พม่าเบื้องอุดร: พุกาม มัณฑะเลย์ อมรปุระ จักกาย มิงกุน และอังวะ

 

 

พระมหามัยมุนี (Maha Myat Muni), ที่มา: travel.mthai.com, วันที่สืบค้น 31 มกราคม 2561.

Trip Hi-Light: 

วันแรก: วันพฤหัสบดีที่ 5 เมษายน 2561	มัณฑะเลย์ - อังวะ - อมระปุระ
12:00 น.	ออกเดินทางสู่ประเทศพม่า
13:20 น.	ถึงสนามบินนานาชาติมัณฑะเลย์
14:30 น.	มุ่งหน้าสู่เมืองอังวะ04 ราชธานีเก่าแก่ก่อนที่จะย้ายราชธานีไปที่เมืองมัณฑะเลย์
15:30 น.	ชมวัดเมนูอ่อง วัดโบราณที่สร้างขึ้นในสมัยที่อังวะรุ่งเรือง
16:00 น.	ออกเดินทางต่อสู่อมระปุระ
16:30 น.	ชมโรงงานทอผ้าลุนตยา ที่ใช้ในราชสำนักมัณฑะเลย์ (ไม่ได้ชม)
17:00 น.	ชมสะพานไม้อูเบ็ง สะพานไม้สักที่ยาวที่สุดในโลก ข้ามทะเลสาบตองตะมาน (Taungthaman Lake) ไปยังวัดเจ้าก์ทัตจี (Kyauktawgyi Pagoda) ที่มีภาพจิตรกรรมฝาผนังอายุสองร้อยปี รอแสงยามเย็นเหนือทะเลสาบตองตะมาน เป็น Scene ที่ถือเป็นหนึ่งในไฮไลท์ของที่นี่
18:00 น.	มุ่งหน้าสู่เมืองมัณฑะเลย์ เช็คอินเข้าที่พัก Oway Grand Hotel (สามดาว) พักผ่อนทำธุระส่วนตัว
19:00 น.	มื้อค่ำทานบาร์บีคิวสไตล์พม่า ในร้านท้องถิ่น ทานคู่กับเบียร์พม่า....สุโค้ยยยยย
20:00 น.	กลับเข้าที่พัก

     ผมตื่นแต่เช้ามืดนั่งแท๊กซี่จากบ้านมาต่อรถไฟแอร์พอร์ตเรลลิ๊งค์ที่สถานีพญาไท มาถึงสนามบินสุวรรณภูมิก่อนกำหนดเวลา 9:45 น. เยอะ แวะทานข้าวเช้าที่ฟู้ดคอร์ทของสนามบินชั้นกราวน์ ราคาเหมาะสมไม่เว่อร์ แม้ว่าวันนี้จะเป็นวันในฤดูร้อนแห่งเดือนเมษายน แต่ก็มีฝนตกพร่ำ ๆ ทั่วกรุงฯ กันตั้งแต่แปดโมงเช้า คณะที่จะไปมัณฑะเลย์กันนั้น มากันสายเล็กน้อย คณะที่ไปกันมีเพียงสี่คนเท่านั้น ประกอบไปด้วย น้องตอง หัวหน้าคณะ น้องเอ็ม น้องอี้ และผม.
    พอคณะครบก็เช็คอิน ผ่านตม. แล้วเข้ามานั่งทานอาหารเล่นกันในเล้าจ์ของบางกอกแอร์เวย์ ได้เวลาก็ขึ้นเครื่อง (บางกอกแอร์เวย์ส์ เที่ยวบินที่ PG 709) ลัดฟ้าร่วม 1:45 ชั่วโมงมายังท่าอากาศยานนานาชาติมัณฑะเลย์ ประเทศเมียนม่าร์ (ต่อไปนี้จะเรียกว่า "พม่า" ตามความถนัดและเป็นคำที่คนไทยเรียกประเทศเพื่อนบ้านเช่นนี้มาช้านาน). คณะของเรามาถึงพม่าราว 13:45 น.เวลาท้องถิ่น (เวลาที่พม่าช้ากว่าเมืองไทยครึ่งชั่วโมง)      สารถีชาวพม่าที่ขับรถให้คณะของเราตลอดทริปชื่อ "โซวิน" (ผมถามว่าแปลว่าอะไร โซวินก็ตอบไม่ถูก) รถที่ใช้เที่ยวในทริปนี้เป็นรถตู้โตโยต้าสภาพโอเค แอร์เย็นใช้ได้ มีน้ำดื่มเย็น ๆ เสิร์ฟให้ตลอดทริป
    สภาพบรรยากาศที่มัณฑะเลย์ดูแห้งแล้ง และร้อนพอ ๆ กับกรุงเทพฯ บริเวณสนามบินกว้างขวางและไกลจากตัวเมืองมาก (ร่วม 10 กว่ากิโลฯ) อยู่ทิศใต้ของเมืองมัณฑะเลย์ สภาพถนนเหมือน ๆ กับเมืองไทยเมือง 20-30 ปีก่อน  คณะเราตรงมาที่เมืองโบราณอังวะ อินวา (Inn Wa) หรือ อะวาก่อน
 
