Home / Knowledge : อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา

อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ตอนที่ 13: สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช (สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 1)

อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ตอนที่ 13:
สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช (สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 1)⁰¹.

First revision: May 19, 2018
Last change: Dec.03, 2020

แผนที่อุษาคเนย์สมัยพระมหาธรรมราชา อายุกว่า 456 ปี: แผนที่อุษาคเนย์ (แสดงราชอาณาจักรอยุธยา) ที่งดงามที่สุดเขียนโดย ฟิร์เนา วาซ ดูราโด (Fernao Vaz Dourado) นักเขียนแผนที่ชาวโปรตุเกส ในปี พ.ศ.2118 ตรงกับต้นรัชสมัยสมเด็จพระธรรมราชา, อ้างอิง: ธวัชชัย ตั้งศิริวานิช. 2549. กรุงศรีอยุธยาในแผนที่ฝรั่ง. กรุงเทพฯ: มติชน.

	ครองราชย์	พ.ศ.2112 - พ.ศ.2133
	ก่อนหน้า	สมเด็จพระมหินทราธิราช
	ถัดไป	สมเด็จพระนเรศวรมหาราช (สม-เด็จ-พระ-นเรศ-วอ-ระ-มหา-ราช)
	ราชวงศ์	สุโขทัย
	พระราชบิดา	มีเชื้อสายราชวงศ์พระร่วง
	พระราชมารดา	เชื้อสายราชวงศ์สุพรรณภูมิ
	พระราชสมภพ	พ.ศ.2057
	สวรรคต	พ.ศ.2133 (76 พรรษา)
	พระอัครมเหสี	พระวิสุทธิกษัตริย์
	พระราชบุตร/บุตรี	พระสุพรรณกัลยา สมเด็จพระนเรศ สมเด็จพระเอกาทศรถ

       สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช หรือ สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 1 หรือมักที่จะเรียกกันว่า พระมหาธรรมราชา นั้น ถือเป็นต้นและผู้สถาปนาราชวงศ์สุโขทัยในสมัยอาณาจักรอยุธยา. ด้วยพระบิดาเป็นเจ้านายชั้นสูงเชื้อสายราชวงศ์พระร่วง ส่วนพระมารดามีเชื้อสายมาทางสมเด็จพระไชยราชาธิราช อันเป็นเชื้อสายสืบมาจากราชวงศ์สุพรรณภูมิ.
       ได้รับราชการมีบรรดาศักดิ์เป็นขุนพิเรนทรเทพ ตำแหน่งเจ้ากรมพระตำรวจขวา ขุนพิเรนทรเทพร่วมมือกับ ขุนอินทรเทพ หมื่นราชเสน่หา และหลวงศรียศ พร้อมทั้งมีพระเทียรราชา (ซึ่งผนวชอยู่ที่วัดราชประดิษฐาน) ประชุมวางแผนร่วมกันก่อการรัฐประหารขุนวรวงศาธิราชและนางพระยาแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์.
       ครั้นเมื่อก่อการรัฐประหารเสร็จ พระเทียรราชา ได้เป็นสมเด็จพระมหาจักรพรรดิราชาเจ้า ครองกรุงศรีอยุธยา.
       ขุนพิเรนทรเทพ ได้เป็น สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้า (สันนิษฐานว่าบรรดาศักดิ์นี้ได้มาแต่หนหลัง ครั้นเมื่อสิ้นรัชกาลสมเด็จพระมหาจักรพรรดิแล้ว) ครองเมืองพิษณุโลกสองแคว สมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ตั้งให้พระสวัสดิราชธิดา เป็นพระวิสุทธิกษัตรีย์ ให้เป็นอัครมเหสี ประทับที่พิษณุโลก มีพระประสูติกาลพระราชโอรสธิดาตามลำดับ พระสุพรรณกัลยา พระนริศหรือพระนเรศ และ พระเอกาทศรถ.
       การปูนบำเหน็จ^02.
       ขุนอินทรเทพ ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยาศรีธรรมาโศกราช สำเร็จราชการเมืองสุโขทัยและนครศรีธรรมราช.
       หมื่นราชเสน่หา เป็นพระยามหาเทพ.
       หลวงศรียศ (บ้านลานตากฟ้า) เป็นพระยามหาเสนาบดี ที่สมุหกลาโหม.
       และมีขุนทหารอื่น ๆ ก็ได้รับการปูนบำเหน็จอีกไม่น้อย.

