุคแรก. แม้แต่การปฏิวัติในฝรั่งเศส ซึ่งเป็นการละเมิดอดีตครั้งใหญ่ที่สุดในอดีต ก็ยังถือว่าอุดมคติที่จะหวนคืนไปหาคุณธรรมของสาธารณรัฐโรมัน หรือความเรียบง่ายของมนุษย์ปถุชน”, (กิลเบิร์ต เมอร์เรย์, สี่ขั้นของศาสนาที่ยิ่งใหญ่, หน้า 58).
2. ชาวกรีกเรียกคุณสมบัติพิเศษของแต่ละคนว่า "ธรรมชาติ" และชาวภารตะเรียกว่า "ธรรมะ".
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. อุปนิษัท (उपनिषद् - upaniṣad) รายละเอียดดูใน อุปนิษัท: สรุปสาระสำคัญ.
.
.
48
มีจุดมุ่งหมายที่อยู่ภายใน ซึ่งกำหนดชีวิตของแต่ละเผ่าพันธุ์มนุษย์ ให้มุ่งสู่การพัฒนาที่สมบูรณ์. มุมมองต่าง ๆ ที่กำหนดไว้ในภารตวรรษนั้น ถือเป็นกิ่งก้านสาขาของต้นไม้ต้นเดียวกัน. ทางลัดและทางตันได้รับการปรับประสานให้เข้ากับเส้นทางหลักในการก้าวไปสู่ความจริงแท้. วิถีที่คุ้นเคยซึ่งระบบดั้งเดิมทั้งหก01. ได้รับการปรับประสานเข้าด้วยกัน เช่นเดียวกับที่มารดาชี้นิ้วไปยังดวงจันทร์ให้ทารกพูดถึงมันว่าเป็นวงกลมที่ส่องสว่างอยู่บนต้นไม้ ซึ่งเด็กก็เข้าใจได้ดี โดยมิต้องกล่าวถึงระยะทางอันยาวโยชน์ที่แยกโลกออกจากดวงจันทร์ ซึ่งทำให้เด็กสับสน แม้ว่าจะมีแง่มุมความคิดที่แตกต่างกัน ทั้งนี้ก็เป็นไปให้เหมาะกับความกะปลกกะเปลี้ยที่แตกต่างกันในความเข้าใจของมนุษย์. พระโพธจันทโรทัย02 อันเป็นละครแนวปรัชญา ได้กล่าวว่าระบบทั้งหกของปรัชญาฮินดูนั้น มิได้แยกจากกัน แต่ได้สร้างสง่าราศีของพระผู้เป็นเจ้าองค์เดียวกันที่ไร้การสร้างสรรค์จากมุมมองที่แตกต่างกัน. เหล่าระบบปรัชญาทั้งหกได้ก่อตัวเป็นศูนย์รวมของรังสีที่กระจัดกระจาย ซึ่งความเป็นมนุษย์ในหลายแง่มุมนั้น ได้สะท้อนมาจากพระสุริยะอันเรืองรอง. ในคัมภีร์สรรพทรรศนะสังเคราะห์ของมาธวะ03 (ค.ศ.1380/พ.ศ.1923) ได้ร่างระบบความคิด 16 ระบบ เพื่อแสดงให้เห็นชุดความคิดที่ค่อย ๆ สูงขึ้นเรื่อย ๆ จนมาสิ้นสุดที่ อทไวตะ เวทานตะ (ไม่เป็นคู่นิยม หรือ อทวิภาวะ หรือ อทวินิยม). ด้วยจิตวิญญาณของเฮเกล04 เขามองว่าประวัติศาสตร์ของปรัชญาภารตะนั้น เป็นความพยายามที่ก้าวหน้าไปสู่แนวคิดที่ชัดเจนเกี่ยวกับโลก. ความจริงจะถูกเผยทีละน้อยในระบบที่ต่อเนื่องกัน และความจริงแท้อันสมบูรณ์จะสะท้อนออกมาก็ต่อเมื่อ ปรัชญาชุดหนึ่งได้เสร็จสมบูรณ์แล้วเท่านั้น. ในอทไวตะ เวทานตะนั้น มีลำแสงจำนวนมากที่นำมารวมเป็นหนึ่งเดียว. วิชญาณภิกขุ05 นักบวชและนักคิดในพุทธศตวรรษที่ 21 นั้น ยึดมั่นว่าทุกระบบล้วนมีอำนาจ1 และประสานความสอดคล้องกันโดยการแยกแยะความจริงเชิงอภิปรัชญา และมองเห็นสางขยะเป็นการแสดงออกุคงความจริงขั้นสุดท้าย ปราชญ์มธุสูทนะ สรสวตี06 ได้เขียนไว้ในปรสธานภีทะ07 ว่า : “ขอบเขตสูงสุดของเหล่ามุนีทั้งมวล ผู้ประพันธ์ระบบที่แตกต่างเหล่านี้ คือการสนับสนุนเห็นพ้องกับทฤษฎีมายา การออกแบบเพียงประการเดียวของเหล่ามุนีนี้คือ การสถาปนาการดำรงอยู่ของพระผู้เป็นเจ้าสูงสุดพระองค์เดียว แก่นแท้เพียงประการเดียวสำหรับเหล่ามุนีนั้น ไม่อาจที่จะเข้าใจผิดได้ เนื่องด้วยความรอบรู้ของพวกเขา. ครั้นเมื่อเหล่ามุนีเห็นว่าผู้ซึ่งไล่ล่าติดตามวัตถุภายนอกนั้น ไม่สามารถเจาะลึกถึงความจริงแท้สูงสุดได้ภายในคราวเดียว
---------------
1. สรวากมปรามาณยะ (सर्वागमप्रामाण्या - Sarvāgamaprāmāṇya) เป็นงานของสำนักแนวคิดนยายะ Nyaya-Manjari of Jayanta Bhatta กล่าวถึงจุดยืนประการหนึ่งซึ่งไม่ฝักใฝ่ฝ่ายใดมาก พระคัมภีร์ทุกศาสนามีความถูกต้องเท่าเทียมกัน.
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. ระบบดั้งเดิมทั้งหก รายละเอียดดูในแทรก 1 ของ ปรัชญาอินเดีย เล่มที่ 2.001.
หน้าปกหนังสือ พระโพธจันทโรทัย, ประพันธ์โดย กฤษณะ มิศระ แปลเป็นภาษาอังกฤษโดย Dr. Sita K. Nambiar, เมื่อ 1 พฤษภาคม พ.ศ.2555 โดยสำนักพิมพ์ Motilal Banarsidass ภารตะ.
- จารวาก (चार्वाक - Cārvāka - Materialist) – his great friend,
- กาม (काम - Kāma - Concupiscence - ราคะ), โกรธ (क्रोध - Krodha - Anger), โลภ (लोभा - Lobha - Greed), ดังภะ (दण्डभा - Daṃbha - Deceit - หลอกลวง), อหังการ์ (अहङ्कार - Ahaṃkāra - Egoism) – his ministers,
- มิจฉาทิฏฐิ (मिथ्यादृष्ट् - Mithyādṛṣṭ - Error) – his wife,
- วิภรามาวตี (विभ्रमावती - Vibhramāvatī - Confusion) – his wife’s friend,
- รติ (रति - Rati - Pleasure) – Kāma’s wife,
- หิงสา (हिंसा - Hiṃsā - ความรุนแรง - Violence) – the wife of Krodha,
- ทฤษณา (तृष्णा - Tṛṣṇā - Desire) – the wife of Lobha.
มีตัวละครเกี่ยวกับวิเวก (Viveka) คือ:
- มติ (मति - Mati - Reason) – his wife,
- สังโทษะ (संतोष - Saṃtoṣa - Contentment) – his friend,
คัมภีร์สรรพทรรศนะสังเคราะห์ โดยมาธวอาจารยะ, ที่มา: www.amazon.com, วันที่เข้าถึง: 25 พฤษภาคม 2568.
06. ปราชญ์มัทสุธาณะ สรสวตี (मधुसूदन सरस्वती - Madhusūdana Sarasvatī) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
07. ปรสธานภีทะ (प्रस्थानभेद - Prasthānabheda) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
1.
2.
49
เหล่ามุนีจึงเสนอทฤษฎีต่าง ๆ ให้แก่เขาเหล่านั้น เพื่อไม่ให้พวกเขาตกอยู่ใต้ความเป็นอเทวนิยม01. ความเข้าใจผิดเกี่ยววัตถุสิ่งของซึ่งเหล่ามุนีมีความเห็นอยู่นั้น และแสดงให้เห็นว่าเขาเหล่านั้นได้ถูกกำหนดแบบมาเพื่อเสนอหลักคำสอนที่แย้งกับพระเวท เหล่าผู้คนจึงเริ่มมองหลักคำสอนเฉพาะของสำนักต่าง ๆ เหล่านี้ด้วยความชอบเป็นพิเศษ และด้วยเหตุนี้จึงกลายเป็นผู้ยึดมั่นในระบบต่าง ๆ .”1 นักวิจารณ์พิเคราะห์เกือบทั้งหมด2 พยายามจะปรับระบบต่าง ๆ ให้สอดคล้องกัน. ความแตกต่างอยู่ที่สิ่งที่พวกเขามองว่าเป็นความจริงเท่านั้น. ผู้ปกปักรักษาปรัชญานยายะ เช่น อุทัยนาจารย์03 ได้เฝ้ามองมายังปรัชญานยายะ และผู้มีแนวคิดเทวนิยมดังเช่นรามานูชาจารย์04 ที่ถือว่าลัทธิเทวนิยมนั้นเป็นความจริงแท้. สอดคล้องกับจิตวิญญาณของวัฒนธรรมภารตะที่คิดว่ากระแสแนวคิดอันหลากหลายที่ซึมซับผ่านแทรกในแผ่นพื้นธรณีนั้น จะปล่อยเป็นน้ำไหลผ่านลงสู่เพียงหนึ่งน้ำนที จะท่วมท้นกลายเป็นเมืองแห่งพระผู้เป็นเจ้า.