     สารถีโซวิน ขับผ่านเข้ามายังเขตเมืองอังวะ เห็นถนนหลวงหรือราชมรรคาดั้งเดิม ดูอลังการกว้างราว ๆ 5 เมตรแคบ ยาว 3-4 กิโลเมตร ผ่านเจดีย์กำแพงเมืองเก่า และชาวบ้าน เจอกลุ่มเจดีย์ของชาวไทยใหญ่ (ไกด์ตองอธิบายไว้) จากนั้นก็เข้าชมวัดเมนูอ่อง (มักเรียกกันว่า "วัดเมนูอ๊อกจอง" - Me Nu Oak Kyaung - Brick Monastery หรือ Mae Nu Oak Kaung Temple มีชื่อเป็นทางการว่า "วัดมหาอ่องมเหย่ป่งสั่น หรือ วัดมหาอองมเยบอนซาน⁰⁷.-The Maha Aung Mye Bom San Monastery" ) ด้วยการถอดรองเท้า (คณะของเราต่างพร้อมใจตกลงกันนุ่งโสร่งอย่างพม่า ก็ดูเก๋ดูเด็กแนว กลมกลืนกับวัฒนธรรมที่นี่ดี) เป็นวัดที่พระมเหสี (ราชินีเมนู -Queen Nanmadaw Menu) ของกษัตริย์อังวะองค์หนึ่ง (พระเจ้าบาจีดอ หรือ พระเจ้าจักกายแมง - King Bagyidaw หรือ Sagaing Min)  สร้างให้เจ้าอาวาสวัด (Nyaung gan Sayadaw) เมื่อ พ.ศ.2365 (ค.ศ.1822)
     คำว่า "เมห์นู" มาจากชื่อของพระนางเมห์นู บ้างก็เรียกเมนู มเหสีของพระเจ้าบาจีดอ (พระเจ้าจักกายแมง) ส่วนคำว่า "อ๊อกยัง" หมายถึงวัดที่สร้างจากปูน ผู้คนสมัยนั้นไม่ค่อยมีใครชอบพระนางเมห์นูนัก เพราะนางมีชาติกำเนิดเป็นสามัญชน เป็นเพียงแม่ค้าในตลาด พระเจ้าจักกายแมงเสด็จไปเจอแล้วตกหลุมรัก และทรงแต่งตั้งให้เป็นมเหสี มีเรื่องราวเพิ่มลดปลดตั้งมเหสี พระชายาลำดับต่าง ๆ ของพระเจ้าจักกายแมงกันอุดตลุด ท้ายที่สุด พระนางเมห์นู มีบทบาททางการเมืองมาก มีอิทธิพลต่อการตัดสินใจของกษัตริย์ จนเป็นเหตุให้พม่าต้องเสียหลายเมืองให้กับอังกฤษ ตอนปลายรัชกาลพระเจ้าจักกายแมง มีสติไม่สมบูรณ์พอที่จะบริหารบ้านเมืองได้ พระนางเมห์นูก็รวบอำนาจไว้เสร็จสรรพ ท้ายที่สุดพระนางก็ถูกประหารชีวิต มีเรื่องซุบซิบกันว่า พระนางเมห์นูสร้างวัดนี้ให้กับเจ้าอาวาสที่เคยเป็นคนรักเก่าของพระนาง.
     วัดนี้มีสองชั้น ชั้นล่างสุดเป็นช่องเสาอาคารไว้ให้ภิกษุวิปัสสนา ชั้นบนสำหรับเป็นที่จำวัดและที่พำนักของพระและทำกิจกรรมทางศาสนาต่าง ๆ มีพระประธานเป็นศิลปะพม่ายุคอังวะ ที่น่าสนใจคือตรงกรอบประตูมีลวดลายกนกอย่างไทย แม้แต่โหง่วหรือเหง่า ต่างจากวัดพม่าทั่วไปโดยจะมีลวดลายอย่างไทยประดิษฐ์เข้าไว้ด้วย บางมุม ด้านหน้าวิหารเมื่อมองไปทางทิศตะวันตก ก็จะเห็นยอดเขาสะกายหรือจักกายได้ พร้อมสะพานข้ามแม่น้ำอิรวดีไกลออกไป.
     จากนั้นก็ขึ้นรถไปสักครู่หนึ่ง (ไกลขนาดกรุงเทพฯ มาเมืองนนท์) ขึ้นมาทางเหนือเลียบแม่น้ำอิรวดีมายังวัดเจ้าก์ทัตจี (Kyauktawgyi Pagoda)⁰⁶ เขตอมรปุระ (Amarapura) วัดนี้มีขนาดใหญ่ ยอดเจดีย์เหลืองสุกอร่ามมาแต่ไกล เข้าทางหน้าวัด เห็นมุมหมอดู (คนพม่ายามว่างชอบดูหมอทายพยากรณ์กันมาก) กำแพงวัดดูแปลก ๆ เพราะเป็นกำแพงอิฐแล้วฉาบปูนเหมือนวัดทั่ว ๆ ไป แต่ตอนล่างของกำแพง ปูนฉาบสึกกร่อน เห็นเนื้อดินเผาของอิฐ เป็นระดับเดียวกันไปทั้งหมด (สันนิษฐานว่าแม่น้ำอิรวดีและทะเลสาบตองตะมานที่อยู่ใกล้ ๆ เอ่อล้น แช่ขังน้ำไว้นาน ทำให้ปูนของกำแพงส่วนล่างกะเทาะร่อนออกไป) เมื่อคณะของเราเข้าไปในวิหาร มีสิ่งพิเศษเป็นภาพเขียนวิจิตรบนวิหารคด ช่องทางเข้าวิหารบนผนังและเพดาน เป็นจิตรกรรมแสดงชีวิตประจำวันของชาวบ้าน มีภาพเด็กไว้แกละ ไว้จุกผิวขาวกว่าเด็กทั่ว ๆ ไปซึ่งจะมีผิวคล้ำและมวยผมไว้ เมื่อได้ฟังและชมสารคดีของไทยพีบีเอส โยเดียที่คิด(ไม่)ถึง: สายเลือดอโยธยา ? (8 ก.ค.60) และชาวบ้านแถว ๆ นี้ยืนยันและคุ้นเคยกับคำว่า โยเดียกันดี สามารถสันนิษฐานได้แน่นหนาว่า นี่คือฝีมือช่างไทย (ทายาทรุ่นที่ 1 หรือ 2) ที่ถูกกวาดต้อนมาครั้งเสียกรุงฯ ครั้งที่ 2 มาพร้อม ๆ ขุนหลวงหาวัด (สมเด็จพระเจ้าอุทุมพร) 
     นอกจากนี้ยังมีภาพดวงดาวแสดงวิชาดาราศาสตร์ของพม่า ได้ชมภายในอุโบสถ มีพระประธานองค์ใหญ่พระพักตร์แบบพม่าในยุคอมรปุระ ตรงหน้าพระประธานจะมีพระพุทธรูปที่ลงรักปิดทองสององค์ ขนาดเล็ก (ทราบจากไกด์ตองว่าชาวไทยที่ถูกกวาดต้อนมาครั้งเสียกรุงฯ ได้นำมาไว้ที่วัดนี้) ที่ประทับเหนือเทพของศาสนาฮินดู (นับเป็นการต่อสู้กันกับความเชื่อความศรัทธาระหว่างศาสนาพุทธกับฮินดู)
     คณะของเราเดินชมได้ครู่หนึ่ง ก็กลับ แล้วเดินต่อไปราว ๆ 500 เมตร ผ่านชาวบ้านที่นำของว่างต่าง ๆ มาขาย มีทั้งลูกชิ้นไส้กรอกสไตล์พม่า และที่น่าสนใจคือ กุ้งและปูน้ำจืดชุบแป้งทอดเป็นแพ คณะฯ ก็เดินไปถ่ายภาพไป เซลฟี่บ้างบนสะพานไม้อูเบ็ง (U Bein Bridge - คนสร้างสะพานนี้ชื่อ อูเบ็ง) ที่มีความยาวราว 1.2 กิโลเมตร เป็นสะพานไม้สักที่ยาวที่สุดในโลก มีเสากว่า 1,700 ต้น สร้างขึ้นเมื่อราว ค.ศ.1782 ข้ามทอดผ่านทะเลสาบตองตะมาน ซึ่งขณะนี้แห้งขอดอยู่ เห็นชาวบ้านผู้คนเดินข้ามไปมาบนสะพานขวักไขว่ มีเต้นท์โต๊ะย่อม ๆ เตรียมไว้สำหรับนักท่องเที่ยวพักดื่มทาน เพราะขณะนี้ก็เวลา 4 โมงเย็นแล้ว เมื่อคณะเดินข้ามพ้นสะพานแล้ว ก็ชมตลาด ผมซื้อของฝากเล็กน้อย จากนั้นคณะของเราของพักเบรคบนร้านที่เห็นวิวดี ๆ ชมสะพาน พร้อมสั่งกุ้งและปูทอดมาทานกัน รสชาติอร่อยดี สด เพราะเป็นกุ้งปูที่จับสด ๆ ในทะเลสาบตองตะมานนั่นเอง.
     สักพัก คณะฯ ก็เดินทางเข้าเมืองมัณฑะเลย์เข้า Check-in ที่โรงแรม Oway Grand Hotel (สามดาว) อยู่ตรงข้ามเยื้อง ๆ สถานีรถไฟมัณฑะเลย์ สภาพห้องใช้ได้ สะอาดสะอ้าน มี Wifi ความเร็วก็พอได้ ล้างหน้าล้างตาได้ครู่ ราว ๆ ทุ่มหนึ่ง คณะฯ ก็เดินทางมาทานอาหารค่ำ เป็นบาร์บีคิวสไตล์พม่าออกแนวยูนนาน มีรสชาติของเครื่องเทศและความเผ็ดแบบหมาล่า พร้อมเกี๊ยวปิ้ง ผักนานาชนิดปิ้ง กับข้าวสวย พออิ่มแปร้ ก็เดินทางกลับเข้าที่พัก พักผ่อนกันตามอัธยาศัย.  