      ถึงปี พ.ศ. 2106 พระเจ้าชนะสิบทิศบุเรงนองยกทัพมาตีพิษณุโลก สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเห็นว่าครั้งนี้ทัพหงสาวดีมากจนเหลือกำลังจะต้านทานได้ ในวันอาทิตย์ แรม 5 ค่ำ เดือน 2 จึงทรงยอมแพ้ พระเจ้าบุเรงนองจึงรับสั่งให้สมเด็จพระมหาธรรมราชาจัดทัพไตีกรุงศรีอยุธยาร่วมกับพระองค์ (ในการนี้ นักวิชาการทางด้านประวัติศาสตร์บางท่าน วิเคราะห์ว่าพระมหาธรรมราชา เข้ากับฝ่ายพม่าโจมตีกรุงศรีอยุธยา ถือเป็นทุรยศ แต่ก็ต้องเข้าใจว่า ในกาลก่อน ความเป็นชาติในความหมายที่เป็น Nation นั้นไม่มี ชาติ หมายถึง สกุลรุนชาติ หรือ race เมืองต่าง ๆ หรืออาณาจักรที่แข็งแรงกว่าก็จะอยู่รอด เมืองเล็ก ๆ หากจะอยู่รอดได้ก็ต้องอ่อนน้อม เหมือนต้นหลิวที่พริ้วไหวโอนอ่อนไปตามทิศทางลม) สมเด็จพระมหาธรรมราชาก็จัดพล 30,000 ไปกับทัพบุเรงนอง จนกระทั้งเสียกรุงศรีฯ ครั้งที่ ในปี พ.ศ.2112.
   พระเจ้าบุเรงนอง ทรงถอดสมเด็จพระมหินทราธิราชจากราชสมบัติ แล้วราชาภิเษกสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเจ้าให้ครองกรุงศรีอยุธยาแทน มีราชทินนามว่า สมเด็จพระเจ้าสรรเพชญวงศ์กุรสุริโคดม บรมราชาธิราชราเมศ ปริเวทธรรมิกราช เดโชชัย พรหมเทพาดิเทพนฤบดินทร์ ภูมิทรเทพสมมติราชบรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัว.

       ในรัชสมัยของพระองค์นั้น สมเด็จพระบรมราชาที่ 3 (พระยาละแวก) ได้ยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยา ถึง 2 ครั้ง แต่ก็ทรงป้องกันพระนครไว้ได้ และได้โปรดให้ขุดขยายคูเมืองด้านทิศตะวันออกของเกาะเมืองให้กว้างขึ้น สร้างป้อมมหาชัย และสร้างพระราชวังจันทรเกษมให้เป็นที่ประทับของพระมหาอุปราช (สมเด็จพระนเรศ หรือ พระนริศ). โดยมีรายละเอียดดังนี้

การตีกรุงศรีอยุธยาของเขมร (2 ครั้ง)
       ครั้งที่ 1: ครั้นในปี พ.ศ.2113 พระยาละแวกหรือสมเด็จพระบรมราชา กษัตริย์เขมร ซึ่งครั้งเป็นประเทศราชของกรุงศรีฯ มาแต่ครั้งสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 เห็นกรุงศรีฯ บอบช้ำจากการทำงสครามกับพม่า จึงถือโอกาสยกกองกัพเข้ามาซ้ำเติมโดยมีกำลังพล 20,000 นาย เข้ามาทางเมืองนครนายก เมื่อมาถึงกรุงศรีฯ ได้ตั้งทัพอยู่ที่ตำบลบ้านกระทุ่มแล้วเคลื่อนพลเข้าประชิดพระนครและได้เข้ามายืนช้างบัญชาการรบอยู่ในวัดสามพิหาร รวมทั้งวางกำลังพลรายเรียงเข้ามาถึงวัดฆ้องต่อไปถึงวัดกุฎีทอง และนำกำลังพล 5,000 นาย ช้าง 30 เชือก เข้ายึดแนวหน้าวัดพระเมรุราชิการาม พร้อมกับให้ทหารลงเรือ 50 ลำแล่นเข้ามาปล้นพระนครตรงมุมเจ้าสนุก ในครั้งนั้นสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชเสด็จออกบัญชาการการรบป้องกันพระนครเป็นสามารถ กองทัพเขมรพยายามยกพลเข้าปล้นพระนครอยู่ 3 วัน แต่ไม่สำเร็จจึงยกกองทัพกลับไปและได้กวาดต้อนผู้คนชาวบ้านนาและนครนายกไปกัมพูชาเป็นอันมาก.

