| ชื่อจารึก |
จารึกสด๊กก๊อกธม 2 |
| ชื่อจารึกแบบอื่น ๆ |
หลักที่ 57 จารึกปราสาทสด๊กก๊อกธม ณ อรัญประเทศ |
| อักษรที่มีในจารึก |
ขอมโบราณ |
| ศักราช |
พุทธศตวรรษ 1595 |
| ภาษา |
เขมร, สันสกฤต |
| ด้าน/บรรทัด |
จำนวนด้าน ด้าน มี 340 บรรทัด ด้านที่หนึ่ง มี 60 บรรทัด ด้านที่สองมี 77 บรรทัด ด้านที่สามมี 84 บรรทัด ด้านที่สี่มี 119 บรรทัด. |
| วัตถุจารึก |
ศิลา ประเภทหินชนวน |
| ลักษณะวัตถุ |
หลักสี่เหลี่ยม |
| ขนาดวัตถุ |
กว้าง 43 ซม. สูง 191 ซม. หนา 32 ซม. |
| บัญชี/ทะเบียนวัตถุ |
1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น "ปจ.4"
2) ในหนังสือ ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 กำหนดเป็น "หลักที่ 57 จารึกปราสาทสด๊กก๊อกธม ณ อรัญประเทศ"
3) ในหนังสือ จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 กำหนดเป็น "จารึกสด๊กก๊อกธม 2" |
| ปีที่พบจารึก |
พุทธศักราช 2463 |
| สถานที่พบ |
บริเวณปราสาทเมืองพร้าว (ชื่อเดิมของปราสาทสด๊กก๊อกธม) ตำบลโคกสูง กิ่งอำเภอโคกสูง (ข้อมูลเดิมว่าอำเภออรัญประเทศ) จังหวัดสระแก้ว |
| ผู้พบ |
เจ้าอาวาสวัดโคกสูง ตำบลโคกสูง กิ่งอำเภอโคกสูง (ข้อมูลเดิมว่าอำเภออรัญประเทศ) จังหวัดสระแก้ว |
| ปัจจุบันอยู่ที่ |
หอพระสมุดวชิรญาณ กองหอสมุดแห่งชาติ กรุงเทพมหานคร |
| พิมพ์เผยแพร่ |
1) Inscription of Kambuja (Calcutta: The Asiatic Society, 1953), 362-382.
2) THe Sdok Kak Thom Inscription (Calcutta: Sanskrit College, 1980), xvii-255.
3) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 (พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, 2508), 115-118.
4) จารึกในประเทศไทย เล่ม 3 (กรุงเทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 181-227. |
| ประวัติ |
เมื่อแรกได้จารึกหลักนี้เข้ามากรุงเทพฯ กรมพระยาดำรงฯ ได้โปรดให้เก็บรักษาจารึกไว้ในหอพระสมุดวชิรญาณ คือ อาคารพระที่นั่งศิวโมกขพิมาน พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนคร ต่อมาเมื่อวันที่ 9 พ.ย. 2503 หลักจารึกนี้ถูกไฟไหม้พร้อมกับโรงละครของกรมศิลปากร ทำให้เนื้อศิลาแตกออกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย กรมศิลปากรจึงให้นายอาภรณ์ ณ สงขลา เจ้าหน้าที่กองโบราณคดีดำเนินการอนุรักษ์ ซ่อมเสริมเนื้อศิลาส่วนที่แตกหักเสียหาย พร้อมทั้งเติมเส้นอักษรจารึกให้เต็ม ตามอย่างอักษรจารึกของเดิม ที่ปรากฎอยู่ในสำเนาจารึก เสร็จสมบูรณ์เมื่อ มีนาคม 2511 ขณะที่ยังซ่อมไม่เสร็จ นายปรีดา ศรีชลาลัย ได้อ่าน-แปลเศษจารึกส่วนหนึ่งซึ่งแตกหักออกเป็นก้อนใหญ่ มีอักษรข้อความอยู่ในระหว่างด้านที่ 4 บรรทัดที่ 9-27 จารึกเป็นภาษาเขมรและพิมพ์เผยแพร่ในประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3 ใช้ชื่อว่า "หลักที่ 57 จารึกปราสาทสด๊กก๊อกธม ณ อรัญประเทศ" การพิมพ์จารึกครั้งนี้ นายชะเอม แก้วคล้าย ได้ดำเนินการถ่ายถอดคำจารึก และแปลส่วนที่เป็นภาษาสันสกฤตก่อน ต่อมาได้แปลคำจารึกภาษาเขมรจากฉบับภาษาอังกฤษของ R.C. Majumdar ในหนังสือ Inscription of Kambuja ทำให้การอ่าน-แปลจารึกหลักนี้สำเร็จครบถ้วนทั้ง 4 ด้าน. |