วันที่สอง: วันศุกร์ที่ 6 เมษายน 2561	มัณฑะเลย์ - จักกาย - มิงกุน - พุกาม
07:00 น.	ทานอาหารเช้าในโรงแรม
08:00 น.	เช็คเอ้าท์ และออกเดินทางชมวัดชเวอินปิน วัดโบราณสร้างด้วยไม้สักทั้งหลัง ที่ถือเป็นต้นแบบในการก่อสร้างพระราชวังมัณฑะเลย์ (***ชมวันสุดท้าย***)
10:00 น.	ถึงเมืองจักกาย ชมวัดที่ตั้งอยู่บนยอดเขา ที่สามารถมองเห็นทิวเขาจักกาย ที่เต็มไปด้วยเจดีย์มากมาย และบรรยากาศที่เหมือนเมื่อร้อยกว่าปีก่อน
11:00 น.	ถึงมิงกุน ชมซากเจดีย์ยักษ์มิงกุน ที่พระเจ้าปะดุงหมายมั่นจะให้เป็นเจดีย์ที่สูงใหญ่ที่สุดในโลก ใกล้ ๆ กันเป็นหอที่เก็บระฆังมิงกุนระฆังยักษ์ที่ถูกสร้างขึ้นในคราวเดียวกับเจดีย์
12:00 น.	อาหารกลางวันสไตล์ French Cafe ในร้านสุดชิคริมแม่น้ำอิรวดี ที่ทุกคนต้องงงว่าไกด์เรา มาเจอร้านนี้ได้ไง
13:00 น.	ชมสุดยอดไฮไลท์แห่งมิงกุน เจดีย์เมี๊ยะเตงต่าน หรือ เจดีย์ฉิ่นปหยู่-หมี (Hsinbyume Paya-ชินพิวเม) เจดีย์สีขาวสุดอลังการที่งามจนได้ชื่อใหม่ว่าเป็น ทัชมาฮาลแห่งพม่า
14:00 น.	ออกเดินทางสู่เมืองพุกาม ระยะทางค่อนข้างไกล และหาห้องน้ำยากมาก ต้องเตรียมตัวกันนิดนึง
19:00 น.	ถึงเมืองพุกาม เช็คอินเข้าที่พัก Sky View Hotel (สามดาว) พักผ่อน ทำธุระส่วนตัว
19:30 น.	ทานอาหารค่ำที่ร้านอาหารย่าน Night Market เดินเล่นซื้อของที่ระลึกก่อนกลับเข้าที่พัก

     ผมนอนหลับได้เต็มอิ่ม ตื่นขึ้นมาแต่เช้ามืด ทำธุระส่วนตัวเสร็จแล้วออกมาเดินชมตลาดเมืองมัณฑะเลย์ใกล้ ๆ ที่พักคนเดียว เห็นการดำเนินชีวิตของผู้คนในยามเช้า คนรับจ้างกำลังจัดเรียงซาลาเปาขึ้นซึ้งนึ่งบนอานมอเตอร์ไซค์พร้อมที่จะส่งไปยังร้านอาหารเช้าตามจุดต่าง ๆ พุทธศาสนิกชนกำลังใส่บาตรพระ ชมตลาดสด ผมสังเกตเห็นจักรยานโบราณยี่ห้อ Robinhood แบบผู้หญิง ไม่มีเกียร์ (ตระกูล Raleigh ของอังกฤษ) มีคนปั่นใช้กันทั่วไป ด้วยผมนุ่งโสร่งแบบพม่าเดินชมตลาดนั้น มีคนมาทักผมถามทาง ชวนซื้อของเป็นภาษาพม่าร่วม 5-6 ครั้ง ผมก็ตอบ ไอด้อนท์โนว์ และโนไป.   
     เดินชมได้สักพักก็กลับเข้าโรงแรม แล้วทานอาหารเช้าที่คอฟฟี่ช้อปด้านล่าง เป็นบุฟเฟ่ต์ เมนูทั่ว ๆ ไป ออมเล็ต ขนมปัง ข้าว หมี่ผัด ผัดผัก และข้าวซอยแบบพม่า. ผมเข้าห้องพักอาบน้ำอาบท่าเก็บข้าวของ นุ่งโสร่ง Check-out มารวมตัวกับคณะฯ ที่ล็อบบี้แล้วเดินทางต่อไปเมืองจักกายหรือสะกาย โซวินขับรถออกไปทางใต้เยื้องตะวันตกของตัวเมืองมัณฑะเลย์ เลียบแม่น้ำอิรวดี นานพอสมควร ชมบ้านเมืองสองข้างทาง ผู้คนเยอะ อากาศแห้ง ฝุ่นผงดินกระจายไปทั่วเมืองรถแล่นผ่าน สภาพถนนไม่ดีนัก สักพักก่อนที่จะขึ้นสะพานอิรวดี (หรือสะพานยาดานาบอน-Yadanabone Bridge) -Yadanabone หมายถึงเมืองมัณฑะเลย์⁰⁹ ข้ามแม่น้ำอิรวดีไปยังเมืองจักกาย ก็แวะจอดถ่ายภายวิวสวยงามมาก ฉากหลังเป็นแม่น้ำอิรวดี มีเรือดูดทรายจอดเรียงกันเป็นตับ มีเกาะกลางแม่น้ำอิรวดี และเนินเขาสูงเมืองจักกาย มีวัดเจดีย์กระจายเต็มเขาไปหมด งดงาม
     จากนั้น คณะก็เดินทางข้ามสะพานจากมัณฑะเลย์เข้าสู่เขตสะกาย มีสะพานข้ามอีกสะพานหนึ่งชำรุดจากการถูกทำลายในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 (สร้างโดยอังกฤษในปี ค.ศ.1934 ซึ่งอังกฤษระเบิดทำลายสะพานนี้เองใน 8 ปีให้หลัง เพื่อไม่ให้ญี่ปุ่นใช้ประโยชน์ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2)  วางขนานอยู่ไม่ได้ใช้งาน จากนั้นโซวินก็พาคณะมายังสำนักสงฆ์มหาเต็งดอจี (บ้างก็เรียก มหาเตงดอจี หรือ มหาเตงดอ-กยี) (Maha Thein Taw Gyi) มายังพระอารามหรือพระอุโบสถมหาเต็งดอจี (Maha Thein Taw Gyi Monastery) (หลังจากที่วนคลำหากันอยู่นาน โซวินหลงทางและขับสวนทางวันเวย์บ้าง เปรี้ยวจริง ๆ ) เป็นเขตชุมชน "กอนยินตองยวา - Gon -Hnyin Htong - Ywar"
     เมื่อเข้ามายังสำนักสงฆ์ ไกด์ตองได้ถามพระเณรในสำนักฯ พอเณร ทราบว่ามาจากเมืองไทย (โยเดีย) ก็หยิบกุญแจที่แขวนอยู่ มอบให้ผู้ช่วยเจ้าอาวาสเปิดอุโบสถให้เลย (แสดงว่ามีคนไทยมาเที่ยวชมอุโบสถนี้ไม่น้อย)
 