ตั้งแต่แรกเริ่ม ชาวภารตะตระหนักดีว่าความจริงแท้นั้นมีหลายแง่มุม และมุมมองที่แตกต่างกัน ก็มีความจริงแท้ในแง่มุมต่าง ๆ ที่ไม่มีผู้ใดสามารถแสดงออกได้อย่างเต็มที่. ดังนั้นชาวภารตะจึงอดทนและเปิดรับมุมมองอื่น ๆ . เขาไม่หวั่นไหวที่จะยอมรับแม้แต่หลักคำสอนที่เป็นอันตราย ตราบใดที่พวกเขาเหล่าชนภารตะมีหลักตรรกะรองรับ. เขาไม่ยอมให้ความตายบังเกิดขึ้น หากยังสามารถช่วยได้ แม้เพียงจุดเล็ก ๆ เศษเสี้ยวแห่งจารีตประเพณีก็ตาม แต่ก็จะพยายามยอมรับมันให้ได้ทั้งหมด. เราพบกรณีการปฏิบัติที่อดกลั้นเช่นนี้หลายกรณีในระหว่างการศึกษาของเรา. แน่นอนว่ามีอันตรายเกิดขึ้นจากทัศนคติเช่นนี้. บ่อยครั้งที่สิ่งนี้ได้นำเหล่าภารตะคุรุมีทัศคติที่คลุมเครือ ยอมรับอย่างเพิกเฉยเย็นชา และยึดมั่นในลัทธิที่ไร้เหตุผล.
III
บางอย่างที่ต้องจ่ายไปเกี่ยวกับปรัชญาภารตะ
ข้อกล่าวหาหลักที่ต่อต้านปรัชญาภารตะ อาทิ การมองโลกในแง่ร้าย ความหยิ่งยโสดื้อรั้น ความเฉยเมยต่อจริยธรรม และการไม่ก้าวรุดหน้า.
นักวิจารณ์ปรัชญาและวัฒนธรรมภารตะแทบทุกท่าน ต่างวิจารณ์ความมองโลกในแง่ร้ายของปรัชญาและวัฒนธรรมภารตะ.3 อย่างไรก็ตาม เราไม่สามารถเข้าใจ
---------------
1. ดูใน มัวร์02 อ.ส.ด. (อักษรสันสกฤตดั้งเดิม) เล่มที่ 4 บทที่ 1 และ 2.
2. สรรพทรรศนะสามรสยะ (सर्वदर्शनासाम्रस्य - Sarvadarśanasāmrasya) !!??
3. ไชลี่ย์, ในงาน Administrative Problems (หน้าที่ 67), ยืนยันว่าปรัชญาของอินเดียเกิดจาก “ความเกียจคร้านและความปรารถนาที่จะพักผ่อนชั่วนิรันดร์.”
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. อเทวนิยม (atheism) คือ ทรรศนะที่ไม่เชื่อว่ามีพระผู้เป็นเจ้า และเชื่อในกฎธรรมชาติ.
02. มัวร์ (Dr. John Muir) เป็นผู้มีความรู้ในภาษาสันสกฤต ภารตวิทยา และเป็นผู้พิพากษาในอินเดีย {ชาตะ: กลาสโกว์ สก็อตแลนด์ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2353 (ค.ศ.1810) – มรณะ: อดินเบอระ สก็อตแลนด์ 7 มีนาคม พ.ศ.2425 (ค.ศ.1882)} ผลงานสำคัญคือในปี พ.ศ.2404 (ค.ศ.1861) “Original Sanskrit Texts on the Origin and Progress of the Religion and Institutions of India.”
03. อุทัยนาจารย์ (उदयन - Udayana หรือ उदयनाचार्य - Udayanācārya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
04. รามานูชาจารย์ (रामानुज - Rāmānuja) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
.
.
50
ได้ว่าจิตใจของมนุษย์สามารถคาดเดาได้อย่างอิสระและปรับเปลี่ยนชีวิตได้อย่างไร ในเมื่อชีวิตเต็มไปด้วยความเหนื่อยล้าและความรู้สึกสิ้นหวังที่จะเอาชนะ. โดยปริยายแล้ว ขอบเขตและเสรีภาพของความคิดภารตะไม่สอดคล้องกับการมองโลกในแง่ร้ายขั้นสุดยอด. ปรัชญาภารตะเป็นปรัชญาที่มองโลกในแง่ร้ายแล้วไซร้ หากการมองโลกในแง่ร้ายนี้หมายถึงความรู้สึกที่ไม่พึงใจกับสิ่งที่เป็นอยู่หรือมีอยู่. ในความหมายนี้ ปรัชญาล้วนมองโลกในแง่ร้าย. ความทุกข์ในโลกก่อให้เกิดปัญหากับปรัชญาและศาสนา. ระบบศาสนาที่เน้นการไถ่บาปจะแสวงหาหนทางหนีจากชีวิตที่เราดำเนินอยู่บนโลก. แต่ในสาระสำคัญ ความจริงไม่ได้เป็นสิ่งชั่วร้าย. ในปรัชญาภารตะ คำว่า “สัต”01 เดียวกันนี้บ่งบอกถึงทั้งความจริงและความสมบูรณ์แบบ. ความจริงและความดี หรือจะพูดให้ถูกต้องกว่านั้นก็คือ ความเป็นจริงและความสมบูรณ์แบบนั้นไปด้วยกันได้. ความจริงนั้นมีค่าสูงสุดเช่นกัน และนี่คือพื้นฐานของการมองโลกในแง่ดีทั้งหมด. ศาสตราจารย์โบซานเกต์02 เขียนไว้ว่า: "ข้าพเจ้าเชื่อในการมองโลกในแง่ดี แต่ข้าพเจ้าขอเสริมว่าไม่มีการมองโลกในแง่ดีนั้นไม่คุ้มค่าเลยหากมองโลกในแง่ร้ายเกินไปและไปถึงจุดที่เหนือกว่านั้น ข้าพเจ้าเชื่อมั่นว่านี่คือจิตวิญญาณที่แท้จริงของชีวิต และถ้าผู้ใดเห็นว่ามันเป็นอันตราย และเป็นข้ออ้างในการยอมจำนนต่อความชั่วร้ายโดยไม่มีเหตุผล ข้าพเจ้าขอตอบว่าความจริงทั้งปวงที่ละเอียดถี่ถ้วนมีความเสี่ยงที่จะนำไปปฏิบัติ."1 นักคิดชาวภารตะต่างมองโลกในแง่ร้าย เพราะมองว่าระเบียบโลกเป็นสิ่งที่ชั่วร้ายและโกหกหลอกลวง พวกเขามองโลกในแง่ดีเพราะพวกเขารู้สึกว่ามีทางออกจากระเบียบโลกโดยจะเข้าไปสู่ขอบเขตของความจริง ซึ่งก็คือความดีด้วยเช่นกัน.
กล่าวกันว่าปรัชญาภารตะนั้นไม่มีอะไรเลย นอกจากหลักคำสอนที่ยึดถือกัน และปรัชญาที่แท้จริงนั้นไม่สามารถดำรงอยู่ได้หากปราศจากหลักคำสอนที่ยึดถือกัน. การศึกษาแนวคิดของชาวภารตะจะเป็นคำตอบสำหรับข้อกล่าวหานี้. ระบบของปรัชญาจำนวนมากกล่าวถึงปัญหาของความรู้ ต้นกำเนิด และความถูกต้องของความรู้เป็นเบื้องต้นในการศึกษาปัญหาอื่น ๆ . เป็นความจริงที่พระเวทหรือศรุติ04 นั้น โดยทั่วไปแล้วถือว่าเป็นแหล่งความรู้ที่น่าเชื่อถือ. แต่ปรัชญาจะกลายเป็นลัทธิที่ยึดมั่นถือมั่นก็ต่อเมื่อข้ออ้างในพระเวทถูกมองว่าเหนือกว่าหลักฐานของประสาทสัมผัสและข้อสรุปของเหตุผล.
---------------
1. อุดมคติทางสังคมและสากล (Social and International Ideas), หน้าที่ 43 เปรียบเทียบหรือข้อมูลทางบรรณานุกรมของโชเพินเฮาเออร์03 "การมองโลกในแง่ดีนั้น เมื่อไม่ใช่แค่คำพูดโดยไม่ได้คิดของผู้ที่ไม่พูดอะไรเลย นอกจากคำพูดที่อยู่ใต้หน้าผากของพวกเขา ไม่เพียงแต่จะดูไร้สาระเท่านั้น แต่ยังเป็นวิธีคิดที่ชั่วร้ายจริง ๆ เป็นการเยาะเย้ยมนุษยชาติที่ทุกข์ยากขมขื่นอย่างเกินบรรยาย"
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. สัต (सत् - Sat) - มีอยู่ ดำรงอยู่ จริง จำเป็น ใช่แล้ว เหมาะสม ดีที่สุด น่านับถือ.
02. ศาสตราจารย์ เบอร์นาร์ด โบซานเกต์ (Professor Bernard Bosanquet) ชาตะ 14 มิ.ย. พ.ศ.2391 (ค.ศ.1848) มรณะ 8 ก.พ. พ.ศ.2466 (ค.ศ.1923) ท่านเป็นนักปรัชญาสำนักอังกฤษและนักทฤษฎีทางการเมือง งานของท่านมีอิทธิพลต่อระบบการเมืองและนโยบายด้านสังคม.
03. อาร์ทัวร์ โชเพินเฮาเออร์ (Arthur Schopenhauer) ชาตะ 22 ก.พ. พ.ศ.2331 (ค.ศ.1788) มรณะ 21 ก.ย. พ.ศ.2403 (ค.ศ.1860) เป็นนักปรัชญาชาวเยอรมันที่เป็นที่รู้จักกันดีในความแจ่มแจ้งทางปรัชญาและทุทรรศนนิยมของความไม่มีพระเจ้า เมื่ออายุ 25 ปีโชเพินเฮาเออร์พิมพ์ปริญญานิพนธ์ มูลบัญญัติสี่ประการของเหตุผล (Über die vierfache Wurzel des Satzes vom zureichenden Grunde) ที่เป็นปรัชญาที่พิจารณาคำถามที่ว่าเหตุผลเพียงอย่างเดียวจะสามารถให้คำตอบเกี่ยวกับโลกได้หรือไม่ งานชิ้นที่มีอิทธิพลที่สุดของโชเพินเฮาเออร์ Die Welt als Wille und Vorstellung (The World as Will and Representation) เน้นบทบาทของแรงบันดาลใจ (motivation) ของมนุษย์ที่โชเพินเฮาเออร์เรียกว่า "เจตจำนง" (Will) การวิจัยของโชเพินเฮาเออร์นำไปสู่การสรุปว่าความต้องการทางอารมณ์, ทางร่างกาย และทางเพศ เป็นสิ่งที่ไม่อาจจะตอบสนองได้อย่างเต็มที่ ฉะนั้นโชเพินเฮาเออร์จึงนิยมวิถีชีวิตที่ลดความต้องการของมนุษย์ เช่น การบำเพ็ญเพียร การปฏิเสธตัวเอง ที่คล้ายคลึงกับปรัชญาของศาสนาพุทธและเวทานตะ.