       ครั้งที่ 2: ต่อมาในปี พ.ศ.2117 ในขณะที่กองทัพกรุงศรีอยุธยาภายใต้การบังคับบัญชาของสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชและพระนเรศได้ยกกองทัพไปช่วยหงสาวดี เพื่อตีเมืองศรีสัตนาคนหุต พระยาละแวกได้ถือโอกาสยกกองทัพมาทางเรือเข้าตีกรุงศรีอยุธยาอีกครั้งหนึ่ง แต่การศึกครั้งนี้เป็นโชคของกรุงศรีฯ กล่าวคือขณะที่กองทัพกรุงศรีฯ ยกไปถึงหนองบัวลำภู เมืองอุดรธานีนั้น พระนเรศประชวรเป็นไข้ทรพิษ ดังนั้นพระเจ้าบุเรงนองจึงโปรดให้กองทัพกรุงศรีฯ ยกทัพกลับไป โดยกองทัพกรุงศรีฯ กลับมาทันเวลาที่กรุงศรีฯ กำลังถูกโจมตีจากกองทัพเรือเขมร ซึ่งขึ้นมาถึงกรุงศรีฯ เมื่อเดือนอ้าย พ.ศ.2118 โดยได้ตั้งทัพชุมนุมพลอยู่ที่ตำบลขนอนบางตะนาวและลอบแฝงเข้ามาอยู่ในวัดพนัญเชิง รวมทั้งใช้เรือ 3 ลำเข้าปล้นชาวเมืองที่ตำบลนายก่าย ฝ่ายกรุงศรีฯ ได้ใช้ปืนใหญ่ยิงไปยังป้อมค่ายนายก่าย ซึ่งถูกข้าศึกล้มตายเป็นอันมาก แล้วให้ทหารเรือเอาเรือไปท้าทายให้ข้าศึกออกมารบพุ่ง จากนั้นก็หลอกล่อให้ข้าศึกรุกไล่เข้ามาในพื้นที่การยิงหวังผลของปืนใหญ่ เมื่อพร้อมแล้วก็ระดมยิงปืนใหญ่ถูกทหารเขมรแตกพ่ายกลับไป.

       คราวรบกับเขมรที่ไชยบาดาล ในปี พ.ศ.2121 สมเด็จพระมหาธรรมราชาได้คุมทหารลงเรือหนุนตามพระราชบุตร (สมเด็จพระนเรศและสมเด็จพระเอกาทศรถ) ในการติดตามจับพระยาจีนจันตุ (ขุนนางจีนของกัมพูชา) ที่มีพฤติกรรมเป็นอุปนิกขิต (สายลับ) หนีกลับเมืองเขมร. (รายละเอียดดูใน อาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ตอนที่ 14.1: สมเด็จพระนเรศวรมหาราช (สมเด็จพระสรรเพชญ์ที่ 2) (พระนเรศ))

       สมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชประชวรและสวรรคตในปี พ.ศ.2133 สิริพระชนมพรรษา 76 พรรษา ครองราชย์ได้ 22 ปี.

ที่มา คำศัพท์ และคำอธิบาย:
01. ปรับปรุงจาก. th.wikipedia.org, วันที่เข้าถึง 26 พฤศจิกายน 2563.
02. จาก. https//site.google.com/site/thraphyakrmnusy/phra-mha-cak-phr-rdi?tmpl=%2Fsystem%2Fapp%2Ftemplates%2Fprint%2F&showPrintDialog=1, วันที่เข้าถึง 26 พฤศจิกายน 2563.

back

info@huexonline.com

Visit : 4832292