     มีข้อมูลและภาพแสดงไว้ในเว็บไซต์ทั่วไป (รวมทั้ง http://www.reurnthai.com/index.php?topic=2851.0 วันที่สืบค้น 14 เมษายน 2561) และรายการสารคดีของไทยพีบีเอส รวมทั้งสื่อ ๆ เรื่องคนไทยที่พลัดถิ่นถูกกวาดต้อนเข้ามาแถบมัณฑะเลย์ สะกายและอมรปุระ เมื่อคราวเสียกรุงศรีฯ ครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ.2310 รวมทั้งขุนหลวงหาวัด (พระเจ้าอุทุมพร) นั้น มีข้อมูลและข้อสันนิษฐานพอจะประมวลได้โดยสังเขปดังนี้:-
     1. อุโบสถมหาเต็งดอจี เป็นพุทธสถานที่ยังคงใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาอย่างต่อเนื่อง มีร่องรอยการบูรณะอย่างสม่ำเสมอ
     2. ความสำคัญของอุโบสถหลังนี้เป็นที่ประจักษ์จากบทความเรื่อง "An Ayutthya Connection in Sagaing" ของ Rujaya Abhakorn จาก Myanmar Historical Commission Conference Proceedings part 3 เมื่อ พ.ศ.2548 และเป็นที่รู้จักแพร่หลายอีกครั้งผ่านหนังสือ พบหลักฐานสำคัญช่างอยุธยาฝากฝีมือไว้ในพม่าที่เมืองสะกาย โดย ม.ล.สุรสวัสดิ์ ศุขสวัสดิ์ และ มรว.รุจนา อาภากร. 
     3. ภาพจิตรกรรมฝาผนังรูปแบบศิลปะอยุธยาอันลือชื่อ โดยเฉพาะภาพธรรมาสน์และภาพกระหนกเครือ
     4. ลายจิตรกรรมหน้าบันวัดมหาเต็งดอจี มีลักษณะคล้ายคลึงกับลายปูนปั้น วัดไผ่ล้อม เพชรบุรี
     5. อุโบสถมหาเต็งดอจีหลังนี้ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของเมืองสะกาย อันเป็นเมืองใหญ่คนละฝั่งแม่น้ำอิระวดีกับเมืองมัณฑะเลย์ ชาวพื้นถิ่นมักเรียกอุโบสถหลังนี้ว่า "ยูน (ยวน) จองเตง (Yun Kyaung Thein) ตั้งอยู่ในเขต "กา นา ดอ ยับ, กอน นยิน ตอง ยวา (Ka Na Taw Yap, Gon-Hnyin Htong-Ywar) อันมีความหมายว่า "หมู่บ้านคุก, เขตคุกหรือที่อยู่เชลย ซึ่งใกล้เคียงกับเมืองไทยที่บริเวณที่ตั้งวัดสุวรรณารามในปัจจุบันเคยเป็นที่ประหารนักโทษพม่ามาก่อนในสมัยกรุงธนบุรี)
     6. ไม่ทราบประวัติผู้สร้าง แต่กล่าวกันว่าตั้งอยู่ในหมู่บ้านที่ชาวบ้านเล่าว่าเป็นชุมชนของพวกญวน (ยวน..??) เตง สันนิษฐานว่าคือพวกคนไทยจากยวน หรือ โยนก (ล้านนา)  (ที่มา: www.art-in-sea.com, วันที่สืบค้น 19 เม.ย.2561) จากล้านนา มาสร้างวิหารนี้ก่อนที่จะมีศิลปะไทยข้างในราว 280 ปี (ศิลปะลวดลายภายในวิหารใหม่กว่าการสร้างวิหารอย่างชัดเจน และมีลวดลายครุฑยุดนาค (หรือครุฑจับนาค) แบบพม่าที่กรอบประตู ที่มา:ดร.เกรียงไกร เกิดศิริ, รายการสารคดี "โยเดีย ที่คิด(ไม่)ถึง" ทางไทยพีบีเอส