04. ศรุติ (श्रुति - śruti) สิ่งที่ได้ยินมา - what was heard รายละเอียดดูเพิ่มเติมในหน้าที่ 5 ของ B01. โลกของมหาฤๅษีวาลมีกิ: ภูมิหลังและจักรวาลของรามายณะ รวมทั้งการแปล.
.
.
51
คำกล่าวในพระเวทที่เป็น อาปตวจนะ01 หรือคำกล่าวของปราชญ์ซึ่งเราจำต้องยอมรับ หากเรามั่นใจว่าปราชญ์เหล่านั้น มีวิธีที่ดีกว่าเราในการตัดสินประเด็นที่กำลังพิจารณาอยู่. โดยทั่วไปแล้ว ความจริงของพระเวทเหล่านี้ หมายถึงถึงประสบการณ์ของผู้พยากรณ์ ซึ่งการตีความเป็นจริงอย่างมีเหตุผลจะต้องคำนึงถึง ประสบการณ์โดยเฉพาะสัญชาตญาณเหล่านี้เป็นสิ่งที่มนุษย์ทุกคนสามารถสัมผัสได้ หากพวกเขาปรารถนาเท่านั้น.1 การเรียกร้องถึงพระเวทนั้นไม่เกี่ยวข้องกับการอ้างถึงมาตรฐานพิเศษทางปรัชญาใด ๆ . หลักธรรมสำหรับคนธรรมดาสามัญนั้นก็คือประสบการณ์ของผู้มีใจบริสุทธิ์. เป็นความจริงที่ว่า เมื่อเราไปถึงขั้นของข้อคิดเห็นที่มีขึ้นภายหลัง เราจะมีสถานะความเชื่อทางปรัชญาที่ถูกต้อง เมื่อการคาดเดาได้กลายเป็นการปกป้องหลักคำสอนที่ได้รับการยอมรับในเชิงวิชาการ. ระบบก่อนหน้านี้ ก็เรียกตนเองว่าเป็นนักวิพากษ์วิจารณ์และก็อ้างตนว่าเป็นผู้ให้ความเห็นเกี่ยวกับคัมภีร์เก่า แต่ไม่เคยมีแนวโน้มเลยที่พวกเขาจะเป็นนักปราชญ์ เนื่องจากอุปนิษัทที่พวกเขามองหาแรงบันดาลใจนั้นมีหลายแง่มุม.2 หลังจากความขัดแย้งทางปรัชญาในพุทธศตวรรษที่ 13-14 (คริสต์ศตวรรษที่แปด) ได้กลายเป็นประเพณีและมีลักษณะทางปรัชญา และเราก็พลาด (ประเด็นด้าน) เสรีภาพในยุคก่อนหน้า. เหล่าผู้สถาปนาสำนักความคิดต่าง ๆ นั้น ได้รับการยกย่องให้เป็นนักบุญ ดังนั้นการกังขาในความคิดเห็นของเขาดูจึงถือเป็นการดูหมิ่นศาสนาและไร้ศีลธรรม. หลักการพื้นฐานจะต้องได้รับการสรุปในครั้งเดียวและตลอดไป และหน้าที่ของคุรุคือถ่ายทอดความเชื่อต่าง ๆ ของสำนักความคิด โดยต้องมีการเปลี่ยนแปลงตามที่สมองของคุรุสามารถสั่งการได้และตามยุคสมัย. เรามีข้อโต้แย้งที่สดใหม่สำหรับข้อสรุปที่ได้คาดเดาไว้ล่วงหน้า วิธีแก้ปัญหาใหม่ ๆ และการรังสรรค์ของเก่าขึ้นมาใหม่ โดยมีการเปลี่ยนแปลงเล็กน้อยในส่วนหน้าหรือบิด (เบือน) ด้วยวิภาษวิธีหรือเกี่ยวกับการจาระไนเหตุผล. มีการทำสมาธิที่เกี่ยวกับปัญหาชีวิตที่ลึกซึ้งน้อยลง และอภิปรายเกี่ยวกับปัญหาที่เป็นประดิษฐ์มากขึ้น. สมบัติพัสถานประเพณีที่เรามีอยู่เดิมนั้นอุดตันเราด้วยความมั่งคั่งอันเป็นภาระ และปรัชญาก็หยุดเคลื่อนไหวและบางครั้งก็ทำให้หายใจแทบไม่ออกเลย. มีข้อกล่าวหาว่าไร้ประโยชน์ที่ถูกยกขึ้นโดยต่อปรัชญาภารตะทั้งมวล อาจมีประโยชน์บางประการเมื่อนำไปประยุกต์กับถ้อยคำที่ฟุ่มเฟือยของเหล่านักวิพากษ์วิจารณ์ ผู้ซึ่งไม่ได้เป็นลูกศิษย์ที่ได้รับแรงบันดาลใจแห่งชีวิตและความงดงามที่เหล่าปราชญ์รุ่นก่อนเป็น แต่นักวิภาษวิธีที่เชี่ยวชาญที่ตระหนักถึงพันธกิจของตนต่อมนุษยชาติ. ทว่าแม้ภายใต้ความชราอันเป็นเปลือกกระพี้ที่มิอาจหลีกเลี่ยงได้นั้น
---------------
1. ดูใน S.B.V.S., หนังสือหายากของ V.S. (Sacred Book of V.S.), บทที่ 3 บรรพที่ 2 บรรทัดที่ 24.
2. วิศวโตมุกคา02
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. อาปตวจนะ (आप्तवचन - āptavacana) หมายถึง การได้รับข้อความ หรือ สิทธิอำนาจ การเปิดเผย.
02. วิศวโตมุกคา (विश्वतोमुखा - Viśvatomukhāḥ) หันหน้าไปทางโลก - World-facing (สู่โลกอันเป็นโลกียะ).
1.
2.
52
จิตวิญญาณยังคงอ่อนเยาว์ และจากนั้นก็ผลิแตกออกและแตกหน่อออกมาเป็นสิ่งสดเขียวและอ่อนโยน. มีบุคคลเช่น ศังกราจารย์ หรือ มาธวะ01 ผู้เรียกตนว่านักวิจารณ์ (อรรกถาจารย์) กระนั้นก็ยังสามารถซึมซาบหลักธรรมทางจิตวิญญาณที่กำกับการเคลื่อนไหวของโลกได้.
มักมีการโต้แย้งว่าปรัชญาภารตะนั้น ไม่มีจริยธรรม. “ในทางปฏิบัติแล้ว ไม่มีปรัชญาทางจริยธรรมใดเลยที่อยู่ในพรมแดนแนวความคิดของชาวฮินดู.”1 อย่างไรก็ตาม ไม่สามารถยืนยันข้อกล่าวหานี้ได้ ความพยายามที่จะเติมเต็มทั้งชีวิตด้วยพลังแห่งจิตวิญญาณนั้นเป็นเรื่องปกติ. ถัดไปจากหมวดหมู่ของความจริงแท้แล้ว ธรรมะเป็นแนวคิดที่สำคัญที่สุดของชาวภารตะ. ศาสนาอันมีเนื้อหาเกี่ยวกับจริยธรรมที่แท้จริงก็คือ พระพุทธศาสนา ศาสนาเชน และศาสนาฮินดูก็ไม่ได้ด้อยกว่าศาสนาอื่น. ความสมบูรณ์ทางจริยธรรมเป็นก้าวแรกสู่ความรู้อันศักดิ์สิทธิ์.
ที่มา: https://storylog.co/story/590d83323a2d222a22214e2e, วันที่เข้าถึง 10 พฤศจิกายน 2564.
.
กล่าวกันว่าปรัชญาในภารตะยังคงสถิตนิ่ง แสดงถึงกระบวนการอันมิรู้จบสิ้นในการนวดบดฟางเก่า ๆ . “ตะวันออกที่ไม่เปลี่ยนแปลง” นั้น หมายความว่าเวลาของภารตะได้หยุดโบยบินและยังคงนิ่งอยู่ตลอดไป. หากมันหมายความว่ามีอัตลักษณ์พื้นฐานอยู่ในปัญหาต่าง ๆ ดังนั้นความไม่รุดก้าวไปข้างหน้าประเภทนี้เป็นคุณลักษณะทั่วไปของการพัฒนาทางปรัชญาทั้งหมด. มีปัญหาเดิม ๆ ของพระผู้เป็นเจ้า เสรีภาพ และความเป็นอมตะ และวิธีแก้ปัญหาเดิม ๆ ที่ไม่น่าพอใจ เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำเล่าตลอดหลายศตวรรษ. แม้ว่ารูปแบบของปัญหาจะเหมือนเดิม แต่เนื้อหาสาระตัวปัญหาได้เปลี่ยนไป. มีความแตกต่างกันทั้งหมดในโลกระหว่างพระผู้เป็นเจ้าในบทสวดของพระเวทกำลังดื่มโสม02 กับความสมบูรณ์ของศังกราจารย์. สถานการณ์ที่ปรัชญาเป็นคำตอบนั้นจะต้องเกิดขึ้นใหม่ในแต่ละยุคสมัย และความพยายามที่จะจัดการกับสถานการณ์แบบนี้จำเป็นต้องมีการปรับตัวปรัชญาให้ใหม่ไปด้วย. หากการคัดค้านหมายความว่าไม่มีความแตกต่างเชิงพื้นฐานมากนัก ระหว่างวิธีการแก้ปัญหาที่ได้ให้ไว้ในพระคัมภีร์เก่าแก่ของภารตะกับงานเขียนด้านศาสนาคริสต์ต่าง ๆ ของเพลโต นั่นก็แสดงว่าพระวิญญาณสากลซึ่งเปี่ยมด้วยความรักองค์เดียวกันนี้ นาน ๆ ครั้งได้ส่งวรสารและเปล่งสุรเสียงออกมา. เรื่องราวศักดิ์สิทธิ์อันเป็นแก่นสารได้ไหลชโลมลงมาสู่เราครั้งเก่ากาลในยุคต่าง ๆ โดยมีความสมดุล มีสีสันที่แตกต่างกันไปตามเชื้อชาติและประเพณี. หากสิ่งนี้หมายถึงการมีการคารวะต่ออดีตในระดับหนึ่ง ซึ่งผลักดันให้ปราชญ์ภารตะเทไวน์ใหม่ลงในขวดเก่า ซึ่งเราได้เกริ่นไปแล้วว่านี่
---------------
1. ฟาควาร์, วารสารฮิบเบิร์ต, ตุลาคม พ.ศ.2464, หน้า 24.
