| ชื่อจารึก |
จารึกวัดศรีชุม |
| ชื่อจารึกแบบอื่น ๆ |
หลักที่ 2 ศิลาจารึกวัดศรีชุม, ศิลาจารึกวัดศรีชุม ประมาณพุทธศักราช 1884-1910, ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (วัดศรีชุม) |
| อักษรที่มีในจารึก |
ไทยสุโขทัย |
| ศักราช |
พุทธศตวรรษ 19-20 |
| ภาษา |
ไทย |
| ด้าน/บรรทัด |
จำนวนด้าน 2 ด้าน มี 212 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 107 บรรทัด ด้านที่ 2 มี 95 บรรทัด |
| วัตถุจารึก |
หินดินดาน |
| ลักษณะวัตถุ |
แผ่นรูปใบเสมา ด้านที่ 1 ส่วนบนแถบซ้ายแตกชำรุด |
| ขนาดวัตถุ |
กว้าง 67 ซม. สูง 275 ซม. หนา 8 ซม. |
| บัญชี/ทะเบียนวัตถุ |
1) กองหอสมุดแห่งชาติ กำหนดเป็น "สท.2 (สท./2)"
2) ในหนังสือ ประชุมจารึก ภาคที่่ 1 กำหนดเป็น "หลักที่ 2 ศิลาจารึกวัดศรีชุม"
3) ในหนังสือ จารึกสมัยสุโขทัย กำหนดเป็น "ศิลาจารึกวัดศรีชุม ประมาณพุทธศักราช 1884-1910"
4) ในวารสาร ศิลปากร ปีที่ 26 ฉบับ 6 (มกราคม 2526), ปีที่ 27 ฉบับที่ 1 (มีนาคม 2526) และปีที่ 27 ฉบับที่ 2 (พฤษภาคม 2526) กำหนดเป็น "ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (วัดศรีชุม)" |
| ปีที่พบจารึก |
พุทธศักราช 2430 |
| สถานที่พบ |
ในอุโมงค์วัดศรีชุม ต.เมืองเก่า อ.เมือง จ.สุโขทัย |
| ผู้พบ |
พลโท หลวงสโมสรพลการ (ทัด สิริสัมพันธ์) |
| ปัจจุบันอยู่ที่ |
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหานคร |
| พิมพ์เผยแพร่ |
1) ประชุมจารึกสยาม ภาคที่ 1 (พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2467), 13.
2) ประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 1 ([กรุงเทพฯ]: สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 33-58.
3) จารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2526), 58-79.
4) วารสารศิลปากร ปีที่ 26 ฉบับที่ 6 (มกราคม 2526): 108-119.
5) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 27 ฉบับที่ 1 (มีนาคม 2526): 93-114.
6) วารสาร ศิลปากร ปีที่ 27 ฉบับที่ 2 (พฤษภาคม 2526): 60-86.
7) ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (จารึกวัดศรีชุม): ฉบับผลการสัมมนา พุทธศักราช 2523 (กรุงเทพฯ: กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2527), 1-49. |
| ประวัติ |
พลโท พระยาสโมสรสรรพการ เมื่อครั้งเป็นหลวงสโมสรพลการเป็นผู้พบศิลาจารึกนี้ในอุโมงค์วัดศรีชุม เมื่อขึ้นไปตรวจค้นศิลาจารึกเมืองสุโขทัย พ.ศ.2430 แล้วได้ส่งมาไว้ในพิพิธภัณฑสถาน กรุงเทพฯ พ.ศ.2451 พิพิธภัณฑสถานจึงได้ส่งมาให้หอพระสมุดสำหรับพระนคร |
| เนื้อหาโดยสังเขป |
จารึกหลักนี้ เป็นคำกล่าวถึงความดี และกิจกรรมของผู้แต่งศิลาจารึกนี้ คือ สมเด็จพระมหาเถรศรีศรัทธาราชจุฬามณีศรีรัตนลังกาทีปมหาสามีเจ้า ซึ่งเป็นบุตรของพระยากำแหงพระราม (สองแคว)01. เป็นหลานของพ่อขุนผาเมือง คำจารึกหลักนี้แบ่งออกเป็นหลายตอน คือ
- ตอนที่ 1 (ด้านที่ 1 บรรทัดที่ 1 ถึง 7) ชำรุดมาก แต่เข้าใจว่าเป็นคำนำมีชื่อพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ
- ตอนที่ 2 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 8 ถึง 20) เป็นประวัติของพ่อขุนศรีนาวนำถม