     ที่จะแสดงต่อไปด้านล่างนี้เป็นวิหารที่นั่งวิปัสสนาของสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร (ขุนหลวงหาวัด หรือ เจ้าฟ้าดอกมะเดื่อ) หรือไม่นั้น ยังไม่ได้ข้อสรุปชัดแจ้งนัก ซึ่งจะต้องอาศัยนักวิจัยทางประวัติศาสตร์มีการค้นคว้านำสืบเพื่อให้กระจ่างต่อไป
     ในความรู้สึกส่วนตัว พร้อมการได้สัมผัสด้วยอายตนะทั้งหกของผม วิหารนี้ เมื่อได้ยืนนิ่ง ๆ รู้สึกได้ถึงความเย็นสงบ มีความเป็นไปได้สูงที่จะเป็นที่ประทับและที่วิปัสสนาธุระของสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร ระยะหนึ่ง (จากการบอกเล่าของไกด์ตองทราบว่าชาวบ้านไทย-พม่าแถบนี้ ยกให้สมเด็จพระเจ้าอุทุมพรซึ่งน่าจะทรงผนวชนั้น เป็นพระที่บรรลุญาณขั้นสูง) (อ้างอึงจากสารคดี "โยเดีย ที่คิด(ไม่)ถึง: สายเลือดอโยธยา? ( 8 ก.ค.60)" โดย คุณมิกกี้ ฮาร์ท และ คุณนิรุตต์ โลหะรังสี แฟนอยุธยาพันธุ์แท้ มีข้อมูล หลักฐานแน่นหนาสามารถสันนิษฐานได้ว่ามีการเก็บอัฐิธาตุสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร (เจ้าฟ้าดอกมะเดื่อ) ไว้ที่สถูปเจดีย์ที่เมืองอมรปุระ)  
     ได้ทราบจากทางผู้ช่วยเจ้าอาวาสหรือเจ้าสำนัก (โดยผ่านการแปลของโซวิน) ว่า เร็ว ๆ นี้จะมีคณะคนไทยมาทำเต้นท์ครอบกันฝนให้กับพระอุโบสถมหาเต็งดอจีนี้ เพื่อป้องกันการรั่วซึมของน้ำฝนที่จะชะทำลายภาพจิตรกรรมภายใน แต่ไม่ได้เป็นการทำหลังครอบถาวร หรือให้คณะคนไทยทำการบูรณะทั้งหมด (อ้างจากไกด์ตอง เพราะเกรงว่าคณะคนไทยจะแต่งเสริมเป็นศิลปะไทย ไม่เข้ากับแบบของพม่า). 

    ต่อจากนั้น คณะเราก็เดินทางมาอีกด้านของเขตสะกาย ขึ้นเขาสูงมายังเจดีย์เสวยอูปงยะฉิ่น หรือ ซูนอูพอนยาชิน  (Sone Oo Pone Nya Shin Pagoda บ้างก็เขียนว่า Soon U Ponya Shin Pagoda) หากแปลกันตามภาษาพม่าแปลว่า เป็นวัดที่พระพุทธเจ้ามารับเสวยฉันภัตตาหารที่นี่ ซึ่งอยู่บนยอดเขา Nga-pha ของเขตสะกายที่มีความสูง 240 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล ซึ่งมียอดเขาในเขตสะกายนี้มีนับสิบ ๆ ยอด (ระหว่างทางขึ้นเขาจะผ่านสำนักการศึกษาของสงฆ์ในพระพุทธศาสนาขนาดใหญ่ เป็นมหาวิทยาลัยชื่อ Thidagu World Buddhist University) ระหว่างทางนั้นจะพบรูปปูนปั้นเป็นรูปกบ (ซึ่งทราบจากไกด์ตองว่า มีตำนานพญานาคต่อสู้กับกบ และกลืนกบลงท้อง กบได้พ่นพิษออกมา ทำให้พญานาคถึงแก่ความตาย) และมีอีกตำนานว่าเนินเขาที่ตั้งเจดีย์นี้มีรูปร่างคล้ายกบ มหาเจดีย์แห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อ ค.ศ.1312 โดยอมาตย์มนตรีชื่อพอนยา (Pon Nya)  
     การบูชาพระประธานในวัดแห่งนี้ มักจะถวายเป็นภัตตาหารคาวหวานชุดเล็ก ๆ  เนื่องด้วยตามตำนานและชื่อของวัดนั้น หมายถึงเป็นวัดที่พระพุทธเจ้ามารับเสวยฉันภัตตาหารที่นี่นั่นเอง. บนยอดเขาจะมีจุดชมวิวให้ถ่ายภาพหลายจุด มองเป็นแนว Panorama เห็นกรุงอังวะ (อวา หรือ อินวาเดิม) ถัดมา (ไกลราว ๆ เมืองนนท์ หากสมมติให้อังวะเป็นกรุงเทพฯ )  ก็จะเห็นกรุงอมรปุระ (ถัดออกมาทางเหนือแถวรังสิต) นั่นก็คือเมืองมัณฑะเลย์ ส่วนเขตสะกาย ก็คล้าย ๆ กับว่าข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา (แท้จริงคือแม่น้ำอิรวดี) มาเมืองปทุมธานีนั่นเอง.