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. มาธวะ (माधव - Mādhava) แปลว่า ผู้นำมาซึ่งฤดูใบไม้ผลิ และเป็นอีกฉายาหนึ่งของพระกฤษณะ (कृष्ण - Kṛṣna).
02. โสม (सोम - Soma - sóma) ในวัฒนธรรมพระเวทโบราณของภารตะ โสมถือเป็นเครื่องดื่มศักดิ์สิทธิ์และเป็นเทพเจ้าด้วย โสมน่าจะเป็นน้ำผลไม้ที่ทำจากพืชบนภูเขาหรือพืชที่ชื่อฮาโอมา (Haoma - เป็นพืชศักดิ์สิทธิ์ของผู้นับถือลัทธิบูชาไฟ - โซโรแอสเตอร์ - Zoroastrianism - และต่อมาในวัฒนธรรมของชาวเปอร์เซีย และปกรณัม) พระเวทกล่าวถึงโสมอย่างกว้างขวาง โดยมีบทสวดสรรเสริญคุณสมบัติของโสมหลายบท เชื่อกันว่าโสมมีพลังศักดิ์สิทธิ์ โดยสามารถให้ภาพนิมิตและมอบความเป็นอมตะเมื่อดื่มเข้าไป นักวิชาการบางคนเสนอว่าโสมเป็นยาที่กระตุ้นประสาท ซึ่งอาจสกัดมาจากพืชเอฟีดรา (Ephedra - เป็นพืชตระกูลไม้พุ่ม มีหลายสายพันธุ์ ครอบคลุมพื้นที่ทางตะวันตกเฉียงใต้ของอเมริกาเหนือ ยุโรปตอนใต้ แอฟริกาตอนเหนือ เอเชียตะวันตกเฉียงใต้และเอเชียกลาง จีนตอนเหนือ และอเมริกาใต้ด้านตะวันตก).
1.
2.
53
เป็นลักษณะเฉพาะของจิตใจชาวภารตะ. วิถีที่จะเติบโตก็คือการนำสิ่งดี ๆ ทั้งหมดที่ผ่านมาแล้วมาเพิ่มเสริมสิ่งใหม่ ๆ เข้าไป. นี่คือการสืบสานความเชื่อของบรรพชนและดัดแปลงไปตามจิตวิญญาณแห่งกาลเวลา. หากความคิดภารตะเป็นเรื่องลม ๆ แล้ง ๆ เพราะไม่คำนึงถึงความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ ก็ถือเป็นความไร้ประโยชน์ซึ่งสิ่งเก่า ๆ ทั้งหมดมีอยู่ในสายตาของสิ่งใหม่ ๆ . การพัฒนาทางวิทยาศาสตร์ไม่ได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในสาระสำคัญของปรัชญามากเท่ากับวิพากษ์วิจารณ์นี้. ทฤษฎีที่ปฏิวัติในวงการทางวิทยาศาสตร์อย่างด้านวิวัฒนาการทางชีววิทยาและความสัมพันธ์ทางกายภาพนั้น ไม่ได้ทำลายหลักปรัชญาต่าง ๆ ที่ได้รังสรรค์ขึ้นแต่อย่างใด แต่เพียงยืนยันว่ามีสาขาวิทยาการใหม่ ๆ เกิดขึ้น.
ข้อกล่าวหาถึงความไม่ก้าวหน้าหรือหรือความนิ่งเฉย จะเกิดขึ้นกับเราในขั้นตอนที่มีนักวิพากษ์วิจารณ์ที่ยิ่งใหญ่ท่านแรกได้วิจารณ์ขึ้น. งานในอดีตจะหนักอึ้งขึ้น ความคิดริเริ่มถูกระงับ และผลงานของเหล่าปราชญ์ เทียบได้กับงานของปราชญ์ในยุคกลาง ที่มีความเคารพต่ออำนาจและประเพณีในแบบเดียวกัน และการรุกคืบของอคติทางเทววิทยาแบบเดิม ๆ ก็เริ่มต้นขึ้น. ปราชญ์ภารตะสามารถทำได้ดีกว่านี้หากมีอิสระมากขึ้น. เพื่อให้การพัฒนาทางด้านปรัชญาก้าวหน้าต่อไป จำต้องรักษากระแสพลังสร้างสรรค์ให้ไหลเวียนอย่างต่อเนื่อง จึงต้องเชื่อมโยงกับกระแสชีวิตที่สามารถเอื้ออำนวยอิสระทางความคิดที่แท้จริงได้. ซึ่งบางทีภารตะปรัชญาที่สูญเสียความแข็งแกร่งและพลัง เมื่อเผชิญกับความพ่ายแพ้ทางการเมือง ก็อาจได้รับแรงบันดาลใจและแรงกระตุ้นใหม่ ๆ จากยุคที่เพิ่งจะเริ่มขึ้นต้น. หากภารตะปราชญ์ผสมผสานความรักของสิ่งเก่ากาลเข้ากับความกระหายในสิ่งที่เป็นความจริง ภารตะปรัชญาอาจมีอนาคตที่รุ่งโรจน์ไม่แพ้อดีต.
.
.
IV
คุณค่าของการศึกษาภารตะปรัชญา
มันไม่ได้เป็นเพียงชิ้นส่วนของการสำรวจโบราณวัตถุ ซึ่งความคิดของภารตะนั้นควรค่ากับการศึกษา. แต่ยังรวมถึงการคาดการณ์ของปราชญ์ท่านใดท่านหนึ่งหรือความคิดในยุคก่อน ๆ ด้วย. ความคิดใด ๆ ที่เคยทำให้ผู้คนสนใจนั้นไม่มีวันสูญเสียความมีชีวิตชีวาไปโดยสิ้นเชิง. ในความคิดของชาวอารยันในยุคพระเวท เราจะพบเห็นถึงการต่อสู้ภายในจิตใจอันทรงพลัง
1.
2.
54
กับปัญหาสูงสุดที่มนุษย์ใช้ความคิดเผชิญ. จากคำกล่าวของเฮเกล: “ในความหมายที่แท้จริงแล้ว ประวัติศาสตร์ของปรัชญานั้นไม่ได้เกี่ยวข้องกับอดีต แต่อยู่กับนิรันดร์และตามความเป็นจริงปัจจุบัน และผลลัพธ์ที่ได้นั้นดูคล้ายคลึงกัน ไม่ใช่พิพิธภัณฑ์ที่เก็บรวบรวมความผิดปกติทางสติปัญญาของมนุษย์ แต่เป็นวิหารของเทพเจ้าที่แสดงลำดับขั้นต่าง ๆ ของตรรกะที่อยู่ภายในความคิดของเหล่ามวลมนุษยชาติ”.1 ประวัติความคิดของภารตะนั้นไม่ใช่สิ่งที่เห็นในตอนแรก ซึ่งเป็นเพียงลำดับความคิดล่องลอยที่ดำเนินตามกันอย่างรวดเร็ว.
ช่างง่ายดายที่จะนำปรัชญาไปล้อเล่น เนื่องจากสำหรับผู้ที่พอใจกับการใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางสิ่งที่ต้องใช้ความรู้สึกและความคิดอย่างไม่รอบคอบ ปัญหาทางปรัชญาจะดูไม่จริงและมีกลิ่นอายของความไร้สาระ. นักวิจารณ์ที่เป็นปรปักษ์มองว่าการโต้แย้งทางปรัชญา เป็นการใช้ตรรกะที่สิ้นเปลือง และหลอกลวงทางปัญญาที่เกี่ยวข้องกับปริศนาเช่น "ไก่กับไข่อย่างไหนเกิดก่อนกัน"2 ปัญหาต่าง ๆ ที่กล่าวถึงในภารตะปรัชญา ได้สร้างความงุนงงให้กับมนุษย์มาตั้งแต่สมัยโบราณ แม้ว่าจะไม่เคยได้รับการแก้ไขให้เป็นที่พอใจแก่ทุกคนก็ตาม. ดูเหมือนว่าจะมีความต้องการหรือความปรารถนาอันสำคัญยิ่งของมนุษย์ที่จะรู้จักธรรมชาติของจิตวิญญาณและพระผู้เป็นเจ้า. เมื่อใดก็ตามที่ผู้ช่างคิดไตร่ตรองถึงความจริงที่ว่าตนเองถูกพัดพาไปอย่างไม่หยุดหย่อนในเส้นทางแห่งการเกิดและการตาย กระแสแห่งชีวิตที่ไหลขึ้นอย่างไม่หยุดยั้ง ซึ่งไหลไปข้างหน้าและข้างบนอย่างไม่หยุดยั้ง เขาก็อดไม่ได้ที่จะตั้งคำถามว่า จุดประสงค์ของทั้งหมดนี้คืออะไร นอกเหนือไปจากเหตุการณ์เล็ก ๆ น้อย ๆ ที่คอยกวนใจระหว่างทาง ปรัชญาไม่ได้เป็นเพียงความแตกต่างทางเชื้อชาติของภารตะ ทว่าเป็นความสนใจใคร่รู้ของมนุษย์.
หากเราละทิ้งปรัชญาที่เราเชี่ยวชาญแล้วไซร้ อาจเป็นเรื่องไร้ประโยชน์ ในภารตะ เราก็จะพบการพัฒนาทางความคิดที่เป็นตรรกะที่ดีที่สุดอย่างหนึ่งในภารตะ. งานของภารตะปราชญ์นั้นมีคุณค่ายิ่งกต่อการพัฒนาความรู้ของมนุษย์ จนเราตัดสินว่าผลงานของเหล่าปราชญ์นี้ว่าคู่ควรแก่การศึกษา แม้ว่าเราจะพบข้อผิดพลาดอย่างชัดแจ้งก็ตาม. หากมีความคิดอันหลอกลวงที่ทำลายปรัชญา ก็ควรละทิ้งไปเสีย. ท้ายที่สุดแล้ว ความจริงอันถาวรที่เหลืออยู่ซึ่งอาจได้รับการยอมรับว่า
---------------
1. ตรรกะ, หน้าที่ 137., การแปลของวอลเลซ.