| เนื้อหาโดยสังเขป |
ด้านที่ 1: เริ่มต้นด้วยการกล่าวนมัสการพระศิวะ พระพรหม พระนารายณ์ ตามด้วยการสรรเสริญพระเจ้าอุทัยทิตยวรรมเทวะที่ 2 ว่ารูปงามเหมือนกามเทพ มีปัญญาดุจพระพรหม และทรงปกครองแผ่นดินด้วยความยุติธรรม จากนั้นก็กล่าวถึงพราหมณ์ศิวไกวัลย์ ว่าเป็นผู้ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นมุนีผู้ประกอบพิธีกรรมตามประเพณี หลังจากที่ได้เรียนรู้เรื่องเวทมนตร์จากพราหมณ์หิรัณยทามะแล้ว ตอนท้ายของจารึกด้านนี้ได้กล่าวสรรเสริญ ชเยทรวรรมเทวะ ผู้เป็นอาจารย์ของพระเจ้าอุทัยทิตยวรรมเทวะที่ 2 ผู้มีบรรพบุรุษต้นตระกูลคือ "พราหมณ์ศิวไกวัลย์" ที่ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้ประกอบพิธีกรรมตามประเพณี
ด้านที่ 2: เป็นการลำดับความสัมพันธ์ และผลงานของผู้ที่อยู่ในสายตระกูล ที่มีหน้าที่ประกอบพิธีกรรมในราชสำนักกัมพูชา เริ่มตั้งแต่พราหมณ์ศิวไกวัลย์เรื่อยมาจนถึง ชเยนทรวรรมเทวะ หรือ สทาศิวะ
ด้านที่ 3: กล่าวสรรเสริญพระเจ้าอุทัยทิตยวรรมเทวะที่ 2 แจงรายการสิ่งของจำนวนมาก ที่พระองค์ทรงถวายแด่เทวสถาน ณ เมืองภัทรนิเกตนะ จากนั้นก็กล่าวถึงการบริจาคที่ดินของพระราชครูชเยนทรวรรมเทวะ ตามด้วยการลำดับสายสกุล และผลงานของผู้ประกอบพิธีกรรมในราชสำนัก ของแต่ละรัชกาล และ
ด้านที่ 4: เป็นการลำดับสายสกุล และผลงานของผู้ประกอบพิธีกรรมในราชสำนัก ของแต่ละรัชกาลต่อจากจารึกด้านที่ 3 |
| ผู้สร้าง |
ไม่ปรากฎหลักฐาน |
| การกำหนดอายุ |
จารึกด้านที่ 4 บรรทัดที่ 81 บอกมาศักราช 971 ซึ่งตรงกับ พ.ศ.1595 |
| ข้อมูลอ้างอิง |
เรียบเรียงข้อมูลโดย: นวพรรณ ภัทรมูล, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย, ศมส., 2547. จาก:
1) Adhir Chakravarti, The Sdok Kak Thom Inscription Part II (Calcutta: Sanskrit College, 1980), 143.
2) R.C. Majumdar, "Sdok Kok Thom Stele Inscription of Udayāditya-varman," inscription of Kambuja (Calcutta: The Asiatic Society, 1953), 368.
3) ชะเอม แก้วคล้าย, "จารึกสด๊กก๊อกธม 2," ในจารึกประเทศไทย เล่ม 3: อักษรขอม พุทธศตวรรษที่ 15-16 (กรุงเทพฯ: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529), 181-227.
4) ปรีดา ศรีชลาลัย, "หลักที่ 57 จารึกปราสาทสด๊กก๊อกธม ณ อรัญประเทศ," ในประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 3: ประมวลจารึกที่พบในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคกลางของประเทศไทย อันจารึกด้วยอักษรและภาษาไทย, ขอม, มอญ, บาลีสันสกฤต (พระนคร: คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และโบราณคดี สำนักนากยกรัฐมนตรี, 2508), 221-224. |