- ตอนที่ 3 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 21 ถึง 41) เป็นเรื่องพ่อขุนผาเมืองตั้งราชวงศ์สุโขทัยและเรื่องราวราชวงศ์สุโขทัย
- ตอนที่ 4 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 41 ถึง 52) เป็นคำสรรเสริญพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ
- ตอนที่ 5 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 53 ถึง 61) เป็นเรื่องอิทธิปาฏิหารย์ในการเสี่ยงพระบารมี โดยวิธีอธิษฐานต่าง ๆ ของพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ
- ตอนที่ 6 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 61 ถึงด้านที่ 2 บรรทัดที่ 5) ในตอนนี้เป็นประวัติของสมเด็จพระมหาเถรศรีศรัทธาฯ เมื่อยังอยู่ในคิหิเพศ แบ่งออกเป็นสามพลความคือ
- ก. (ตั้งแต่บรรทัดที่ 61 ถึง 75) เป็นเรื่องเจ้าศรีศรัทธาฯ ทรงทำยุทธหัตถี (ชนช้าง) กับขุนจัง
- ข. (ตั้งแต่บรรทัดที่ 76 ถึง 79) เป็นเรื่องประวัติเมื่อเจ้าสรีศรัทธาฯ ทรงเจริญวัยเป็นหนุ่ม
- ค. (ตั้งแต่บรรทัดที่ 79 ถึงด้านที่ 2 บรรทัดที่ 5) เป็นเรื่องเจ้าศรีศรัทธาฯ ได้ทรงศึกษาศิลปวิทยาต่าง ๆ แล้ว และทรงเบื่อหน่ายในฆราวาสวิสัย แลมีศรัทธาเลื่อมใสออกผนวชในพระพุทธศาสนา
- ตอนที่ 7 (ตั้งแต่ด้านที่ 2 บรรทัดที่ 6 ถึง 19) เล่าเรื่องมหาเถรศรีศรัทธาฯ ได้บำเพ็ญการกุศลแลสร้างถาวรวัตถุต่าง ๆ
- ตอนที่ 8 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 20 ถึง 48) เล่าเรื่องพระมหาเถรได้ปฏิสังขรณ์วัดมหาธาตุเมืองสุโขทัย
- ตอนที่ 9 (ตั้งแต่บรรทัดที่ 49 ถึงบรรทัดสุดท้าย) เป็นเรื่องแสดงปาฎิหารย์ของพระธาตุต่าง ๆ ในเมืองสุโขทัย
|
| ผู้สร้าง |
ไม่ปรากฎหลักฐาน |
| การกำหนดอายุ |
ศักราชเมื่อจารึกไม่ปรากฎ แต่อย่างไรคงไม่ได้จารึกก่อนรัชกาลพระธรรมราชาที่ 1 เพราะมีการออกพระนามพระธรรมราชาที่ 1 อยู่ในด้านที่ 1 บรรทัดที่ 38 และ 72 เข้าใจว่า จะได้จารึกในแผ่นพระมหาธรรมราชาที่ 1 นั้นเอง เพราะอักษร สระ พยัญชนะ และภาษาเหมือนกับจารึกอื่น ๆ ในแผ่นดินนั้น. |
| ข้อมูลอ้างอิง |
เรียบเรียงข้อมูลโดย: ตรงใจ หุตางกูร, วชรพร อังกูรชัชชัย และดอกรัก พยัคศรี, โครงการฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย ศมส., 2546 จาก:
1) ยอร์ช เซเดส์, "หลักที่ 2 ศิลาจารึกวัดศรีชุม," ในประชุมศิลาจารึก ภาคที่ 1: เป็นจารึกกรุงสุโขทัยที่ได้พบก่อน พ.ศ.2467 ([กรุงเทพฯ]: คณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี, 2521), 33-58.
2) ยอร์ช เซเดส์, "ศิลาจารึกวัดศรีชุม ประมาณพุทธศักราช 1884-1910," ในจารึกสมัยสุโขทัย (กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2526), 58-79.
3) ยอร์ช เซเดส์, ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (จารึกวัดศรีชุม) : ฉบับผลการสัมมนา พุทธศักราช 2523 (กรุงเทพฯ : กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2527), 1-49.
4) ยอร์ช เซเดส์, "ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (วัดศรีชุม)," ศิลปากร 26, 6 (มกราคม 2526), 108-119.
5) ยอร์ช เซเดส์, "ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2" (วัดศรีชุม)," ศิลปากร 27, 1 (มีนาคม 2526), 93-114.
6) ยอร์ช เซเดส์, "ศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 2 (วัดศรีชุม)," ศิลปากร 27, 2 (พฤษภาคม 2526), 60-86. |