2. ท้ายที่สุดแล้ว คำถามนี้ไม่ได้เป็นเรื่องไร้สาระหรือไร้เดียงสาอย่างที่คิด. ดูได้ในหนังสือ 'โชคหรือเล่ห์เหลี่ยม' ของ ซามวล บัตเลอร์ .
.
.
55
มีส่วนสนับสนุนที่ทรงประสิทธิผลต่อความคิดของมนุษย์ แม้แต่เรื่องที่เกี่ยวกับนักคิดที่มีชื่อเสียงที่สุดของโลกตะวันตก เช่น เพลโตและอริสโตเติล ก็ไม่ได้มากมายอะไร. เป็นเรื่องง่ายที่จะยิ้มให้กับคำปราศัยอันวิจิตรงดงามของเพลโต หรือลัทธิความเชื่อที่น่าเบื่อหน่ายของเดส์คาร์ต์ส์01 หรือประสบการณ์เชิงประจักษ์อันแห้งผากของฮูม02 หรือความขัดแย้งอันน่าสับสนของเฮเกล03 แต่ถึงกระนั้นก็ไม่มีข้อสงสัยว่าเราได้ประโยชน์จากการศึกษาผลงานของเหล่าปราชญ์ตะวันตกนี้. ถึงกระนั้น แม้ความจริงอันสำคัญยิ่งของนักคิดชาวภารตะเพียงไม่กี่ประการเท่านั้นที่หล่อหลอมประวัติศาสตร์ของจิตใจมนุษย์ แต่ก็มีการสังเคราะห์ทั่วไปถึงแนวคิดที่เป็นระบบที่หยิบยกขึ้นมาโดย บาทรายณะ04 หรือ ศังกราจารย์ ซึ่งจะยังคงเป็นจุดสังเกตของความคิดมนุษย์และอนุสรณ์สถานของอัจฉริยภาพของมนุษย์.1
สำหรับผู้ศึกษาชาวภารตะที่ได้ศึกษาภารตะปรัชญาเพียงอย่างเดียวนั้น ก็สามารถให้มุมมองที่ถูกต้องเกี่ยวกับอดีตของภารตประเทศได้. ในปัจจุบันนี้ ชาวฮินดูโดยทั่วไปมองว่าระบบในอดีตของตน ไม่ว่าจะเป็น พระพุทธศาสนา อทไวตะ ทไวตะ นั้น ล้วนมีค่าควรและยอมรับด้วยเหตุผลเท่าเทียมกัน. ผู้รังสรรค์ระบบเหล่านี้ (ระบบปรัชญาทั้งหก หรือ ษาฑทรรศนะ) ได้รับการบูชาราวกับเป็นพระผู้เป็นเจ้า. การศึกษาปรัชญาอินเดียจะนำไปสู่การคลี่คลายสถานการณ์ การรับเอาเจตคติที่สมดุลมากขึ้น และการปลดปล่อยจิตใจจากความรู้สึกกดดันเกี่ยวกับความสมบูรณ์แบบของทุกสิ่งที่มีแต่เก่ากาล. อิสรภาพจากพันธนาการของการมีอำนาจนี้ เป็นอุดมคติที่ควรค่าแก่การมุ่งมั่น. เมื่อปัญญาที่ถูกกดขี่ได้รับอิสรภาพ ความคิดริเริ่มและความพยายามสร้างสรรค์ก็อาจเกิดขึ้นได้อีกครั้ง. การได้ทราบรายละเอียดเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ยุคแรกของประเทศ
---------------
1. มีนักวิชาการชาวตะวันตกหลายท่านได้ตระหนักถึงคุณค่าของภารตะปรัชญา. "ในทางกลับกัน เมื่อเราได้ศึกษาความตั้งใจถึงกระแสความคิดทางกวี และปรัชญาตะวันออกด้วยความสนใจแล้ว ซึ่งเหนือสิ่งกว่าของภารตะทั้งหมด ซึ่งเริ่มแพร่กระจายไปทั่วยุโรป เราจะพบว่ามีความจริงแท้มากมายและความจริงแท้ที่ลึกซึ้งมาก และมีความแตกต่างอย่างมากกับผลงานที่ต่ำต้อยซึ่งบางครั้งอัจฉริยภาพของยุโรปหยุดชะงักอยู่ เราจึงถูกบังคับให้คุกเข่าต่อหน้าความคิดของตะวันออก และมองเห็นดินแดนแห่งปรัชญาสูงสุดอันเป็นเปลของเผ่าพันธุ์มนุษย์แห่งนี้" (วิคเตอร์ คูซิน). "หากข้าพเจ้าจะถามตัวเองจากวรรณกรรมใดที่พวกเราในยุโรปหล่อหลอมมาโดยอาศัยความคิดของชาวกรีกและโรมันเป็นหลัก และเจากกลุ่มเซมิติกกลุ่มหนึ่ง ก็คือชาวยิว จะสามารถดึงเอาแนวทางแก้ไขที่จำเป็นที่สุดมาใช้เพื่อทำให้ชีวิตภายในของเรามีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น ครอบคลุมมากขึ้น เป็นสากลมากขึ้น ซึ่งอันที่จริงแล้ว เพื่อให้เป็นมนุษย์ที่แท้ ชีวิตไม่ใช่แค่ชีวิตนี้เท่านั้น แต่เป็นชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไปและเป็นนิรันดร์ - ข้าพเจ้าขอชี้ไปที่ภารตะอีกครั้ง" (มัคส์ มึลเลอร์).05 "ในบรรดาชาติที่ครอบครองปรัชญาและอภิปรัชญาท้องถิ่น ควบคู่ไปกับการชื่นชอบมาแต่เดิมในการแสวงหาปรัชญานี้ เช่นในเยอรมนีปัจจุบันก็มีการแสดงอันเป็นคุณลักษณะเฉพาะ และในสมัยโบราณก็มีความน่าภาคภูมิใจของกรีก ฮินดูสถานถือเป็นอันดับแรกในช่วงเวลาหนึ่ง" (อ้างแล้ว.).
มัคส์ มึลเลอร์ Max Müller (Friedrich Max Müller) ที่มา: sriramakrishna.in, วันที่เข้าถึง 27 พฤศจิกายน 2564.
นักอักษรศาสตร์ และนักบูรพคดีศึกษา ชาวเยอรมัน (6 ธันวาคม พ.ศ.2366 - 28 ตุลาคม พ.ศ.2443) .
02. เดวิด ฮูม (David Hume) รายละเอียดดูใน D02. เดวิด ฮูม.
03. เกออร์ก เฮเกล (Georg Hegel) รายละเอียดดูใน D11. เกออร์ก เฮเกล.
04. บาทรายณะ (बादरायण - Bādarāyaṇa) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
05. มัคส์ มึลเลอร์ (Max Müller or Friedrich Max Müller) ซึ่งพระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป) เรียกท่านว่า "โมกษะมูลาจารย์", ที่มา: ส.ธรรมยศ จากหนังสือ "REX SIMEN SIUM หรือ พระเจ้ากรุงสยาม" หน้าที่ 23 สำนักพิมพ์ศรีปัญญา, นนทบุรี, พิมพ์ครั้ง พ.ศ.2563
.
.
56
อาจเป็นความพึงพอใจที่น่าเศร้าสำหรับคนภารตะในปัจจุบัน. ชายชราจะปลอบใจตนด้วยเรื่องราวในวัยเด็ก และวิธีที่จะลืมปัจจุบันที่เลวร้ายด้วยการอ่านถึงสิ่งที่งดงามต่าง ๆ ในอดีต.
1.
2.
V
ช่วงเวลาแห่งความคิดของชาวภารตะ
จำเป็นที่จะต้องให้เหตุผลบางประการสำหรับชื่อ "ปรัชญาอินเดีย หรือภารตปรัชญา" เมื่อเรากำลังถกถึงปรัชญาของชาวฮินดูที่แตกต่างจากชุมชนอื่น ๆ ที่มีที่ทางในภารตวรรษเช่นกัน. เหตุผลที่ชัดเจนที่สุดคือการใช้กันทั่วไป. ชาวภารตะส่วนใหญ่ในทุกวันนี้เป็นชาวฮินดู. และเราสนใจในประวัติศาสตร์ของชาวภารตะที่คิดขึ้นจนถึงราวพุทธศักราช 1500-1600 หรือหลังจากนั้นไม่นาน เมื่อโชคชะตาของชาวฮินดูเชื่อมโยงกับโชคชะตาของผู้ที่ไม่ใช่ชาวฮินดูมากขึ้นเรื่อย ๆ .
การพัฒนาความคิดของภารตะอย่างต่อเนื่อง ทำให้ผู้คนต่าง ๆ ในแต่ละยุคสมัยต่างได้รับพรสวรรค์ ทว่าพลังแห่งจิตวิญญาณของภารตะก็มีอิทธิพลต่อพวกเขาด้วยเช่นกัน. เป็นไปไม่ได้ที่เราจะแน่ใจถึงพัฒนาการตามลำดับเหตุการณ์ที่แน่นอนได้ แม้ว่าเราจะพยายามมองความคิดของภารตะจากมุมมองทางประวัติศาสตร์ก็ตาม. หลักคำสอนของสำนักแนวคิดแต่ละแห่งนั้น มีความสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมและต้องนำมาพิจารณาร่วมกัน. มิฉะนั้นหลักคำสอนนั้นก็จะไม่มีคุณค่าสำหรับเราอีกต่อไป และก็จะกลายเป็นประเพณีที่ดับสูญไปแล้ว. ระบบปรัชญาแต่ละระบบเป็นคำตอบสำหรับคำถามในเชิงบวก ที่ยุคสมัยตั้งคำถามกับตัวมันเอง และเมื่อมองจากมุมมองของมันเอง ก็จะเห็นความจริงบางอย่าง. ปรัชญาไม่ใช่ชุดของข้อเสนอที่ได้สรุปไว้หรือเป็นการเข้าใจที่ผิดพลาด แต่เป็นการแสดงออกและวิวัฒนาการทางจิตใจที่เราต้องดำรงอยู่ และที่เราต้องอยู่ในนั้น หากเราต้องการทราบว่าระบบต่าง ๆ หล่อหลอมขึ้นได้อย่างไร. เราต้องตระหนักถึงความเป็นปึกแผ่นของปรัชญากับประวัติศาสตร์ ชีวิตที่มีภูมิปัญญากับสภาพสังคม1. วิธีการทางประวัติศาสตร์กำหนดให้เรา
---------------
1. ในภาพของวอลเตอร์ แพเตอร์นั้น. "เมื่อเห็นต้นสนที่บิดเบี้ยวประหลาด ซึ่งน่าจะเป็นสิ่งแปลก ๆ ในธรรมชาติบนสนามหญ้าในประเทศอังกฤษ หากเราลองคิดดูดี ๆ จะเห็นว่า ต้นสนต้นนี้เติบโตท่ามกลางกระแสน้ำอันเชี่ยวกรากของเทือกเขาอัลไพน์ที่คอยหล่อหลอมให้ต้นสนนี้เติบโต ซึ่งแท้จริงแล้วเป็นสิ่งมีชีวิตที่จำเป็น เป็นตรรกะของความเหมาะสม เมื่อพวกมันสัมพันธ์กันอย่างเหมาะสมกับสภาวะแวดล้อมรอบ ๆ พวกมัน ซึ่งแท้จริงแล้วพวกมันเป็นส่วนหนึ่งของสภาพแวดล้อม" (เพลโต และเพลโตนิยม, หน้าที่ 10).