     จากนั้นโซวินก็ขับรถเลียบแม่น้ำอิรวดีขึ้นไปทางเหนือครู่หนึ่ง (ราว ๆ 10 กิโลฯ ห่างจากเมืองมัณฑะเลย์) ก็มายังเดิมเป็นท่าเรือหมู่บ้านมิงกุน นั่นคือที่ตั้ง มหาเจดีย์มิงกุน (Mingun Pagoda) ความใหญ่โตที่สร้างไม่เสร็จ ณ จุดนี้มีสถานที่ให้ท่องเที่ยงสามแห่งคือ หนึ่ง) มหาเจดีย์มิงกุน สอง) ระฆังมิงกุน (Mingun Bell) และ สาม) เจดีย์ชินพิวเม - Hsinbyume (เมี๊ยะเต็งตาน - Myatheindan)      มหาเจดีย์มิงกุน เป็นโครงการใหญ่ที่ไม่แล้วเสร็จ สร้างในสมัยพระเจ้าปดุง หรือ กษัตริย์โบดอพญา (King Bodawpaya - 11 ก.พ.พ.ศ.2325-5 มิ.ย.พ.ศ.2362) ในปี พ.ศ. 2333 (ค.ศ.1790) เพื่อประดิษฐานพระทันตธาตุที่ได้มาจากพระเจ้ากรุงจีน โดยพระองค์มุ่งหวังว่าจะยิ่งใหญ่โอฬารเทียบเท่ามหาเจดีย์ในพุกาม และใหญ่โตโอฬารกว่า "พระปฐมเจดีย์" ในประเทศไทย ซึ่งในเวลานั้น ถือว่าเป็นเจดีย์ที่สูงที่สุดในสุวรรณภูมิ มหาเจดีย์นี้ถูกสร้างโดยใช้แรงงานจากเชลยสงครามนับพัน เกิดการจลาจล ส่งผลให้แรงงานทาสชาวยะไข่หนีเข้าไปในเขตเบงกอล ซึ่งอยู่ในอาณัติของบริติชราช - British Raj (อังกฤษ) และมีแรงงานมอญจำนวนหนึ่งหนีเข้ามาฝั่งไทย ซึ่งตรงกับสมัยรัชกาลที่ 2 
     ระหว่างการก่อสร้าง มีโหรทำนายว่า หากมหาเจดีย์มิงกุนสร้างเสร็จ พม่าก็จะสิ้นสูญ - "As soon as the building of the pagoda was over, the country would also be gone". ต่อมางานก่อสร้างดำเนินไปได้ 7 ปี พระเจ้าปดุงเสด็จสวรรคต (หลังจากพ่ายแพ้แก่ไทยในสงครามเก้าทัพ) การก่อสร้างมหาเจดีย์ก็ชะลอลง การก่อสร้างสูงได้เพียงฐาน 50 เมตร ต่อมาในปี พ.ศ.2381 เกิดแผ่นดินไหว เกิดรอยแตกร้าวของฐาน ก็ก่อสร้างได้สิ้นสุดลง พร้อมนี้ดังจะเห็นรูปปูนก่อด้วยอิฐเป็นสิงห์คู่ด้านหน้าที่หันออกไปทางแม่น้ำอิรวดีคว่ำคะมำ (สันนิษฐานว่ามาจากแผ่นดินไหว การกัดเซาะของตลิ่ง และมวลน้ำหนักมหาศาลของสิงห์) หากการก่อสร้างแล้วเสร็จตามแผน มหาเจดีย์นี้คงอลังการสุด ๆ และสูงที่สุดในโลก ด้วยความสูงถึง 152 เมตร ก็เป็นได้. (เนื้อหาหลักมาจาก oknation.net/blog/supawan)
     ขณะที่คณะชมมหาเจดีย์มิงกุนนั้น มีเด็ก ๆ มาขายของช่วยถ่ายรูปให้ น่าประทับใจตรงที่ไม่ค่อยเซ้าซี้เกิดเหตุ พูดคุยดี ภาษาอังกฤษดีมาก 
     พอคณะชมมหาเจดีย์มิงกุนเสร็จ ก็แวะซื้อของที่ระลึกพวกเสื้อผ้าด้านหน้าใกล้ ๆ สิงห์คู่ครู่หนึ่ง ผมเดินลงมายังริมตลิ่งถ่ายภาพต่าง ๆ ไว้รวมทั้งตัวแบบมหาเจดีย์มิงกุน ซึ่งหากแล้วเสร็จจะมีลักษณะเช่นไรที่ด้านหน้าไว้ จากนั้น คณะฯ ก็เดินทางต่อมายังระฆังมิงกุนที่อยู่ใกล้ ๆ 

     ระฆังมิงกุน (Mingun Bell) นี้มีเส้นรอบวงถึง 10 เมตร สูง 3.70 เมตร น้ำหนัก 87 ตัน (ตรงป้าย ณ สถานที่ระบุว่าประมาณ 87 ตัน) ระฆังมิงกุนนี้มีขนาดเล็กกว่าระฆังแห่งพระราชวังเครมลินที่กรุงมอสโคเพียงใบเดียว (ซึ่งระฆังที่เครมลินนั้น แตกร้าวไปแล้วไม่สามารถนำมาใช้งานได้อีก) ระฆังนี้หล่อขึ้นใน ค.ศ.1808 (พ.ศ.2351) ในสมัยพระเจ้าปดุง (King Bodawpaya) เพื่ออุทิศแด่พระมหาเจดีย์มิงกุน ระฆังใบนี้มีขนาดเป็นหนึ่งในสามของระฆังที่เครมลิน ระฆังมิงกุนเสียหายไปเนื่องแผ่นดินไหว และวางไว้กับพื้น เมื่อปี ค.ศ.1839 (พ.ศ.2382) ต่อมาในปี ค.ศ.1896 (พ.ศ.2439) ระฆังนี้ได้ถูกยกขึ้นแขวนบนบาร์เหล็ก จวบจนปัจจุบัน
 
     จากนั้นก็มาทานมื้อเที่ยงกันเป็นร้านอาหารที่ชิคมากชื่อ "The Garden Cafe" เป็นอาหารยุโรปฝรั่งเศส อยู่ติดตลิ่งริมน้ำอิรวดี ทิวทัศน์ดีมาก เจ้าของเป็นฝรั่งเศสมาเปิดร้านที่นี่ ใช้คนท้องถิ่นมาฝึกเป็นพนักงานร้านและเชฟ รสชาติดีทั้งอาหารและเครื่องดื่ม ต้องชมไกด์ตองว่าเสาะหาร้านได้ดีจริง ๆ 
 