.
.
57
ไม่เข้าในการโต้เถียงของสำนักแนวคิด แต่ติดตามการพัฒนาด้วยความเย็นชาและเคร่งครัด.
แม้ว่าเราจะตระหนักถึงความสำคัญอันมหาศาลของมุมมองทางประวัติศาสตร์ แต่เราก็รู้สึกเสียใจที่เนื่องมาจากการละเลยลำดับเหตุการณ์ของงานเขียนแทบทั้งหมด เราจึงไม่สามารถระบุวันที่อันสัมพันธ์กันของระบบได้อย่างแม่นยำ. ธรรมชาติของชาวภารตะโบราณนั้นไม่มีประวัติศาสตร์หรืออาจเป็นปรัชญาที่สุดโต่ง จนทำให้เรารู้จักภารตะปรัชญามากกว่าตัวปราชญ์เองเสียอีก. ตั้งแต่สมัยที่สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าประสูติแล้วนั้น ลำดับเหตุการณ์ของภารตะก็มีพื้นฐานที่มั่นคงยิ่งขึ้น. รุ่งอรุณแห่งพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นพร้อมกับการขยายอำนาจของพวกเปอร์เซียไปยังแถบลุ่มน้ำสินธุ (The Indus) ภายใต้ราชวงศ์อคีเมนิเด (Achæmenidæ - ออกเสียง ak′ē-men′i-dē) ในเปอร์เซีย. กล่าวกันว่าศาสนาพุทธเป็นแหล่งความรู้ที่เก่าแก่ที่สุดของภารตะทางตะวันตกที่ได้รับจากเฮคาเตอุส01 และเฮโรโดตุส02.
ต่อไปนี้ขอแบ่งภารตะปรัชญาอย่างกว้าง ๆ ไว้ดังนี้:
(1) ยุคพระเวท (957-57 ปีก่อนพุทธศักราช หรือ 1500 ปีก่อนคริสตกาล - 600 ปีก่อนคริสตกาล) ซึ่งครอบคลุมช่วงเวลาของการตั้งถิ่นฐานของชาวอารยันและการขยายตัวและการแพร่กระจายของวัฒนธรรมและอารยธรรมอารยันอย่างค่อยเป็นค่อยไป. เป็นยุคที่มีการกำเนิดของสำนักศึกษาในป่าเขาลำเนาไพร อันเป็นจุดเริ่มต้นของอุดมคติที่สูงส่งของภารตะ. เราสามารถแยกแยะได้ว่าเป็นชั้นของความคิดที่ต่อเนื่องกัน ซึ่งแสดงโดยมนต์ของบทสวด บรรดาพวกพราหมณ์ และคัมภีร์อุปนิษัท. ในแง่มุมทางเทคนิคของคำนั้น ความคิดเห็นที่หยิบยกขึ้นในยุคนี้ไม่ได้ถือว่าเป็นปรัชญา. เป็นยุคของการจัดรวมกลุ่ม ซึ่งความเชื่อทางไสยศาสตร์และความคิดยังคงขัดแย้งกันอยู่. แต่เพื่อให้เกิดระเบียบและความต่อเนื่องในเรื่องนั้น เราจำเป็นที่จะต้องเริ่มด้วยเรื่องราวเกี่ยวกับแนวคิดบทสวดของฤคเวท และอภิปรายถึงมุมมองของคัมภีร์อุปนิษัท.
(2) ยุคมหากาพย์ (ก่อนพระพุทธเจ้าปรินิพพาน 57 ปี - พ.ศ.743 หรือ 600 ปีก่อนคริสตกาล - ค.ศ.200) เป็นยุคที่มีการแผ่ขยาย มีพัฒนาการในช่วงระหว่างคัมภีร์อุปนิษัทระยะแรกและยุคทรรศนะหรือระบบต่าง ๆ ของปรัชญา. มหากาพย์รามายณะและมหาภารตยุทธได้ทำหน้าที่เป็นยานในการถ่ายทอดข่าวสารใหม่ที่เกี่ยวกับวีรบุรุษและความเป็นเทพเจ้าในความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์. ในช่วงเวลานี้ เราได้เห็นถึงแนวคิดด้านประชาธิปไตยครั้งยิ่งใหญ่ของคัมภีร์อุปนิษัทในพระพุทธศาสนาและภควัทคีตา. มีระบบศาสนาของพระพุทธศาสนา เชน ไศวนิกาย ไวษณพนิกาย ล้วนอยู่ในยุคนี้. การพัฒนาความคิดเชิงนามธรรมมาถึงจุดสูงสุด
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. เฮคาเตอุส (Hecateus) หรือ Hecataeus นักประวัติศาสตร์และภูมิศาสตร์ชาวกรีก (ราว พ.ศ.7-67 หรือ ก่อน ค.ศ.550-476).
02. เฮโรโดตุส (Herodotus) นักเขียน นักภูมิศาสตร์ และนักประวัติศาสตร์ชาวกรีก (ราว พ.ศ.59-118 หรือ ก่อน ค.ศ.484-425).
.
.
58
ในสำนักภารตะปรัชญา ที่เรียกกันว่าทรรศนะ (ระบบปรัชญาด้านพราหมณ์-ฮินดู-The Brahmanical Systems) อยู่ในยุคนี้. ระบบปรัชญาแทบทั้งหมดล้วนมีจุดเริ่มต้นในช่วงแรกของยุคอรุณรุ่งแห่งพระพุทธศาสนา และเหล่าปรัชญานี้ก็ได้พัฒนาเคียงข้างไปด้วยกันตลอดหลายศตวรรษ ทว่างานปรัชญาที่เป็นระบบของสำนักแนวคิดต่าง ๆ นั้น ยังคงเป็นของยุคหลัง.
เอกสารตัวเขียนภาษาสันสกฤตของสัทธรรมปุณฑรีกสูตร (พระพุทธศาสนา) จากเตอร์กิสถานใต้ในอักษรพราหมี, ที่มา: en.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 4 ธันวาคม 2564.
1.
(3) ยุคพระสูตร (ตั้งแต่ พ.ศ.743 หรือ ค.ศ.200) ซึ่งเป็นยุคถัดมา เนื้อหาสาระมีมากจนยากที่จะควบคุม จนพบว่าจำเป็นต้องจารร่างย่อความเขียนเค้าโครงมวลเนื้อหาปรัชญานี้ไว้. การลดรูปและสรุปเนื้อหานี้เกิดขึ้นในรูปแบบของพระสูตร. พระสูตรเหล่านี้ยากที่จะทำความเข้าใจหากไม่มีคำอธิบายประกอบ จนกระทั่งคำอธิบายนี้มีความสำคัญมากกว่าตัวพระสูตรเสียเอง. ในกรณีนี้ เราจะเห็นทัศนคติเชิงวิพากษ์วิจารณ์ในการอภิปรายทางปรัชญา ซึ่งไม่ต้องสงสัยเลยว่าจิตใจไม่ได้รับรู้สิ่งที่ได้รับการบอกเล่าอย่างนิ่งเฉย แต่แล่นไปรอบ ๆ โดยตั้งคำถามและตอบคำถามเหล่านั้น. ด้วยสัญชาติญาณการแสวงหาความสุข บรรดานักคิดได้เสนอหลักการทั่วไปบางประการ ซึ่งดูเหมือนว่าพวกเขาจะอธิบายทุกแง่มุมของจักรวาลได้. การสังเคราะห์เชิงปรัชญา แม้จะลึกซึ้งและเฉียบแหลมเพียงใด ก็ประสบข้อบกพร่องของการเป็นวิกฤตก่อนกำหนด ในความหมายของพวกนิยมแนวคิดของค้านท์01. จิตใจมองโลกและสรุปผลโดยที่ไม่เคยวิพากษ์วิจารณ์ความสามารถของมนุษย์ในการแก้ปัญหาปรัชญามาก่อน. ความพยายามก่อนหน้านี้ในการทำความเข้าใจและตีความโลก ไม่ได้ความพยายามเชิงปรัชญาอย่างเคร่งครัด เนื่องจากพวกเขามิได้วิตกกับความเข้มงวดใด ๆ เกี่ยวกับความสามารถของจิตใจมนุษย์หรือประสิทธิภาพของเครื่องมือและเกณฑ์ที่ใช้. ดังที่แคร์ด์02 กล่าวไว้ จิตใจก็ "ยุ่งอยู่กับวัตถุจนไม่มีเวลาสนใจตัวเอง."1 เมื่อเราก้าวมาศึกษาพระสูตร เราก็มีความคิดและการไตร่ตรอง อิสระจากความประหม่า. ในบรรดาระบบ (ปรัชญา) เองนั้น เราไม่สามารถกล่าวได้อย่างเต็มปากว่า ระบบไหนมาก่อนระบบไหนมาหลัง. มีการอ้างอิงไขว้กันตลอดทั้งระบบ. ปรัชญาโยคะยอมรับปรัชญาสางขยะ. ปรัชญาไวเศษิกะตอบรับทั้งปรัชญานยายะและปรัชญาสางขยะ. ปรัชญานยายะก็อ้างอิงถึงปรัชญาเวทานตะและปรัชญาสางขยะ. ปรัชญามีมางสาก็ตอบรับทั้งโดยตรงและโดยอ้อมถึงการมีอยู่มาก่อนของทุกปรัชญา. ปรัชญาเวทานตะด้วยก็เช่นกัน. ศาสตราจารย์การ์เบ ถือว่าปรัชญาสางขยะเป็นสำนักแนวคิดปรัชญาที่เก่าแก่ที่สุด. ถัดมา
---------------
1. ปรัชญาวิพากษ์ของค้านท์, เล่มที่ 1. หน้าที่ 2.