     จากนั้นคณะของเราก็มายังเจดีย์ชินพิวเม - Hsinbyume  (เมี๊ยะเต็งตาน - Mya Thein Tan Pagoda) ซึ่งได้รับสมญาว่า "ทัชมาฮาลแห่งลุ่มน้ำอิรวดี" เจดีย์แห่งนี้สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2359 โดยพระเจ้าบาจีดอ หรือ บากะยีดอว์ (Bagyidaw) (พระเจ้าจักกายแมง-Sagaing Min) (5 มิ.ย.พ.ศ.2362- 15 เม.ย.พ.ศ.2380) - พระราชนัดดาของพระเจ้าปดุง (Bodawpaya - 11 ก.พ.พ.ศ.2325-5 มิ.ย.พ.ศ.2362) เป็นการสร้างเพื่อเป็นอนุสรณ์แห่งความรักต่อพระมหาเทวีชินพิวเม ซึ่งถึงแก่พิราลัยก่อนเวลาอันควร.
     คณะเราใช้เวลาที่เจดีย์เมี๊ยะเต็งตานได้นานทีเดียว เรามีมุมสวย ๆ ให้ถ่าย พร้อมทั้งเด็ก ๆ ที่ขายของ ดอกไม้บูชาพระ ก็สามารถเป็นตากล้องช่วยถ่ายภาพได้ดี
     จากนั้นคณะของเราก็เดินทางต่อไปทางทิศใต้ ผ่านเขตสะกาย ข้ามสะพานอิรวดี มุ่งตรงไปถนนซูปเปอร์ไฮเวย์ ใช้เวลาร่วมสี่ชั่วโมง ไปยังเมืองพุกาม (Bagan) สองข้างทางที่ผ่านไปนั้น ดูแห้งแล้ง ไม่เห็นระบบประปา ไฟ้า สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐาน ด้วยไม่ค่อยมีผู้คน จะมีอยู่หนาแน่นก็ตอนที่ผ่านเมือง มีร้านจุดแวะพักเข้าห้องน้ำ มินิมาร์ทเพียงแห่งเดียว สภาพถนนไม่ค่อยดีนัก สองเลนไม่มีไหล่ถนน บางช่วงต้องข้ามสะพาน สะพานแคบรถสวนกันบนสะพานไม่ได้ ต้องรอจังหวะสับหลีกไปคันมาคัน พร้อมกับมีด่านเก็บค่าผ่านทางเป็นระยะ ๆ .
     มาถึงเมืองพุกามก็ค่ำ ราว ๆ เกือบทุ่ม คณะเราก็เข้าที่พัก ณ Sky View Hotel เช็คอิน ล้างหน้าตาครู่หนึ่ง ก็มารวมตัวกันที่ล็อบบี้ เดินทางเข้าไปยังตัวเมืองพุกาม ยังถนนหลักที่นักท่องเที่ยวมาแวะทานอาหารกัน ที่เรียกกันว่า Night Market มีร้านรวงและแผงขายของน่าซื้อมาก และที่น่าสนใจน่าสังเกตคือมีร้าน/รถเข็นขายส้มตำไทยด้วย รสชาติดี (ทราบจากไกด์ตองว่า มาจากคนพม่าที่มาเมืองไทย เห็นว่าส้มตำไทยรสชาติดี ก็มาทำปรุงขายในพม่าด้วย) มีการดัดแปลงเครื่องเคียงบ้าง ด้วยไม่มีน้ำปลาเหมือนบ้านเรา  ก็จะใส่กะปิพม่า พร้อมผงชูรสแทน. ร้านอาหารที่คณะเรามาทานชื่อร้าน Rain Restaurant คนแน่นเต็มแทบทุกโต๊ะ อาหารเสิร์ฟไว อร่อย ที่ประทับใจคือต้มยำทะเล รสชาติและส่วนประกอบเหมือนคนไทยปรุงเลย
    พอคณะเราทานกันเสร็จ ก็เดินชมตลาดร้านรวงครู่หนึ่ง แล้วกลับที่พัก สระสรงพักผ่อนกันตามอัธยาศัย (ผมยืมหนังสือที่ล็อปปี้ของโรงแรม เป็นหนังสือเกี่ยวกับประวัติ ภาพประกอบ ข้อมูลทางสถาปัตยกรรม รายละเอียดมหาเจดีย์ต่าง ๆ ในพุกามมีถึงห้าเล่มโต ผมยืมเล่มแรกเข้าไปศึกษาที่ห้องแล้วคืนให้วันรุ่งขึ้น).
 

วันที่สาม: วันเสาร์ที่ 7 เมษายน 2561	พุกาม
08:00 น.	ทานอาหารเช้าในโรงแรม
09:00 น.	ออกชมเมืองโบราณพุกาม เจดีย์โลกานันท์ วัดมนูหะ หรือ วัด พระอึดอัด วัดเจ้าก์บ่อกจี **** วัดสัพพัญญู วัดชเวกู่จี วัดต้นแบบทางสถาปัตยกรรมที่มีการพัฒนาจากแบบมอญมาเป็นแบบพุกาม วัดบูพยา เจดีย์ทรงน้ำเต้ายุคแรก
12:00 น.	อาหารกลางวัน ขันโตกสไตล์พม่า
13:00 น.	เที่ยวในเมืองโบราณพุกาม (ต่อ) เจดีย์ชเวสิกอง หนึ่งในห้า มหาบูชาสถานของชาวพม่า วัดอนันดา สวยที่สุดในพุกาม วัดธรรมยางจี ใหญ่ที่สุดในพุกาม
17:00 น.	รอพระอาทิตย์ตกดิน เหนือทะเลเจดีย์วิวที่สวยมากจนอยากหยุดเวลา
19:00 น.	มื้อค่ำในร้านดังเมืองพุกาม ก่อนกลับเข้าที่พัก

 
     ผมตื่นขึ้นมาแต่เช้ามืดของเช้าวันเสาร์ที่ 7 เมษายน แต่งตัวจะออกมาเดินออกกำลังกาย แต่ดูสภาพหน้าโรงแรมแล้ว เปลี่ยว ๆ มืด แห้งแล้งไม่ค่อยมีผู้คน เลยเดินรอบ ๆ โรงแรมแทน พอได้เวลาอาหารเช้าโรงแรมพร้อมให้บริการ ผมก็ขึ้นมาทานบนดาดฟ้าซึ่งเป็นจุดชมวิวและบริการอาหารเช้าของโรงแรม ได้ชมพระอาทิตย์กำลังขึ้น แดงสวยงาม เหมือนไข่แดงเค็มของอำเภอไชยา สุราษฎร์ ยังไงยังงั้นเลย
     บรรยากาศดูเงียบ แล้งท้องฟ้าสลัว ๆ เห็นจุดที่เขากำลังปล่อยบอลลูนเพื่อชมทุ่งเจดีย์พุกามกัน อาหารเช้าก็ปกติ มีออมเล็ต ขนมปัง เส้นหมี่ผัด กาแฟ และผลไม้ (มีแตงโมเป็นผลไม้หลัก ผมชิมแตงโมที่พม่ามาหลายมื้อแล้ว ไม่ค่อยอร่อย ไม่หวานกรอบเหมือนบ้านเรา) ผมสังเกตแขกที่มาพักจะเป็นคนพม่าที่มาจากต่างอำเภอต่างถิ่นมาเที่ยวกันเป็นส่วนใหญ่ น่าจะมีคณะฯ ของผมคณะเดียวที่เป็นคนไทย
   
     คณะฯ พร้อมตอนเก้าโมงไม่ต้องรีบร้อนตามคอนเซ็ปของลำไยทัวร์ โซวินก็พาคณะฯ ไปชมมหาเจดีย์ชเวสิกอง หรือ เจดีย์ชเวซีโกน (Shwezigon pagoda) เป็นอันดับแรก ถือเป็นหนึ่งในห้าของมหาสถาน/สิ่งศักดิ์สิทธิ์ทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญในพม่า ซึ่งตั้งอยู่ที่หมู่บ้านนยองอู เมืองพุกาม เจดีย์แบบพม่าแท้ในยุคศิลปะพุกามตอนต้น รัชกาลพระเจ้าอโนรธาและพระเจ้าจันสิตถา⁰⁷ พงศาวดารฉบับหอแก้วระบุว่า พระเจ้าอโนรธาโปรดให้สร้างเจดีย์ชเวสิกองขึ้น โดยเสร็จเฉพาะส่วนฐานเท่านั้น ส่วนองค์ระฆังและยอดเสร็จในรัชกาลพระเจ้าจันสิตถา เจดีย์องค์นี้บรรจุพระอุษณีษะ (ส่วนที่นูนออกมาจากด้านบนของพระเศียร) จากเมืองศรีเกษตรและพระเขี้ยวแก้วจากลังกา พงศาวดารระบุว่า สร้างใน พ.ศ.1603 ซึ่งข้อมูลดังกล่าวได้รับการยืนยันจากจารึกในรัชกาลพระเจ้าจันสิตถา⁰⁷.
 