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. พวกนิยมแนวคิดของค้านท์ (The Kantian) หมายถึง บรรดาผู้นิยมปรัชญาของ อิมมานูเอล ค้านท์ (Immanuel Kant) (พ.ศ.2267-2347/ ค.ศ.1724-1804) นักปรัชญาชาวเยอรมัน มีแนวคิดด้านปรัชญาแห่งจิตใจ (philosophy of mind) แนวคิดด้านจิตนิยมอุตรวิสัย (transcendental idealism) - ที่กล่าวว่ามนุษย์ใช้แนวคิดบางอย่างที่ติดตัวมาแต่กำเนิด (innate idea) ในการรับรู้ประสบการณ์ที่เกิดขึ้นรอบตัวในโลก เรารับรู้โลกโดยผ่านทางประสาทสัมผัสประกอบกับมโนภาพที่ติดตัวมานี้ ดังนั้นเราจึงไม่สามารถล่วงรู้หรือเข้าใจใน "สรรพสิ่งที่แท้" ได้ ความรู้ต่อสรรพสิ่งที่เรามีนั้นจึงเป็นได้แค่เพียงภาพปรากฏ ที่เรารับรู้ได้ผ่านทางประสาทสัมผัสเท่านั้น ญาณวิทยา (epistemology) - ความรู้สามารถสร้างขึ้นได้โดยไม่จำเป็นต้องใช้ประสบการณ์ และ จริยธรรม (Ethics).
02. เอ็ดเวิร์ด แคร์ด์ (Edward Caird) นักปรัชญาชาวสก็อต (23 มีนาคม พ.ศ.2378 - 1 พฤศจิกายน พ.ศ.2451) เขาสนับสนุนแนวคิดของเฮเกล (สำนักแนวคิดจิตนิยม (idealism) - ความคิดเรื่องจิตหรือจิตวิญญาณ (Geist หรือบางครั้งแทนด้วยคำว่า mind) ในฐานะที่จิตวิญญาณจะแสดงตัวตนออกในรูปของประวัติศาสตร์ ทุกสิ่งดำเนินการไปบนหลักการของวิภาษวิธีหรือหลักคิดที่เชื่อว่าทุกสิ่งมีความขัดแย้งระหว่างบทตั้งต้น (thesis) กับบทแย้ง (antithesis) อันจะนำไปสู่ผลลัพธ์ใหม่หรือบทสรุป (synthesis)
1.
2.
59
ก็คือปรัชญาโยคะ ตามด้วยปรัชญามีมางสาและปรัชญาเวทานตะ ท้ายที่สุดคือปรัชญาไวเศษิกะและปรัชญานยายะ. ในยุคพระสูตรนี้ ไม่สามารถแยกความแตกต่างได้ชัดเจนนักจากสำนักศึกษาปรัชญาของผู้ให้ความเห็นที่มีคำอธิบายประกอบ. ทั้งสองช่วงเวลาได้ขยาย (องค์ความรู้และแนวคิด) กันออกไปจนถึงปัจจุบัน.
(4) ยุคสำนักแนวคิดปรัชญา มีอายุย้อนไปถึงคริสต์ศตวรรษที่ 2 (ตั้งแต่ ราว พ.ศ.743). เราไม่สามารถแยกเส้นแบ่งที่ชัดเจนระหว่างยุคนี้กับยุคก่อนได้. แต่ยุคนี้เองก็มีชื่อของมหาปราชญ์ที่ยิ่งใหญ่ของ กุมาริละ01 ศังกราจารย์02 ศรีธระ03 รามานูชาจารย์04 มาธวะ05 วาจัสปติ06 อุทัยนะ07 ภาสกระ08 ชยันตะ09 วิชญาณภิกษุ10 และ รกูนาทะ11. ในไม่ช้าวรรณกรรมก็กลายเป็นการโต้เถียงกันอย่างไม่ลดราวาศอก. เราพบกลุ่มผู้ศึกษา นักโต้วาทีที่ส่งเสียงดังซึ่งหมกมุ่นอยู่กับทฤษฎีที่ละเอียดอ่อนเกินไป และการโต้เถียงที่ละเอียดยิบ ซึ่งต่อสู้กันอย่างดุเดือดเกี่ยวกับธรรมชาติของสากลเชิงตรรกะ. นักวิชาการชาวภารตะหลายท่านกลัวที่จะเปิดตำรา ซึ่งมักจะสร้างความสับสนมากกว่าการให้ความรู้แก่เรา. ไม่มีใครปฏิเสธความเฉียบแหลมและความกระตือรืนร้นของกลุ่มผู้ศึกษาได้นี้ได้ แทนที่จะใช้ความคิด เรากลับใช้คำพูด แทนที่จะใช้ปรัชญา ตรรกะกลับตัดทอน. ความคลุมเครือของความคิด ความละเอียดอ่อนของตรรกะ การไม่ยอมในอุปนิสัย ถือเป็นนักวิพากษ์วิจารณ์ประเภทที่แย่ที่สุด. แน่นอนว่ามีนักวิพากษ์วิจารณ์ที่ดีกว่านั้น ที่มีค่าพอ ๆ กับนักคิดในสมัยโบราณ. นักวิจารณ์เช่น ศังกราจารย์ และรามานูชาจารย์ กล่าวถึงหลักคำสอนเก่าอีกครั้ง และการทบทวนใหม่นั้น ก็มีค่าพอ ๆ กับการค้นพบทางจิตวิญญาณ.
มีประวัติศาสตร์ภารตปรัชญาบางส่วนที่เขียนขึ้นโดยนักคิดชาวภารตะ. ผู้วิพากษ์วิจารณ์รุ่นหลังเกือบทั้งหมดจะอภิปรายหลักคำสอนอื่น ๆ จากมุมมองของตนเอง. ด้วยวิธีนี้ นักวิจารณ์ทุกคนจึงสามารถเสนอแนวคิดจากมุมมองอื่น ๆ ได้. บางครั้งก็มีความเพียรพยายามอย่างสงบมีสติเพื่อจัดการกับระบบต่าง ๆ อย่างต่อเนื่อง. อาจกล่าวถึงเรื่องราว "ประวัติศาสตร์" หลัก ๆ บางส่วนได้ที่นี้. ษัฑทรรศนะสามัคยาจารย์12, หรือแบบอย่างของหกระบบ (ปรัชญา) อันเป็นงานประพันธ์ของหริภทรา.1,13
---------------
1. มิสเตอร์ บาร์ธกล่าวว่า: "หริภทรา ที่ทราบกันเป็นประเพณีว่าได้อนิจกรรมเมื่อ พ.ศ.1072 หรือ ค.ศ.529 นั้น แต่ก็มีหลักฐานที่แน่ชัดกว่านั้นว่าท่านมีชีวิตอยู่ในพุทธศตวรรษที่ 14 หรือคริสต์ศตวรรษที่ 9 มีผู้กล่าวไว้ไม่น้อยว่าท่านเปลี่ยนจากนับถือพราหมณ์มาเป็นเชน. ท่านยังคงมีชื่อเสียงในฐานะผู้เขียน "หนึ่งพันสี่ร้อยงานประพันธ์ - Fourteen Hundred Prabandhas" และดูเหมือนว่าท่านจะเป็นหนึ่งในปราชญ์กลุ่มแรก ๆ ที่นำภาษาสันสกฤตมายังวรรณกรรมเชิงวิชาการของศาสนาเชน นิกายเศวตัมพร. ด้วยหกระบบนี้ บรรดาพราหมณ์ได้เข้าใจถึง มีมางสา สางขยะ และโยคะ นยายะ และไวศษิกะ. ในอีกมุมหนึ่งนั้น หริภทราได้แสดงอรรถาธิบายภายใต้นิกายปรัชญาเหล่านี้ไว้สั้นมากในแปดสิบเจ็ดโศลก แต่ค่อนข้างเป็นกลางในหลักการสำคัญของพุทธมากะ ผู้นับถือเชน และศิษยานุศิษย์ของปรัชญานยายะ
หมายเหตุ คำอธิบาย
01. กุมาริละ หรือ กุมาริละภัฏฏะ (कुमारिलभट्ट - Kumārila Bhaṭṭa) รายละเอียดดูใน หน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
02. ศังกราจารย์ (Śaṁkara หรือ Adi Shankara) รายละเอียดดูใน หน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
ศรีธระ หรือ ศรีธระ อาจารยะ, ที่มา: https://x.com/desi_thug1/status/1590898621452804097, วันที่เข้าถึง: 5 ก.ค.2568.
1.
03. ศรีธระ (श्रीधर - Śrīdhara) หรือ ศรีธระ อาจารยะ (श्रीधर आचार्य - Śrīdhara Ācāryya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
04. รามานูชะ หรือ รามานูชาจารย์ (रामानुज - Rāmānuja or Ramanujacharya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
05. มาธวะ (Madhva หรือ Mādhva) หรือ มาธวะอาจารยะ (Madva Acharya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
06. วาจัสปติ (वाचस्पति - Vācaspati) หรือ วาจัสปติ มิศระ (वाचस्पति मिश्र - Vācaspati Miśra) รายละเอียดดูในหน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
07. อุทยนะ หรือ อุทัยนะ (उदयन - Udayana) หรือ อุทยนาจารย์ หรือ อุทัยนาจารย์ (उदयनाचार्य - Udayanācārya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
ภาสการยาจารย์, ที่มา: despee.com, วันที่เข้าถึง: 6 ก.ค.2568.
09. ชยันตะ (जयन्त - Jayanta) หรือ ชยันตะ ภัฏฏะ (जयन्त भट्ट - Jayanta Bhaṭṭa) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
10. วิชญาณภิกษุ (विज्ञानभिक्षु - Vijñānabhikṣu) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
11. รฆุนาถ หรือ ราฆุนาถ (रघुनाथ - Raghunātha) รายละเอียดดูในหน้าที่ 2 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
หริภทรา (Haribhadra), ที่มา: thestupa.com, วันที่เข้าถึง 6 ธันวาคม 2564.1.