     ก่อนกลับออกจากพระมหาเจดีย์ชเวสิกอง มีจุดให้ทำบุญ ทำบุญเท่าไหรจะมีเจ้าพนักงานเขียนใบเสร็จอนุโมทนาบุญให้ มีหนังสือต่าง ๆ ขาย ผมซื้อมาเล่มหนึ่ง (Bagan Mystique เขียนโดย Ma Thanegi, พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ ธันวาคม ค.ศ. 2011, ย่างกุ้ง) และยังมีตลาดด้านหน้า ผมแวะซื้อโสร่ง (โลงจี) ลายมอญมาผืนหนึ่ง (ไกด์ตอง กล่าวเตือน ๆ เหมือนกัน หากนุ่งโสร่งหรือชุดคนกลุ่มน้อย คนพม่าทั่วไปจะมองแปลก ๆ ทำนองเป็นพวกบ้านนอก เซาะกราว อะไรทำนองนั้น ซึ่งในย่างกุ้งนุ่งโสร่งมอญได้ไม่เคอะเขิน เพราะมีมอญและพม่าปะปนทั่วไป แต่หากนุ่งชุดไทยใหญ่ หรือชุดกะเหรี่ยงในย่างกุ้งแล้ว จะถูกมองว่าเป็นพวกบ้านนอกทันที ส่วนในเมืองมัณฑะเลย์ นุ่งชุดไทยใหญ่ ไม่เคอะเขินแต่อย่างใด เพราะมัณฑะเลย์อยู่ใกล้ไทยใหญ่)

     จากนั้นไกด์ตอง ก็พาคณะฯ ชมพระเจดีย์ต่าง ๆ โดยเริ่มจากทางใต้ของเมืองพุกาม สถานที่แรกคือ พระเจดีย์โลกานันท์ (Lawkananda Pagoda) ตามตำนานและจารึกกล่าวถึงเจดีย์โลกานันท์ ว่าสร้างขึ้นในรัชกาลพระเจ้าอโนรธา จากการตรวจสอบรูปแบบ พบว่ามีความเป็นไปได้ที่เจดีย์องค์นี้อาจสร้างขึ้นในรัชกาลพระเจ้าอโนรธาจริง⁰⁷
     
     ถัดจากนั้น คณะฯ ก็เดินทางทางเหนือเลียบแม่น้ำอิรวดี มายังวัดมนูหะ (Manuha Temple) (ไกด์ตองตั้งชื่อว่า "วัดพระอึดอัด" - เพราะตัววิหารคับแคบเมื่อเทียบกับขนาดของพระประธาน) เป็นวัดทางทิศใต้ที่อยู่ใกล้ทุ่งเจดีย์พุกาม เดิมเป็นวัดที่สร้างโดยกษัตริย์มอญ ชื่อ พระเจ้ามนูหะ ซึ่งถูกพม่า (โดยพระเจ้าอโนรธา) จับตัวมาจากเมือง "สะเทิม-Thaton" หรืออาณาจักรสุธรรมวดี (Thaton Kingdom) มาไว้เป็นเชลย ราวปี พ.ศ.1610 (ค.ศ.1067) ตามจารึกของกษัตริย์มนูหะ กล่าวว่าพระวิหารเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้ามีสองชั้น ภายในวิหารมีพระพุทธรูปปางสมาธิสามองค์และพระนอน (Reclining Parinibbana Buddha) กำลังเสด็จปรินิพพานองค์หนึ่ง วัดมนูหะนี้ ถือเป็นวัดที่เก่าแก่วัดหนึ่งในพุกาม.
     การก่อสร้างวัดนี้ สะท้อนถึงความอึดอัดขัดข้องจากการเป็นเชลยศึกของกษัตริย์มอญ "มนูหะ" (Captive King) นั่นเอง
 

วันที่สี่: วันอาทิตย์ที่ 8 เมษายน 2561	พุกาม - มัณฑะเลย์
05:00 น.	ที่สุดของไฮไลท์เมืองพุกาม ชมพระอาทิตย์สาดแสงแรก เหนือทะเลเจดีย์ ตอนพระอาทิตย์ตกว่าสวยแล้ว ตอนพระอาทิตย์ขึ้นยิ่งสวยไปอีก
07:00 น.	กลับโรงแรม ทานอาหารเช้าในโรงแรม
09:00 น.	ออกเดินทางกลับมัณฑะเลย์
15:00 น.	ถึงมัณฑะเลย์ เช็คอินเข้าที่พัก Oway Grand Hotel (สามดาว) พักผ่อนทำธุระส่วนตัว
15:30 น.	เที่ยวชมเมืองมัณฑะเลย์ วัดชเวนันดอว์05 สร้างด้วยไม้สักทั้งหลัง ที่มีงานแกะสลักละเอียดยิบในทุกส่วน วัดกุโสดอว์ ที่เก็บพระไตรปิฎกหินอ่อน วัดพระหินอ่อน
17:00 น.	ขึ้น Mandalay Hill ชมวิวพาโนรามาเหนือเมืองมัณฑะเลย์
18:30 น.	มื้อค่ำจัดหนัก เป็ดย่างเจ้าดังที่สุดในมัณฑะเลย์ ถ้าไม่ได้มาลองเหมือนมาไม่ถึง ก่อนกลับที่พัก

วันที่ห้า: วันจันทร์ที่ 9 เมษายน 2561	พระมหามัยมุนี - พระราชวังมัณฑะเลย์
04:30 น.	ที่สุดของไฮไลท์เมืองมัณฑะเลย์ ร่วมพิธีล้างพระพักตร์พระมหามัยมุนี หนึ่งในห้ามหาบูชาสถาน เพื่อความเป็นสิริมงคล พิธีนี้มีขึ้นมาอย่างต่อเนื่องทุกวัน ตลอดสองร้อยกว่าปี
06:30 น.	กลับโรงแรม (สามารถเตรียมของมาเพื่อใส่บาตรได้เพราะในเมืองมัณฑะเลย์ยามเช้า พระสงฆ์และเณรเดินบิณฑบาตกันเป็นจำนวนมาก) ทานอาหารเช้าในโรงแรม
09:00 น.	เช็คเอ้าท์ และชมพระราชวังมัณฑะเลย์: หลักฐานแห่งความรุ่งเรืองถึงขีดสุดและการล่มสลายของราชวงค์คองบอง
11:00 น.	มุ่งหน้าสู่สนามบินมัณฑะเลย์
14:00 น.	เดินทางกลับสู่ประเทศไทย
16:30 น.	เดินทางถึงสนามบินสุวรรณภูมิโดยสวัสดิภาพ