12. ษัฑทรรศนะสามัคยาจารย์ (षड्दर्शनसमुच्चय - Ṣaḍdarśanasamuccaya) - สารานุกรมของระบบปรัชญาทั้งหก
13. หริภทรา หรือ หริภัทรา (हरिभद्र - Haribhadra) หรือ อาจารย หริภัทรา ซุริ (आचार्य हरिभद्र सूरि - Acharya Haribhadra Sūri) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
.
.
60
สมันตภัทระ01 หรือ สมันตภัทรอาจารยะ ผู้เป็นนักพรตศาสนาเชน นิกายทิคัมพรในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11 หรือคริสต์ศตวรรษที่ 6 นั้น กล่าวกันว่าได้ประพันธ์งานชื่อ อาปตมีมางสา02 ซึ่งมีเนื้อหาเป็นการทบทวนแนวคิดของสำนักปรัชญาต่าง ๆ .1 มีพระภิกษุในพระพุทธศาสนา มหายานนิกาย สำนักมัธยมกะ03 นามว่า ภาววิเวก04 ขึ้นชื่อว่าเป็นผู้ประพันธ์งานที่เรียกว่า ตรรกะ-ชวาลา05 ซึ่งได้วิพากษ์วิจารณ์สำนักปรัชญามีมางสา สางขยะ ไวเศษิกะ และเวทานตะไว้. กล่าวกันว่ามีนักพรตในศาสนาเชน นิกายทิคัมพรชื่อ วิทยานันทะ06 ได้เขียนในงานของเขาที่ชื่อว่า อษัฎสาหศรี07 และมีนักพรตในศาสนาเชน นิกายทิคัมพรอีกท่านหนึ่งชื่อ เมรุตุงคะ08 มีผลงานเรื่อง ษัฑทรรศนะวิจารณ์09 (ราว พ.ศ.1843 หรือ ค.ศ.1300) ได้กล่าววิพากษ์วิจารณ์ระบบปรัขญาฮินดู. บันทึกที่ได้รับความนิยมมากที่สุดที่เกี่ยวภารตะปรัชญาอินคือ สรรพทรรศนะสังเคราะห์10 โดยเวทานติน มาธวาอาจารยะ11 ผู้มีชื่อเสียง ซึ่งมีชีวิตอยู่ในพุทธศตวรรษที่สิบเก้า (หรือคริสต์ศตวรรษที่สิบสี่) ทางภารตวรรษตอนใต้. ซึ่งผลงานคัมภีร์สรรพทรรศนะสังเคราะห์นี้ ได้ส่งมอบหมายให้ศังกราจารย์2 และปรสธานภีทะ12 โดยมหาคุรุมัทสุธาณะ สรัสวตี 13, 3 ซึ่งล้วนบันทึกที่เป็นประโยชน์เกี่ยวกับปรัชญาต่าง ๆ .
---------------
ผู้นับถือปรัชญาสางขยะ ผู้นับถือปรัชญาไวเศษิกะ และผู้นับถือปรัชญามีมางสา. ดังนั้นท่านจึงเลือกจัดตั้งสำนักศึกษาปรัชญาของท่านเองและนิกายที่ชาวเชนมีความใกล้ชิดที่สุด ทำให้ท่านและกลุ่มที่สนับสนุนศรัทธาอยู่ท่ามกลางบรรดาศัตรูที่ฉกาจคือ บรรดาพุทธมามกะและนักพรตพิธีกรรมของสำนักปรัชญาของฤๅษีไชยมิณิ (ปรัชญามีมางสา). ท้ายที่สุด ท่านหริภทราได้จับคู่กับพวกโลกายัต {लोकायतिक - Lokāyatika หรือ चार्वाक - จารวาก - ดูแทรก 1 ของ สรรพ (สรว) ทรรศนะสังเคราะห์ 1 - บทนำและระบบจารวาก}, ซึ่งเป็นพวกวัตถุนิยมที่เชื่อว่าไม่มีพระเจ้า หรือ อเทวนิยม (The Atheistic Materialists) ซึ่งไม่เพียงแต่จะมีความคลั่งไคล้ในนิกาย และวิจารณญาณของตนเองเท่านั้น แต่ก็เป็นไปตามความคิดเห็นที่แพร่หลายในหมู่พราหมณ์ในขณะนั้นด้วย" (อินเดียน แอนตีควารี, หน้า 66, พ.ศ.2438).
1. วิทยาภูษณะ (विद्याभूषण - Vidyābhūṣaṇa), ระบบยุคกลางของตรรกะอินเดีย (Mediæval Systems of Indian Logic), หน้า 23.
2. ข้อมูลอาจจะไม่ถูกต้อง ดู คีธ : ตรรกะอินเดีย, หน้า 242, เอ็น. 3.
3. ดู มัคส์ มึลเล่อร์, ระบบทั้งหก, หน้า 75 ถึง 84.
หมายเหตุ คำอธิบาย
พระโพธิสัตว์ สมันตภัทระ (समन्तभद्र - Samantabhadra), ที่มา: www.reddit.com, วันที่เข้าถึง: 8 กรกฎาคม 2568.
1.
01. สมันตภัทระ (समन्तभद्र - Samantabhadra) - ในแนวคิดของพระพุทธศาสนา มหายานนิกายนั้น ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ในหน้าที่ 1 ของ พระพุทธศาสนา มหายานนิกาย บทที่ 2.
02. อาปตมีมางสา (आप्तमीमाँसा - Āptamīmāṁsā) - เป็นคัมภีร์ที่ประพันธ์โดย สมันตภัทรอาจารยะ ซึ่งเป็นนักพรตในศาสนาเชน คัมภีร์นี้มี 114 โศลก ซึ่งกล่าวถึงทัศนะของชาวเชนเกี่ยวกับความเป็นจริง โดยเริ่มต้นด้วยแนวคิดเรื่องความรอบรู้ (केवल ज्ञान - kevala jñāna หรือ ไกวัล หรือ เกวญาณ หรือ ไกวัลย์ - Kaivalya - การเข้าใจทั้งหมด หรือ ปัญญาสูงสุด) และคุณลักษณะของผู้รอบรู้ (The Omniscient).
03. สำนักมัธยกะ (माध्यामिक - Mādhyamika) - หลักการสำคัญคือ สูญญตา - Emptiness (शुन्यता - Śūnyatā) ดูรายละเอียดเพิ่มเติมได้ในหน้าที่ 2 ของ พระพุทธศาสนา มหายานนิกาย บทที่ 2
04. ภาววิเวก (สส. - भावविवेक - Bhāvaviveka - บ้างก็เรียกภววิเวก - Bhavaviveka) ท่านมีชีวิตในช่วง พ.ศ. 1043-1113/ค.ศ.500-570 เป็นภิกษุในพระพุทธศาสนา มหายานนิกาย ท่านประพันธ์มัธยมิกา หฤทัย การิกา (मध्यमिका हृदयं कारिका - Madhyamika Hridaya Kārikā) และอรรถกถาที่ชื่อ ตรรกะ-ชวาล05 ท่านมีอายุมากกว่าท่านภิกษุจันทรกีรติ (चंद्रकीर्ति - Candrakīrti - ภิกษุสำคัญในสำนักมัธยกะ) ซึ่งวิพากษ์วิจารณ์ท่าน.
05. ตรรกะ-ชวาลา (तर्कज्वाला - Tarkajvālā) แปลว่า The Flame of Logic - เปลวไฟแห่งตรรกะ หรือ เปลวไฟแห่งเหตุผล - The Flame of Reason.
06. วิทยานันทะ (विद्यानन्द - Vidyānanda) - ท่านเป็นนักตรรกศาสตร์ นักปราชญ์ และภิกษุในศาสนาเชน ทิคัมพรนิกาย (ชาตะ-มรณภาพ: พ.ศ.1293-1343/ค.ศ.750-800) ท่านได้ประพันธ์งานชื่อ อษัฏสาหศรี07 ขึ้น.
07. อษัฎสาหศรี (अष्टसाहश्री- Aṣṭasāhasrī) แปลว่า "แปดพัน" หมายถึงแปดพันโศลก อันงานประพันธ์ของท่านวิทยานันทะที่กล่าววิพากษ์ศาสนาฮินดู.
08. เมรุตุงคะ (मेरुतुङ्ग - Merutuṅga) - ท่านเป็นภิกษุในศาสนาเชน เศวตัมพรนิกาย (ชาตะ-มรณภาพ: ราวพุทธศตวรรษที่ 19/คริสต์ศตวรรษที่ 14) ท่านประพันธ์งานในภาษาสันสกฤตอันมีชื่อเสียง คือ ประพันธจินดามณี (प्रबन्धचिन्तामणि - Prabandhacintāmaṇi) ราว พ.ศ.1849/ค.ศ.1306
09. ษัฑทรรศนะวิจารณ์ (षड्दर्शनविचार - Ṣaḍdarśanavicāra) เป็นประพันธ์ของท่านเมรุตุงคะ ซึ่งแปลตรงตัวว่า "การอภิปรายหรือการวิเคราะห์เกี่ยวกับทรรศนะหรือระบบปรัชญาทั้งหก" หกระบบหรืออาสติกะ (आस्ति- āstika) ระบบทั้งหกนี้ถือว่าเป็นระบบดั้งเดิมเนื่องจากทั้งหมดยอมรับอำนาจของพระเวท ดังนั้น ษัฑทรรศนะวิจารณ์ จึงเกี่ยวข้องกับการทำความเข้าใจมุมมองที่เป็นเอกลักษณ์และการมีส่วนสนับสนุนของระบบเหล่านี้แต่ละระบบต่อปรัชญาฮินดูและความสัมพันธ์ระหว่างกัน.
10. สรรพทรรศนะสังเคราะห์ (सर्वदर्शनसंग्रह - Sarvadarśanasaṁgraha) รายละเอียดดูใน สรรพทรรศนะสังเคราะห์ 1 - บทนำและระบบจารวาก.
11. เวทานติน มาธวะอาจารยา (वेदान्तिन् माधवाचार्य - Vedāntin Mādhavācārya) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
12. ปรสธานภีทะ (प्रस्थानभेद - Prasthānanabheda) เป็นงานประพันธ์ของมหาคุรุมัทสุธาณะ สรสวตี13 รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
13. มหาคุรุมัทสุธาณะ สรัสวตี (Madhusūdana Sarasvatī) รายละเอียดดูในหน้าที่ 1 ของ 02B. บรรดาเหล่าปราชญ์ภารตะ.
1.
2.
3.
